Nieuws

Iedere Leefbuurtopdracht bestaat uit twee delen. De eerste fase behelst telkens de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. De tweede fase van de opdracht omvat de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte op een of meer strategische locaties.

Eind 2024 werd de eerste fase van de ontwerpopdrachten voor de zeven Leefbuurtprojecten afgerond. Voor een aantal projecten betekende dit ook meteen het startschot voor de tweede fase. Zo is in de Moortebeek-Palokewijk in Dilbeek het voorontwerp voor de herinrichting van verschillende straten in opmaak. Een parkeerbeleid en diverse verkeersmaatregelen werden er reeds ingevoerd, en bij wijze van eerste quick win werd een voetpad in de Moortebeekstraat aangelegd.

Iedere Leefbuurtopdracht bestaat uit twee delen. De eerste fase behelst telkens de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. De tweede fase van de opdracht omvat de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte op een of meer strategische locaties. 

In november 2023 werd het Leefbuurtplan voor het dorp Ottenburg in Huldenberg goedgekeurd. De concrete herinrichting van het openbaar domein zal er gefaseerd worden in het volgende meerjarenplan. Ondertussen werden al heel wat flankerende acties uit het Leefbuurtplan uitgerold, gaande van de invoering van alternerende schooluren en de herorganisatie van een kiss-and-ridezone tot de bouw van nieuwe chirolokalen en de herbestemming van de pastorij. 

Iedere Leefbuurtopdracht bestaat uit twee delen. De eerste fase behelst telkens de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. De tweede fase van de opdracht omvat de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte op een of meer strategische locaties.  

In september 2023 werd het Leefbuurtplan voor Wijk De Posthoorn in Wevelgem goedgekeurd. Het omvat verschillende kleine en grotere prioritaire acties, die tot de ‘zeven werven van De Posthoorn’ werden gedoopt. De meeste daarvan, waaronder de herinrichting van een eerste deel van het wijkhart aan de school, zijn momenteel in voorontwerp. In de loop van 2025 gaat de schop er op verschillende plaatsen in de grond. 

Iedere Leefbuurtopdracht bestaat uit twee delen. De eerste fase behelst telkens de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. De tweede fase van de opdracht omvat de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte op een of meer strategische locaties.  

In maart 2024 werd het Leefbuurtplan voor de Don Boscowijk in Halle goedgekeurd. Momenteel is men er naarstig bezig met de nodige onderzoeken en de opmaak van het ontwerp voor de herinrichting van twee strategische locaties – het parkeerplein Hollestraat en rondpunt Astridlaan – met het oog op uitvoering in het najaar van 2026.  

Iedere Leefbuurtopdracht bestaat uit twee delen. De eerste fase behelst telkens de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. De tweede fase van de opdracht omvat de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte op een of meer strategische locaties. 

In mei 2024 werd de globale toekomstvisie voor de markt in Tessenderlo opgeleverd. Na de afwikkeling van de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2024 en de gemeentefusie Tessenderlo-Ham zal moeten blijken of het nieuwe gemeentebestuur de ambitieuze herinrichting van het Marktplein op de agenda houdt. 

De opdracht voor Leefbuurt Muizen werd beperkt tot de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. Een tweede fase, met de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte, werd niet voorzien. 

In november 2023 werd het Leefbuurtplan voor de Mechelse deelgemeente Muizen goedgekeurd. De toekomstvisie is er opgevat als een ontwerpleidraad voor de publieke ruimte, met zowel een overzicht van mogelijke quick wins als een aanpak voor verdere uitwerking op (middel)lange termijn. Ookal was een uitvoeringsopdracht niet voorzien in Muizen, toch bestaat de Leefbuurt er niet enkel op papier. Via het Stimuleringsinstrument Kunst in Opdracht zetten kunstenaars er samen met dorpsbewoners een traject op rond het gebruik van de publieke ruimte. Tijdens verschillende manifestaties op het Zocalo-plein aan het dorpshuis werden de bouwstenen van Leefbuurt Muizen verkend. Het kunstproject droeg bij aan de reflectie over, en het concretiseren van de toekomstvisie van het ontwerpteam. 

Iedere Leefbuurtopdracht bestaat uit twee delen. De eerste fase behelst telkens de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. De tweede fase van de opdracht omvat de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte op een of meer strategische locaties. 

In november 2023 werd het Leefbuurtplan voor de wijk Bosveld/ Keirlandse Zillen in Mol goedgekeurd. Momenteel is er nog geen zicht op een eventuele doorstart. 

De projectdefinitie? 

Lees hier hoe de opdrachtgever de ambities en verwachtingen voor deze Leefbuurt beschrijft. De projectdefinitie vormt het inhoudelijk kader voor de opdracht waarmee het ontwerpteam aan de slag is. Voor de opmaak van dit document kon de opdrachtgever rekenen op de ondersteuning van een projectregisseur vanuit het Team Vlaams Bouwmeester, maar ook op de begeleiding door een groep experts in mobiliteit, participatie, landschap en ecologie.

download projectdefinitie

Publicatietekst

Het bestuur van Wevelgem heeft beslist om in te zetten op de kwaliteit van de verschillende gemeentekernen. Het moet er gezond wonen en aangenaam vertoeven zijn. Verkavelingswijk De Posthoorn vormt een belangrijk subcentrum binnen de deelgemeente Wevelgem en situeert zich langs de gewestweg (N8) tussen Menen en Wevelgem. In het gemeentelijk meerjarenplan zijn in deze buurt reeds een aantal ruimtelijke ingrepen voorzien. Daarnaast wordt de nabestemming van de kerk geëvalueerd als uitbreidingsmogelijkheid voor de school en ambieert het lokaal dienstencentrum de uitbouw van een antennepunt. De diverse projecten zullen via een integrale benadering gerealiseerd worden als een proeftuin voor buurtgericht werken, waarop het lokaal bestuur ten volle wil inzetten. 

De Posthoorn bestaat uit drie deelwijken. De eerste wijk dateert van eind jaren ’60, jaren ’70. Ten westen daarvan werd in de jaren ’80 de Vogelwijk aangelegd. Eind jaren ’90 volgde wijk De Zwaenebloeme in het oosten. De buurtbewoners vormen een intergenerationele mix. Het wijkhart situeert zich rond de vrije basisschool De Posthoorn, die kleuter- en lager onderwijs voorziet voor de kinderen uit te buurt, de Sint-Theresiakerk en het oude parochiecentrum. De groen- en speelzone Zwanebloemstraat vormt een grote troef in het noordelijke deel van de wijk. Ten oosten palend aan de Groene Kamer wordt er aangesloten op het Groen Lint, een fietsverbinding met het centrum van Wevelgem. De straten in de wijk met zowel brede als smalle straatprofielen kennen weinig doorgaand verkeer, maar zijn sterk verhard en ingericht op maat van de auto. Veel woningen beschikken over eigen opritten en garages. Kleine wegels doorkruisen de diverse deelwijken langs achtertuinen en vormen een fijnmazig padennetwerk, dat een aantal rustpunten in de vorm van speelpleintjes en natuurgebiedjes verbindt.

Vanuit de onderschreven duurzame ontwikkelingsdoelstellingen wil de gemeente werk maken van een kwalitatieve publieke ruimte met aandacht voor diverse klimaatmaatregelen. Waar mogelijk dient te worden onthard, zodat laanbomen in combinatie met struiken e.a. kunnen bijdragen aan de gelaagdheid en diversiteit van de groenopbouw. Het bufferen en infiltreren van hemelwater ter plaatse, maar ook in natuurgebied De Keuntjes, kan verdroging van dit waterrijk gebied voorkomen.

Op vlak van mobiliteit wordt het STOP-principe vooropgesteld, om duurzaam verplaatsingsgedrag te stimuleren en fietsers en voetgangers meer ruimte te bieden. Het versterken van het sociaal weefsel middels een uitnodigende publieke ruimte moet bijdragen tot de zelfredzaamheid van de ouder wordende bevolking en tot een veilige buurt voor opgroeiende kinderen en jongeren.

Door gelijktijdig in te zetten op diverse bouwstenen zoals de verkeersontsluiting, de ecologische en de maatschappelijke uitdagingen wil de gemeente een aantrekkelijke Leefbuurt creëren met ruimte voor ontmoeting, waar het voor jong en oud fijn wonen en vertoeven is. De gemeente wil deze kwaliteitssprong maken vanuit het hart van de wijk. In het kader van de verkeersveiligheid werd in de Normandiëstraat ter hoogte van de school enkele jaren terug al een verkeersfilter geïnstalleerd en krijgt de Heilige Theresiastraat bij aanvang en einde van de schooldag het karakter van schoolstraat. De oude pastorijwoning tegenover de school maakte plaats voor een populair speelveldje. Binnen het wijkhart is echter nog verbetering mogelijk.

De omgeving van de kerk biedt mogelijkheden om de verkeersluwe zone uit te breiden en de omgeving verder te vergroenen. De centrale ligging, palend aan de N8, biedt ook opportuniteiten om het parkeren anders te organiseren, in te zetten op deelmobiliteit, laadpalen en een Hoppinpunt. Kinderen moeten zich veilig van en naar school kunnen bewegen. Het invoeren van beperkte circulatiemaatregelen en een strategische verdeling van verschillende types wijktoegangen aan de N8 kunnen hiertoe bijdragen. Via de verdere ontwikkeling van het netwerk van trage wegen wil de gemeente actieve weggebruikers ook een veilig alternatief bieden voor de verbinding met het centrum via de N8.

Het gemeentebestuur is op zoek naar een ontwerpteam met ervaring in de inrichting van de publieke ruimte voor de opmaak van enerzijds een toekomstvisie en ontwikkelingsstrategie voor de volledige wijk en anderzijds de concrete ontwerpstudie voor het wijkhart. De uitvoering zal gefaseerd verlopen in functie van het gefaseerd vrijmaken van budgetten. Na de oplevering van de ontwikkelingsstrategie volgt een eerste uitvoeringsfase, waarbij de focus vooral op de schoolomgeving en de Lijnwaadstraat ligt. In een tweede fase kunnen ook de Heilige Theresiastraat en de kerkomgeving worden heringericht. Daarnaast voorziet de gemeente ook middelen voor de eigen realisatie van quick wins, die de belangrijkste uitgangspunten van de gewenste transformatie op korte termijn ook tastbaar maken in de rest van de wijk. De belangrijkste stakeholders en de verschillende doelgroepen binnen deze Leefbuurt worden daarbij betrokken vanuit een buurtgerichte aanpak. Het participatie- en communicatietraject verdient binnen deze ontwerpopdracht dan ook de nodige aandacht.

Het Team Vlaamse Bouwmeester begeleidt het hele project en zal samen met de externe deskundigen (mobiliteit, landschap en participatie) deel uitmaken van het adviescomité voor de gunning van de opdracht. Na de gunning zal het ontwerpteam de gemeente verder ondersteunen bij de uitvoering van het project. De projectregisseur en de experten zetten de kwaliteitsbewaking verder in de vorm van een adviesverlenende rol. In deze fase zal ook de Stuurgroep Leefbuurten nog een aantal keer samenkomen om de uitvoering op te volgen in functie van het Leertraject.

De Oproep aan geïnteresseerden heeft als doel om een lijst van geïnteresseerde ontwerpteams samen te stellen. Deze lijst zal de opdrachtgever in staat stellen om een keuze te maken van aan te schrijven ontwerpteams. Aan de aanmelding zijn geen rechten of plichten verbonden, noch voor de indiener, noch voor de opdrachtgever. De aanmeldingen zijn louter voor intern gebruik bij de opdrachtgever en het Team Vlaams Bouwmeester. De aanmeldingen zullen nergens bekendgemaakt worden.

Zelf aan de slag?

Misschien ziet u ook in uw gemeente een toekomstige Leefbuurt. Het Team Vlaams Bouwmeester ontwikkelde een modeldocument dat iedere opdrachtgever als leidraad kan hanteren bij de opmaak van een projectdefinitie voor de een Leefbuurt. Deze modelprojectdefinitie maakt deel uit van de handleiding voor de aanstelling van een ontwerpteam bij de brochure Leren van Leefbuurten. 

download modelprojectdefinitie

Hoe werd het ontwerpteam aangesteld?

De opdracht voor deze Leefbuurt werd geplaatst via een onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking (OPZB). Voorafgaandelijk werd het instrument Oproep aan Geïnteresseerden (OAG) van het Team Vlaams Bouwmeester ingezet. Met deze oproep organiseert het team een marktverkenning om te peilen welke ontwerpteams beschikbaar zijn en interesse hebben voor een bepaalde opdracht.

Lees meer over de Oproep aan geïnteresseerden

Meer weten over dit project?

In de projectfiche uit de brochure ‘Leren van Leefbuurten’ schetsen we de specifieke context van deze Leefbuurt, we geven inzicht in de belangrijkste ambities van het bestuur en in de manier waarop het gekozen ontwerpteam daaraan beantwoordde in zijn offerte. Nogal wat uitdagingen zullen andere lokale besturen bekend in de oren klinken. 

download projectfiche

Voor iedere Leefbuurt werden vier ontwerpteams uitgenodigd om een offerte op te maken. Ook jonge ontwerpers met interesse in de publieke ruimte en verfrissende ideeën werden aangemoedigd om zich voor de oproep kandidaat te stellen. Onder ‘Selectie’ vindt je de verbeeldende visienota en het plan van aanpak van van de andere teams.

Stand van zaken 

Iedere Leefbuurtopdracht bestaat uit twee delen. De eerste fase behelst telkens de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. De tweede fase van de opdracht omvat de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte op een of meer strategische locaties.  

In september 2023 werd het Leefbuurtplan voor Wijk De Posthoorn in Wevelgem goedgekeurd. Het omvat verschillende kleine en grotere prioritaire acties, die tot de ‘zeven werven van De Posthoorn’ werden gedoopt. De meeste daarvan, waaronder de herinrichting van een eerste deel van het wijkhart aan de school, zijn momenteel in voorontwerp. In de loop van 2025 gaat de schop er op verschillende plaatsen in de grond. 

Projectdefinitie

Lees hier hoe de opdrachtgever de ambities en verwachtingen voor deze Leefbuurt beschrijft. De projectdefinitie vormt het inhoudelijk kader voor de opdracht waarmee het ontwerpteam aan de slag is. Voor de opmaak van dit document kon de opdrachtgever rekenen op de ondersteuning van een projectregisseur vanuit het Team Vlaams Bouwmeester, maar ook op de begeleiding door een groep experts in mobiliteit, participatie, landschap en ecologie.

download projectdefinitie

Publicatietekst

Het marktplein van Tessenderlo vormt het bruisende hart van de gemeente. Dertig jaar geleden werd de site een laatste keer vernieuwd met de inrichting van het plein zoals we het vandaag kennen. Het beeld van de Markt wordt gedomineerd door het gemeentehuis en twee geklasseerde gebouwen, namelijk de Sint-Martinuskerk en de aanpalende pastorie. Deze belangrijke publieke ruimte wordt vandaag voornamelijk ingevuld als parking en wordt enkel verkeersvrij gemaakt bij evenementen, de drie kermissen en de wekelijkse markt, die op maandag op het plein en in de aanpalende Kerkstraat plaatsvindt.

Door corona vertoeven we allemaal vaker in onze eigen buurt en dat doet ons beseffen dat een kwaliteitsvol en gevarieerd ingericht publiek domein steeds belangrijker wordt. Mensen hebben in hun eigen buurt nood aan een omgeving waar iets te beleven valt, waar ze sociale contacten kunnen leggen of waar ze tot rust kunnen komen. Maar daar wringt het schoentje in het centrum van Tessenderlo. De huidige leef- en belevingskwaliteit van het marktplein en zijn omgeving is niet optimaal. Het gemotoriseerd verkeer overheerst en de geparkeerde wagens hypothekeren het gebruik van het marktplein door actieve gebruikers. De markt voelt als een verkeersknooppunt in plaats van een marktplein.

Het marktplein is momenteel één grote verharde ruimte met slechts hier en daar groen. Het bestuur wil dan ook inzetten op een klimaatadaptievere inrichting van de markt en haar directe omgeving. Groen en blauw in de stedelijke omgeving bieden vele voordelen: ze zorgen voor een gezonder milieu, meer biodiversiteit, minder luchtvervuiling, ruimte voor waterberging, minder geluidshinder en verkoeling in warme periodes. Buurtgroen kan bovendien bijdragen aan de sociale cohesie en de levenskwaliteit van de inwoners.

De site wordt gekenmerkt door een beperkte variatie in functies: de pleinwanden worden voornamelijk ingenomen door horeca en handel. Het is de bedoeling om te evolueren naar een gebied met meer diversiteit en mogelijkheden tot meervoudig gebruik, waar winkelen hand in hand gaat met wonen, werken en ontspannen. Een plein dat ook buiten de openingsuren van winkels jong en oud uitnodigt tot verblijven.

Met de herinrichting van de Markt en de Kerkstraat wil het bestuur een kwaliteitssprong maken op vlak van onder andere actieve mobiliteit en klimaatadaptatie. De gemeente heeft de ambitie om van de markt een klimaatrobuuste verblijfs- en ontmoetingsruimte te maken. Het moet een levendige, groene, gevarieerde, gezonde en autoluwe omgeving worden waar het aangenaam wandelen, fietsen én wonen is. De markt moet uitnodigen om met de fiets naar het centrum te komen en koning auto in de garage te laten. Ze moet een veilige doorsteek worden voor de zwakke weggebruikers, de omgeving moet uitnodigen tot ontmoetingen en sociale contacten, de site moet rust en veiligheid uitstralen. De markt moet bovendien nog meer uitgroeien tot een cruciale schakel in het bovenlokale wandel-, fiets- en groennetwerk.

Het is de ambitie van het gemeentebestuur om de verschillende huidige gebruiken van het plein (parking, horeca, handel, kermis, markt, evenementen,…) zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen en hierbij een goed evenwicht te vinden. Het bestuur beseft dat het een lastige opdracht wordt om àlle functies op de markt te behouden, maar gaat voor ieder probleem wel op zoek naar een oplossing in de vorm van een volwaardig alternatief. Dit project biedt immers opportuniteiten om ruimtelijke kwaliteit in deze openbare ruimte te brengen. Voor deze opdracht is een ontwerpteam vereist met ervaring in de inrichting van de publieke ruimte. Naast de volledige studie voor de herinrichting van het Marktplein en de Kerkstraat, verwacht het bestuur een ontwikkelingsstrategie voor het ruimere gebied met het bewerkstelligen van een modal shift en actieve mobiliteit als primaire doelstelling. Dit moet hand in hand gaan met het bewaren van openheid en het voorzien van groen. De gemeente wenst een plan van aanpak waarin de potenties van de site helemaal tot hun recht komen, om op die manier de verblijfskwaliteit en leefbaarheid van het centrum (gefaseerd) op te krikken. In die zin biedt de integratie van trage verbindingen naar de parkings Binnenhof, Kolmen en Vismarkt een opportuniteit die we niet links mogen laten liggen. Verder dient de bebouwing rond het plein mee in beschouwing te worden genomen in de ontwikkelingsvisie. Zo zal de pastorie worden gerenoveerd en worden voor het gemeentehuis nog uitbreidingsmogelijkheden onderzocht. Om het ontwerp goed te integreren in het ruimtelijk weefsel geven we de ontwerpers eveneens mee dat op dit moment een masterplan voor de ontwikkeling van vier andere sites in de gemeentekern in opmaak is. Voor het definiëren van de relatie van de Markt met zijn omgeving is een afstemming met deze studie belangrijk.

De geplande transformaties in Tessenderlo vergen draagvlak bij de bewoners en een grote en diverse groep stakeholders. Gezien er nog heel wat andere projecten lopende zijn in het centrum werd reeds een externe partner aangesteld voor het uittekenen van een brede communicatiestrategie en de uitvoering ervan in het voorjaar van 2022. Deze externe partner zal het aangestelde ontwerpteam verder ondersteunen en bijstaan in de verderzetting van het participatietraject na de gunning. 

Het Team Vlaamse Bouwmeester begeleidt het hele project en zal samen met de externe deskundigen (mobiliteit, landschap en participatie) deel uitmaken van het adviescomité voor de gunning van de opdracht. Na de gunning zal het ontwerpteam de gemeente verder ondersteunen bij de uitvoering van het project. De projectregisseur en de experten zetten de kwaliteitsbewaking verder in de vorm van een adviesverlenende rol. In deze fase zal ook de Stuurgroep Leefbuurten nog een aantal keer samenkomen om de uitvoering op te volgen in functie van het Leertraject.

De Oproep aan geïnteresseerden heeft als doel om een lijst van geïnteresseerde ontwerpteams samen te stellen. Deze lijst zal de opdrachtgever in staat stellen om een keuze te maken van aan te schrijven ontwerpteams. Aan de aanmelding zijn geen rechten of plichten verbonden, noch voor de indiener, noch voor de opdrachtgever. De aanmeldingen zijn louter voor intern gebruik bij de opdrachtgever en het Team Vlaams Bouwmeester. De aanmeldingen zullen nergens bekendgemaakt worden.

Zelf aan de slag?

Misschien ziet u ook in uw gemeente een toekomstige Leefbuurt. Het Team Vlaams Bouwmeester ontwikkelde een modeldocument dat iedere opdrachtgever als leidraad kan hanteren bij de opmaak van een projectdefinitie voor de een Leefbuurt. Deze modelprojectdefinitie maakt deel uit van de handleiding voor de aanstelling van een ontwerpteam bij de brochure Leren van Leefbuurten. 

download modelprojectdefinitie

Hoe werd het ontwerpteam aangesteld?

De opdracht voor deze Leefbuurt werd geplaatst via een onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking (OPZB). Voorafgaandelijk werd het instrument Oproep aan Geïnteresseerden (OAG) van het Team Vlaams Bouwmeester ingezet. Met deze oproep organiseert het team een marktverkenning om te peilen welke ontwerpteams beschikbaar zijn en interesse hebben voor een bepaalde opdracht.

Lees meer over de Oproep aan geïnteresseerden

Meer weten over dit project?

In de projectfiche uit de brochure ‘Leren van Leefbuurten’ schetsen we de specifieke context van deze Leefbuurt, we geven inzicht in de belangrijkste ambities van het bestuur en in de manier waarop het gekozen ontwerpteam daaraan beantwoordde in zijn offerte. Nogal wat uitdagingen zullen andere lokale besturen bekend in de oren klinken. 

download projectfiche

Voor iedere Leefbuurt werden vier ontwerpteams uitgenodigd om een offerte op te maken. Ook jonge ontwerpers met interesse in de publieke ruimte en verfrissende ideeën werden aangemoedigd om zich voor de oproep kandidaat te stellen. Onder ‘Selectie’ vindt je de verbeeldende visienota en het plan van aanpak van van de andere teams.

Stand van zaken 

Iedere Leefbuurtopdracht bestaat uit twee delen. De eerste fase behelst telkens de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. De tweede fase van de opdracht omvat de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte op een of meer strategische locaties. 

In mei 2024 werd de globale toekomstvisie voor de markt in Tessenderlo opgeleverd. Na de afwikkeling van de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2024 en de gemeentefusie Tessenderlo-Ham zal moeten blijken of het nieuwe gemeentebestuur de ambitieuze herinrichting van het Marktplein op de agenda houdt. 

Projectdefinitie? 

Lees hier hoe de opdrachtgever de ambities en verwachtingen voor deze Leefbuurt beschrijft. De projectdefinitie vormt het inhoudelijk kader voor de opdracht waarmee het ontwerpteam aan de slag is. Voor de opmaak van dit document kon de opdrachtgever rekenen op de ondersteuning van een projectregisseur vanuit het Team Vlaams Bouwmeester, maar ook op de begeleiding door een groep experts in mobiliteit, participatie, landschap en ecologie.

download projectdefinitie

Publicatietekst

De sociale woonwijk Bosveld ligt aan de noordzijde van de Kempense gemeente Mol. Het is een parkwijk met een tweehonderdtal woningen op wandel- en fietsafstand van het station. De wijk wordt afgescheiden van het centrum door de spoorlijn Antwerpen-Hasselt. Desondanks loopt er een populaire fietsroute door de wijk naar het aanpalende Kempense landschap en de openluchtkruisweg 15 Kapellekens. Aan de oostzijde grenst de wijk aan de voormalige fabriekssite Keirlandse Zillen, waar de gemeente een nieuwe ontwikkeling plant met een 350-tal woningen en een publiek park.

De wijk Bosveld, met straatnamen Bosveld en Kerkelanden, is uniek in haar soort. Ze werd gebouwd in 1984 maar is toch al opgenomen in de inventaris voor onroerend erfgoed omwille van de circulatiepatronen, de inplanting van de woningen, de landschapsarchitectuur, de overgangen tussen publiek en privaat, de architecturale schaal, het woningtype en het grijze coloriet. Bijzonder is dat men getracht heeft het autoverkeer af te scheiden van het wonen door het toepassen van het Radburn-principe: de voorgevel van de woning (en de toegang voor voetgangers) bevindt zich aan gemeenschappelijke groenzones, de straten daarentegen ontsluiten de garages en geclusterde parkeerplaatsen.

Ondanks het feit dat deze wijk veertig jaar geleden zowaar is bedacht als een Leefbuurt, kampt ze vandaag met uitdagingen waar deze opdracht oplossingen voor moet bieden. De tand des tijds heeft de wijk al stevig aangetast, wat zorgt voor onveilige situaties. Boomwortels duwen de tegelpaden op. De oorspronkelijke groenstructuur met overvloedige haagmassieven vormt een enorme onderhoudskost voor de gemeente en is bovendien niet overal even ecologisch waardevol. Het voetpadennetwerk is zeer vermaasd en daardoor moeilijk leesbaar. De paden zijn ook erg smal en daardoor beperkt toegankelijk. Een bijkomende moeilijkheid is het integraal publieke karakter van het aanwezige groen Dit zorgt ervoor dat de wijk een prachtig uitzicht heeft, maar het geeft ook aanleiding tot spanningen met de bewoners. 

Met deze ontwerpopdracht wil de gemeente Mol een kwaliteitssprong maken in de inrichting van de publieke ruimte. Het voetpadennetwerk dient herdacht in functie van een grotere leesbaarheid voor zowel bewoners als passanten. Hoe kan het netwerk kansen op ontmoeting vergroten, aantrekkelijke verblijfsplekken verbinden en de belevingswaarde versterken? De rijwegen in betonstraatstenen en de gemengde riolering in de as van deze rijwegen zullen niet op korte termijn worden vernieuwd. Wél dienen ze mee in beschouwing genomen bij de opmaak van de toekomstvisie voor de ganse wijk. In een leefbare buurt dient ook de circulatie op wijkniveau en de ontsluiting naar de directe omgeving goed bedacht te zijn. De toekomstige ontwikkeling Keirlandse Zillen en het toeristisch fietsroutenetwerk moeten hierbij de nodige aandacht krijgen.

De huidige groenstructuur vraagt om een duurzame omvorming. Wat kan behouden blijven, in onderhoud gereduceerd en versterkt op vlak van biodiversiteit? Wat kan heringericht worden als collectieve leef- en gebruiksruimte? Welke vormen van dynamische toe-eigening zijn wenselijk en mogelijk? Zowel op het gebied van gebruik als onderhoud is men op zoek naar nieuwe evenwichten. Het groen moet onderhoudsvriendelijk, ecologisch én mooi zijn, en ruimte bieden voor ontmoeting zonder overlast. Privaat en gedeeld gebruik kunnen worden gecombineerd, maar dit veronderstelt ook gedeelde verantwoordelijkheden.

Dit traject biedt ook opportuniteiten om na te gaan welke doel- en leeftijdsgroepen en welke functies op bepaalde plekken kunnen samenkomen: parkeren, elektrisch laden, fietsen, afval sorteren, ontmoeten, spelen.

Om tot een gedragen ontwerp te komen is het essentieel dat alle stakeholders, niet het minst de bewoners, het gemeentebestuur en de Molse Bouwmaatschappij actief een bijdrage kunnen leveren aan het ontwerp. Innovatieve participatiemethoden kunnen hierin een dynamiserende rol spelen. De wijk omvat vooral sociale huurwoningen, daardoor dient de participatie laagdrempelig te worden georganiseerd. Dit kan bijvoorbeeld door gebruik te maken van proefopstellingen. Van het ontwerpbureau wordt een uitgewerkt en doelgericht participatietraject verwacht, waarbij alle doelgroepen op de juiste manier stapsgewijs betrokken worden in het verhaal.

De gemeente Mol is dan ook op zoek naar een multidisciplinair ontwerpteam dat in nauw overleg met alle betrokkenen een masterplan voor de toekomstbestendige transformatie van het openbaar domein van de ganse wijk opmaakt. De uitvoering van het masterplan zal gefaseerd verlopen, waarbij in eerste instantie gefocust wordt op de zone met straatnaam Bosveld. De inrichting van één of enkele publieke verblijfsplekken vormt een pilootproject in de stapsgewijze uitrol van het belevingsweefsel. Op de langere termijn kan het masterplan ook uitgevoerd worden in de zone met straatnaam Kerkelanden.

Kandiderende ontwerpteams moeten sterk zijn in ontwerpend onderzoek, rekening houdend met het doelpubliek van wijkbewoners en moeten de brug slaan tussen groen- en watermanagement, publieke ruimte, mobiliteit en de erfgoedwaarde van de wijk.

Het Team Vlaamse Bouwmeester begeleidt het hele project en zal samen met de externe deskundigen (mobiliteit, landschap en participatie) deel uitmaken van het adviescomité voor de gunning van de opdracht. Na de gunning zal het ontwerpteam de gemeente verder ondersteunen bij de uitvoering van het project. De projectregisseur en de experten zetten de kwaliteitsbewaking verder in de vorm van een adviesverlenende rol. In deze fase zal ook de Stuurgroep Leefbuurten nog een aantal keer samenkomen om de uitvoering op te volgen in functie van het Leertraject.

De Oproep aan geïnteresseerden heeft als doel om een lijst van geïnteresseerde ontwerpteams samen te stellen. Deze lijst zal de opdrachtgever in staat stellen om een keuze te maken van aan te schrijven ontwerpteams. Aan de aanmelding zijn geen rechten of plichten verbonden, noch voor de indiener, noch voor de opdrachtgever. De aanmeldingen zijn louter voor intern gebruik bij de opdrachtgever en het Team Vlaams Bouwmeester. De aanmeldingen zullen nergens bekendgemaakt worden.

Zelf aan de slag?

Misschien ziet u ook in uw gemeente een toekomstige Leefbuurt. Het Team Vlaams Bouwmeester ontwikkelde een modeldocument dat iedere opdrachtgever als leidraad kan hanteren bij de opmaak van een projectdefinitie voor de een Leefbuurt. Deze modelprojectdefinitie maakt deel uit van de handleiding voor de aanstelling van een ontwerpteam bij de brochure Leren van Leefbuurten. 

download modelprojectdefinitie

Hoe werd het ontwerpteam aangesteld?

De opdracht voor deze Leefbuurt werd geplaatst via een onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking (OPZB). Voorafgaandelijk werd het instrument Oproep aan Geïnteresseerden (OAG) van het Team Vlaams Bouwmeester ingezet. Met deze oproep organiseert het team een marktverkenning om te peilen welke ontwerpteams beschikbaar zijn en interesse hebben voor een bepaalde opdracht.

Lees meer over de Oproep aan geïnteresseerden

Meer weten over dit project?

In de projectfiche uit de brochure ‘Leren van Leefbuurten’ schetsen we de specifieke context van deze Leefbuurt, we geven inzicht in de belangrijkste ambities van het bestuur en in de manier waarop het gekozen ontwerpteam daaraan beantwoordde in zijn offerte. Nogal wat uitdagingen zullen andere lokale besturen bekend in de oren klinken. 

download projectfiche

Voor iedere Leefbuurt werden vier ontwerpteams uitgenodigd om een offerte op te maken. Ook jonge ontwerpers met interesse in de publieke ruimte en verfrissende ideeën werden aangemoedigd om zich voor de oproep kandidaat te stellen. Onder ‘Selectie’ vindt je de verbeeldende visienota en het plan van aanpak van van de andere teams. Voor het project in Mol ontvingen we 3 offertes.

Iedere Leefbuurtopdracht bestaat uit twee delen. De eerste fase behelst telkens de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. De tweede fase van de opdracht omvat de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte op een of meer strategische locaties. 

In november 2023 werd het Leefbuurtplan voor de wijk Bosveld/ Keirlandse Zillen in Mol goedgekeurd. Momenteel is er nog geen zicht op een eventuele doorstart. 

Projectdefinitie

In de projectfiche uit de brochure ‘Leren van Leefbuurten’ schetsen we de specifieke context van deze Leefbuurt, we geven inzicht in de belangrijkste ambities van het bestuur en in de manier waarop het gekozen ontwerpteam daaraan beantwoordde in zijn offerte. Nogal wat uitdagingen zullen andere lokale besturen bekend in de oren klinken. 

download projectfiche

Publicatietekst

Ottenburg is een deelgemeente van Huldenberg. Het is een landelijk kerkdorp met 2.300 inwoners midden in de verstedelijkte driehoek Brussel-Leuven-Waver. De Ottenburgenaars zijn verknocht aan hun dorp en dromen luidop van Ottopia: een groene plek, rustig maar niet saai, vol leven maar niet druk, een paradijs voor wandelaars, fietsers, kinderen en jongeren. Een weldoordachte toekomstvisie en een slimme ontwikkelingsstrategie moeten de troeven van Ottenburg samenbrengen in een samenhangend en uitvoerbaar masterplan.

De focus van het onderzoek ligt op de zone die wordt omsloten door de Schoolstraat, de Pompstraat en delen van de Tommestraat, Florivalstraat en Terlanenstraat. Ook ‘den Dries’ maakt deel uit van het studiegebied, samen met de verbindingen via de trage wegen in de buurt. In deze zone markeren drie centrale bomen evenveel plekken die elk op zich een flinke opwaardering verdienen:

• de lindeboom, waar je de feestzaal met tuin vindt en ook de pastorij, het oude gemeentehuis, het frietkraam en de kerk. Hier staat ook het monument voor Paul Splingaerd, de vondeling die mandarijn werd in de late Qing-regering.
• de Kastanje, waar nu nog gevoetbald wordt. Deze plek komt in de nabije toekomst vrij.
• Basisschool de Letterboom. Hier groeit en rijpt de volgende generatie.

Alle voorzieningen bevinden zich op wandel- of fietsafstand. Een goede ruimtelijke verbinding tussen deze plekken kan bijdragen aan de leesbaarheid en identiteit van het dorp. Straks vind je er ook de bus, een deelwagen en een goed uitgeruste fietsparking. 

Het projectgebied wordt doorsneden door de Leuvensebaan, een gemeenteweg die gebruikt wordt als sluiproute naar Brussel, Leuven en het nabijgelegen farmaceutisch bedrijf GSK (industriezone Wavre-Nord), met meer dan 9000 werknemers een van de grootste bedrijven in Wallonië. Het drukke autoverkeer en het gebrek aan oversteekplaatsen zorgen voor een onveilige situatie. Een mobiliteitstransitie naar een eigentijds snelheidsregime en parkeerstrategie in het dorp, een helder circulatieplan en de aanleg van een autoluwe publieke ruimte op maat van voetgangers en fietsers is dan ook urgent.

Centraal in het projectgebied bevinden zich nog een aantal bouwpercelen, en ook de gemeente bezit hier nog enkele gronden. Kernversterking is mogelijk, maar moet steeds gebeuren op maat van het dorp. In het masterplan wordt de preferentiële invulling van deze percelen opgenomen. Er is nood aan extra ruimte waar de schoolkinderen kunnen turnen en lokalen voor de jeugdbeweging. Daarnaast zijn er ook een aantal ontbrekende publieke functies. Om die noden te lenigen, vormen opwaardering en maximaal hergebruik van het publieke patrimonium het uitgangspunt. Het gaat dan om de kerk, de pastorij, het oude gemeentehuis, de feestzaal, het paviljoentje van de technische dienst, de voetbalkantine, de school, kapelletjes,…

De gemeente Huldenberg is op zoek naar een ontwerpteam dat in nauw overleg met de bewoners een ruimtelijke ontwikkelingsvisie voor de dorpskern uitwerkt. De visie moet een kader scheppen voor de ontwikkeling van een leesbare, aangename en veilige publieke ruimte. De voetganger en de fietser zijn maatvoerend. De inrichting van het openbaar domein is klimaatadaptief, met veel ruimte voor functioneel groen en water. Tegelijk moet de visie de gemeente toelaten, in te zetten op een kwalitatieve stedenbouwkundige sturing in lijn met de aanbevelingen uit de Bouwmeester Scan (2019). Van het ontwerpteam wordt verwacht dat het de gemeente adviseert over de creatie van eventuele financiële meerwaarde. De eerste implementering van het masterplan kan de autoluwe herinrichting behelzen van de Kerkstraat, de Pastorijstraat en het plein aan de Leuvensebaan. Er wordt in overleg onderzocht wat haalbaar is rekening houdend met eventuele subsidies en wenselijke vastgoedvalorisatie op maat van het dorp. De gemeente heeft middelen ter beschikking om op kortere termijn al enkele quick wins uit te voeren, die de transitie naar een leefbuurt ruimtelijk vertalen en tastbaar maken.

Van de ontwerpers wordt verwacht dat zij ervaring hebben in de publieke ruimte en in dialoog gaan met stakeholders, eigenaars en bewoners om te komen tot een breed gedragen en uitvoerbare visie. Dit veronderstelt dat er binnen het ontwerpteam een partner aanwezig is die over de nodige communicatieve en participatieve vaardigheden beschikt.

Het Team Vlaamse Bouwmeester begeleidt het hele project en zal samen met de externe deskundigen (mobiliteit, landschap en participatie) deel uitmaken van het adviescomité voor de gunning van de opdracht. Na de gunning zal het ontwerpteam de gemeente verder ondersteunen bij de uitvoering van het project. De projectregisseur en de experten zetten de kwaliteitsbewaking verder in de vorm van een adviesverlenende rol. In deze fase zal ook de Stuurgroep Leefbuurten nog een aantal keer samenkomen om de uitvoering op te volgen in functie van het Leertraject.

De Oproep aan geïnteresseerden heeft als doel om een lijst van geïnteresseerde ontwerpteams samen te stellen. Deze lijst zal de opdrachtgever in staat stellen om een keuze te maken van aan te schrijven ontwerpteams. Aan de aanmelding zijn geen rechten of plichten verbonden, noch voor de indiener, noch voor de opdrachtgever. De aanmeldingen zijn louter voor intern gebruik bij de opdrachtgever en het Team Vlaams Bouwmeester. De aanmeldingen zullen nergens bekendgemaakt worden.

Zelf aan de slag?

Misschien ziet u ook in uw gemeente een toekomstige Leefbuurt. Het Team Vlaams Bouwmeester ontwikkelde een modeldocument dat iedere opdrachtgever als leidraad kan hanteren bij de opmaak van een projectdefinitie voor de een Leefbuurt. Deze modelprojectdefinitie maakt deel uit van de handleiding voor de aanstelling van een ontwerpteam bij de brochure Leren van Leefbuurten. 

download modelprojectdefinitie

Hoe werd het ontwerpteam aangesteld?

De opdracht voor deze Leefbuurt werd geplaatst via een onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking (OPZB). Voorafgaandelijk werd het instrument Oproep aan Geïnteresseerden (OAG) van het Team Vlaams Bouwmeester ingezet. Met deze oproep organiseert het team een marktverkenning om te peilen welke ontwerpteams beschikbaar zijn en interesse hebben voor een bepaalde opdracht.

Lees meer over de Oproep aan geïnteresseerden

Meer weten over dit project?

In de projectfiche uit de brochure ‘Leren van Leefbuurten’ schetsen we de specifieke context van deze Leefbuurt, we geven inzicht in de belangrijkste ambities van het bestuur en in de manier waarop het gekozen ontwerpteam daaraan beantwoordde in zijn offerte. Nogal wat uitdagingen zullen andere lokale besturen bekend in de oren klinken. 

download projectfiche

Voor iedere Leefbuurt werden vier ontwerpteams uitgenodigd om een offerte op te maken. Ook jonge ontwerpers met interesse in de publieke ruimte en verfrissende ideeën werden aangemoedigd om zich voor de oproep kandidaat te stellen. Onder ‘Selectie’ vindt je de verbeeldende visienota en het plan van aanpak van de andere teams. 

Stand van zaken 

Iedere Leefbuurtopdracht bestaat uit twee delen. De eerste fase behelst telkens de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. De tweede fase van de opdracht omvat de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte op een of meer strategische locaties. 

In november 2023 werd het Leefbuurtplan voor het dorp Ottenburg in Huldenberg goedgekeurd. De concrete herinrichting van het openbaar domein zal er gefaseerd worden in het volgende meerjarenplan. Ondertussen werden al heel wat flankerende acties uit het Leefbuurtplan uitgerold, gaande van de invoering van alternerende schooluren en de herorganisatie van een kiss-and-ridezone tot de bouw van nieuwe chirolokalen en de herbestemming van de pastorij. 

Download het Leefbuurtplan

Op zoek naar de projectdefinitie? 

Lees hier hoe de opdrachtgever de ambities en verwachtingen voor deze Leefbuurt beschrijft. De projectdefinitie vormt het inhoudelijk kader voor de opdracht waarmee het ontwerpteam aan de slag is. Voor de opmaak van dit document kon de opdrachtgever rekenen op de ondersteuning van een projectregisseur vanuit het Team Vlaams Bouwmeester, maar ook op de begeleiding door een groep experts in mobiliteit, participatie, landschap en ecologie.

download projectdefinitie

Publicatietekst

Mechelen is de voorbije decennia enorm veranderd. Er werden heel wat belangrijke straten en pleinen heraangelegd en zo ontstonden ook nieuwe, bruisende plekken. Er wordt sterk ingezet op een positieve manier van samenleven in diversiteit. De dorpen vragen extra aandacht: er is een constant spanningsveld tussen stad en dorp, en bovendien is er nood aan het versterken van de dorpsweefsels in stedelijk randgebied. Met de deelname aan het traject Leefbuurten wil Mechelen een kwaliteitssprong maken in de herinrichting van de dorpskern van de deelgemeente Muizen.

Het oude centrum van Muizen is wat ingedommeld en voelt de druk van de mobiliteitsassen in de buurt. De ruimtelijke structuur van Muizen wordt gedomineerd door een aantal lijninfrastructuren die het dorp doorkruisen: de spoorlijn, de Leuvense steenweg en de Dijle. Ondanks de ligging vlakbij grote groengebieden is er veel verharde publieke ruimte en veel doorgaand autoverkeer, wat zorgt voor conflictsituaties met fietsers en voetgangers. Muizen heeft zich de voorbije decennia vooral ontwikkeld weg van de oorspronkelijke kern, richting de stad. Inwoners zijn zich daardoor meer op de stad gaan richten, waardoor het aantal functies en het gemeenschapsgevoel in de dorpskern sterk is afgenomen. Nochtans kan de deelgemeente met een duidelijke visie en enkele gerichte ingrepen herleven en een gezellig, authentiek en toekomstbestendig dorp worden, omarmd door de Dijle en de natuurgebieden rondom.

Het onderzoeksgebied voor deze Leefbuurt ligt in het Noordelijke deel van Muizen en wordt begrensd door de Dijle in het noorden, de Barebeekvallei in het oosten en de spoorwegen met het station Muizen in het zuidzuidwesten. Dit deel van Muizen heeft nood aan herstel van de ruimtelijke kwaliteit. Betekenisvolle plekken moeten opnieuw een duidelijke functie krijgen en goed met elkaar worden verbonden.

Door het studiegebied loopt een belangrijke verbindingsweg tussen Bonheiden en Rijmenam en de Leuvensesteenweg. Dwars daarop ligt een as die veel potentieel heeft als trage verbinding voor actieve weggebruikers. De as loopt parallel aan de Dijle, die de binnenstad verbindt met de natuur van de Barebeekvallei. Deze as verbindt een aantal belangrijke plekken in het geheugen van de Muizenaar, zoals het plein Muizen-Dorp en het plein tussen het dorpshuis en de school. Er ligt een grote uitdaging in het maken van een veilige connectie over bestaande barrières heen. De opgave betreft echter niet uitsluitend de mobiliteit. In een Leefbuurt gaat er ook aandacht naar ontharding en vergroening en is er ruimte voor beleving en ontmoeting. Aangename verblijfszones en kwalitatieve groene vingers vanuit de valleigebieden moeten de kwaliteit van de Leefbuurt versterken. 

Het stadsbestuur ziet een toekomstvisie voor de Leefbuurt als middel om een ambitieuze ruimtelijke ontwikkelingsstrategie op korte en langere termijn uit te werken. Dit moet mogelijk maken dat alle kleine en grote projecten in het werkingsgebied binnen deze visie passen en zo bijdragen aan de realisatie ervan. Naast de globale visie, die de ruggengraat vormt van een gefaseerde transformatie, omvat de studie ook een schetsontwerp voor de herinrichting van het dorpshart (het plein bij het Dorpshuis, het Ruggebroodstraatje en het Dorpsplein). Het stadsbestuur voorziet budget voor de eigen realisatie van enkele strategische quick wins. Voor deze opdracht is een multidisciplinair ontwerpteam vereist met ervaring in de inrichting van de publieke ruimte. 

De stad Mechelen hecht veel belang aan inspraak en participatie. Daarom wil de stad alle relevante stakeholders en de buurtbewoners zoveel mogelijk betrekken. Er is nood aan een wervend verhaal waarmee het Leefbuurt-traject vertaald kan worden naar de inwoners. Ook de ontwikkeling van dit wervende verhaal maakt deel uit van de opdracht. Dit project moet dienen als voorbeeld en katalysator om andere Leefbuurten binnen de stad Mechelen te realiseren. 

Het stadsbestuur onderschrijft de potentiële meerwaarde van een kunstproject dat kadert binnen de ambities voor de Leefbuurt. Kunst in de publieke ruimte kan bijdragen aan de realisatie van een draagvlak en kan lopende studies tastbaar maken. Om die reden, werd simultaan aan het traject Leefbuurten een aanvraag ingediend voor het stimuleringsinstrument Kunst in Opdracht in de publieke ruimte, een oproep gelanceerd door de minister van Cultuur in het kader van het relanceplan Vlaamse Veerkracht. Deze oproep wordt gecoördineerd door het Platform Kunst in Opdracht van het Departement Cultuur, Jeugd en Media.

Het Team Vlaamse Bouwmeester begeleidt het hele project en zal samen met de externe deskundigen (mobiliteit, landschap en participatie) deel uitmaken van het adviescomité voor de gunning van de opdracht. Na de gunning zal het ontwerpteam de gemeente verder ondersteunen bij de uitvoering van het project. De projectregisseur en de experten zetten de kwaliteitsbewaking verder in de vorm van een adviesverlenende rol. In deze fase zal ook de Stuurgroep Leefbuurten nog een aantal keer samenkomen om de uitvoering op te volgen in functie van het Leertraject.

De Oproep aan geïnteresseerden heeft als doel om een lijst van geïnteresseerde ontwerpteams samen te stellen. Deze lijst zal de opdrachtgever in staat stellen om een keuze te maken van aan te schrijven ontwerpteams. Aan de aanmelding zijn geen rechten of plichten verbonden, noch voor de indiener, noch voor de opdrachtgever. De aanmeldingen zijn louter voor intern gebruik bij de opdrachtgever en het Team Vlaams Bouwmeester. De aanmeldingen zullen nergens bekendgemaakt worden.

Zelf aan de slag?

Misschien ziet u ook in uw gemeente een toekomstige Leefbuurt. Het Team Vlaams Bouwmeester ontwikkelde een modeldocument dat iedere opdrachtgever als leidraad kan hanteren bij de opmaak van een projectdefinitie voor de een Leefbuurt. Deze modelprojectdefinitie maakt deel uit van de handleiding voor de aanstelling van een ontwerpteam bij de brochure Leren van Leefbuurten. 

download modelprojectdefinitie

Hoe werd het ontwerpteam aangesteld?

De opdracht voor deze Leefbuurt werd geplaatst via een onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking (OPZB). Voorafgaandelijk werd het instrument Oproep aan Geïnteresseerden (OAG) van het Team Vlaams Bouwmeester ingezet. Met deze oproep organiseert het team een marktverkenning om te peilen welke ontwerpteams beschikbaar zijn en interesse hebben voor een bepaalde opdracht.

Lees meer over de Oproep aan geïnteresseerden

Meer weten over dit project?

In de projectfiche uit de brochure ‘Leren van Leefbuurten’ schetsen we de specifieke context van deze Leefbuurt, we geven inzicht in de belangrijkste ambities van het bestuur en in de manier waarop het gekozen ontwerpteam daaraan beantwoordde in zijn offerte. Nogal wat uitdagingen zullen andere lokale besturen bekend in de oren klinken. 

download projectfiche

Voor iedere Leefbuurt werden vier ontwerpteams uitgenodigd om een offerte op te maken. Ook jonge ontwerpers met interesse in de publieke ruimte en verfrissende ideeën werden aangemoedigd om zich voor de oproep kandidaat te stellen. Onder ‘Selectie’ vindt je de verbeeldende visienota en het plan van aanpak van van de andere teams.

De opdracht voor Leefbuurt Muizen werd beperkt tot de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. Een tweede fase, met de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte, werd niet voorzien. 

In november 2023 werd het Leefbuurtplan voor de Mechelse deelgemeente Muizen goedgekeurd. De toekomstvisie is er opgevat als een ontwerpleidraad voor de publieke ruimte, met zowel een overzicht van mogelijke quick wins als een aanpak voor verdere uitwerking op (middel)lange termijn. Ookal was een uitvoeringsopdracht niet voorzien in Muizen, toch bestaat de Leefbuurt er niet enkel op papier. Via het Stimuleringsinstrument Kunst in Opdracht zetten kunstenaars er samen met dorpsbewoners een traject op rond het gebruik van de publieke ruimte. Tijdens verschillende manifestaties op het Zocalo-plein aan het dorpshuis werden de bouwstenen van Leefbuurt Muizen verkend. Het kunstproject droeg bij aan de reflectie over, en het concretiseren van de toekomstvisie van het ontwerpteam. 

Projectdefinitie? 

Lees hier hoe de opdrachtgever de ambities en verwachtingen voor deze Leefbuurt beschrijft. De projectdefinitie vormt het inhoudelijk kader voor de opdracht waarmee het ontwerpteam aan de slag is. Voor de opmaak van dit document kon de opdrachtgever rekenen op de ondersteuning van een projectregisseur vanuit het Team Vlaams Bouwmeester, maar ook op de begeleiding door een groep experts in mobiliteit, participatie, landschap en ecologie.

download projectdefinitie

Publicatietekst

De stad Halle is gelegen in het zuidwesten van de provincie Vlaams-Brabant, op de grens tussen Vlaanderen en Wallonië in de Groene Gordel rond Brussel, en telt ca 40.000 inwoners.

Het gemeentebestuur stelt het vergroenen en verduurzamen van het openbaar domein als een van de meest prioritaire beleidsdoelstellingen voor de huidige legislatuur. Met de verbetering van de publieke ruimte wil het bestuur inzetten op een leefbare en beleefbare stad: groen zorgt voor klimaat- en gezondheidsvoordelen, maar ook voor meer sociale cohesie. Daarnaast staat ook de transitie naar een meer duurzame en integrale mobiliteit, uitgaande van het STOP-principe, hoog op de agenda. Met onder meer de deelname aan het project Leefbuurten wil de stad deze doelstellingen realiseren. 

In Halle kadert het project Leefbuurten in een overkoepeld traject Klimaatwijken, een initiatief van Stad Halle, Regionaal Landschap Pajottenland en Zennevallei, Plan Boommarter en de Provincie Vlaams-Brabant. Klimaatwijken zet in op zowel het publieke, het semipublieke als het private terrein en ging in 2020 van start in twee wijken: Don-Bosco en Nieuw-Rodenem. Klimaatwijken hanteert een bottom-upmethode. Van bij de start wordt met bewoners en andere stakeholders samengewerkt om de wijk van de toekomst te dromen. Met de ondersteuning van Leefbuurten willen we in de wijk Don Bosco een versnelling hoger schakelen voor wat betreft de publieke ruimte. Met de ervaring uit deze wijk zal een systematische transitie naar een klimaatrobuuste stad worden gevoed.

De wijk Don Bosco ligt aan de westzijde van de stad, tussen de waardevolle groenstructuur Pajottenland en het stadscentrum. De wijk vertoont een heterogeen karakter. Enkele straten worden gekenmerkt door vrijstaande of halfopen bebouwing met voortuinen en garages. Daarnaast vind je er ook smalle stadsstraten met rijwoningen waar het openbaar domein gedomineerd wordt door geparkeerde wagens. Kenmerkend is de aanwezigheid van twee grote scholen die de ruime regio bedienen: Don Bosco en het Koninklijk Atheneum met respectievelijk 2500 en 1500 leerlingen. Deze brengen indrukwekkende verkeersstromen teweeg voor en na schooltijd.

De wijk ligt op wandel- en fietsafstand van het centrum van Halle. Voorzieningen zoals winkels en diensten, ontspanning, sport, cultuur, gezondheid en zorg zijn alle bereikbaar te voet of met de fiets. Ondanks het feit dat de buurt dus alle potenties heeft om zich te ontwikkelen tot een 15-minutenwijk, ligt de focus van de weggebruiker op de auto. De gewestweg N6 vormt een belangrijke barrière voor actieve weggebruikers. Het openbaar domein is er ingericht op maat van de auto met een overmaat aan verharding en een gebrek aan groen. Hierdoor speelt de Don Boscowijk ook een belangrijke rol in de waterproblematiek van het lager gelegen centrum. Overstromingen hebben al meermaals plaatsgevonden. Het vergroten van de opvangcapaciteit van hemelwater in de wijk zelf is dan ook een belangrijk doel in deze Leefbuurt. In de Jean Jacminstraat zijn reeds op korte termijn rioleringswerkzaamheden gepland die moeten bijdragen aan een opwaartse buffering.

Het gemeentebestuur zoekt een multidisciplinair ontwerpteam voor de opmaak van een ambitieuze ruimtelijke toekomstvisie voor de wijk, waarin al deze uitdagingen op een integrale manier benaderd worden. Omdat de huidige verkeerscirculatie een onevenwicht creëert in de publieke ruimte is een mobiliteitsstudie daarbij noodzakelijk. Een goede bereikbaarheid van de wijk staat voor veilige routes van woning naar school, van woning naar station en van woning naar centrum. Het weren van sluipverkeer in de wijk moet bijdragen aan de realisatie van autoluwe woonstraten waar enkel bestemmingsverkeer welkom is. Het is tegelijk de bedoeling de bussen uit de wijk te weren. Op die manier kunnen de inrichting en het gebruik van de publieke ruimte er vanuit de voetganger of fietser benaderd worden. Ook de schoolomgevingen moeten veiliger en leesbaarder worden. Deze toekomstvisie met mobiliteitsstudie zal de drager vormen van alle toekomstige ontwikkelingen in de wijk.

De opdracht omvat tevens een eerste concrete uitvoering van deze toekomstvisie. Een of enkele strategische eerste uitvoeringsprojecten kunnen op korte termijn als katalysator worden ingezet voor de transformatie van de gehele wijk. Daarbij wordt gedacht aan een herinrichting van de Astridlaan en het kruispunt met de Cypriaan Verhavertstraat, al dient de studie uit te wijzen welke eerste ingrepen de grootste vruchten afwerpen.

Het overkoepelend project Klimaatwijken loopt in nauwe samenwerking met externe partner GroenLAB, die instaat voor het participatie- en communicatietraject. Dit proces, dat zich momenteel in de ‘droomfase’ bevindt, zal voor de wijk Don Bosco, middels proefopstellingen, voeding geven aan de toekomstvisie voor de publieke ruimte. Van het aangestelde ontwerpteam wordt een ondersteunende rol verwacht. De afstemming met het lopende wegenis- en rioleringsproject in de Jean Jacminstraat maakt ook deel uit van de opdracht.

Het Team Vlaamse Bouwmeester begeleidt het hele project en zal samen met de externe deskundigen (mobiliteit, landschap en participatie) deel uitmaken van het adviescomité voor de gunning van de opdracht. Na de gunning zal het ontwerpteam de gemeente verder ondersteunen bij de uitvoering van het project. De projectregisseur en de experten zetten de kwaliteitsbewaking verder in de vorm van een adviesverlenende rol. In deze fase zal ook de Stuurgroep Leefbuurten nog een aantal keer samenkomen om de uitvoering op te volgen in functie van het Leertraject.

De Oproep aan geïnteresseerden heeft als doel om een lijst van geïnteresseerde ontwerpteams samen te stellen. Deze lijst zal de opdrachtgever in staat stellen om een keuze te maken van aan te schrijven ontwerpteams. Aan de aanmelding zijn geen rechten of plichten verbonden, noch voor de indiener, noch voor de opdrachtgever. De aanmeldingen zijn louter voor intern gebruik bij de opdrachtgever en het Team Vlaams Bouwmeester. De aanmeldingen zullen nergens bekendgemaakt worden.

Zelf aan de slag?

Misschien ziet u ook in uw gemeente een toekomstige Leefbuurt. Het Team Vlaams Bouwmeester ontwikkelde een modeldocument dat iedere opdrachtgever als leidraad kan hanteren bij de opmaak van een projectdefinitie voor de een Leefbuurt. Deze modelprojectdefinitie maakt deel uit van de handleiding voor de aanstelling van een ontwerpteam bij de brochure Leren van Leefbuurten. 

download modelprojectdefinitie

Hoe werd het ontwerpteam aangesteld?

De opdracht voor deze Leefbuurt werd geplaatst via een onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking (OPZB). Voorafgaandelijk werd het instrument Oproep aan Geïnteresseerden (OAG) van het Team Vlaams Bouwmeester ingezet. Met deze oproep organiseert het team een marktverkenning om te peilen welke ontwerpteams beschikbaar zijn en interesse hebben voor een bepaalde opdracht.

Lees meer over de Oproep aan geïnteresseerden

Meer weten over dit project?

In de projectfiche uit de brochure ‘Leren van Leefbuurten’ schetsen we de specifieke context van deze Leefbuurt, we geven inzicht in de belangrijkste ambities van het bestuur en in de manier waarop het gekozen ontwerpteam daaraan beantwoordde in zijn offerte. Nogal wat uitdagingen zullen andere lokale besturen bekend in de oren klinken. 

download projectfiche

Voor iedere Leefbuurt werden vier ontwerpteams uitgenodigd om een offerte op te maken. Ook jonge ontwerpers met interesse in de publieke ruimte en verfrissende ideeën werden aangemoedigd om zich voor de oproep kandidaat te stellen. Onder ‘Selectie’ vindt je de verbeeldende visienota en het plan van aanpak van van de andere teams.

Stand van zaken 

Iedere Leefbuurtopdracht bestaat uit twee delen. De eerste fase behelst telkens de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. De tweede fase van de opdracht omvat de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte op een of meer strategische locaties.  

In maart 2024 werd het Leefbuurtplan voor de Don Boscowijk in Halle goedgekeurd. Momenteel is men er naarstig bezig met de nodige onderzoeken en de opmaak van het ontwerp voor de herinrichting van twee strategische locaties – het parkeerplein Hollestraat en rondpunt Astridlaan – met het oog op uitvoering in het najaar van 2026.  

Projectdefinitie

Lees hier hoe de opdrachtgever de ambities en verwachtingen voor deze Leefbuurt beschrijft. De projectdefinitie vormt het inhoudelijk kader voor de opdracht waarmee het ontwerpteam aan de slag is. Voor de opmaak van dit document kon de opdrachtgever rekenen op de ondersteuning van een projectregisseur vanuit het Team Vlaams Bouwmeester, maar ook op de begeleiding door een groep experts in mobiliteit, participatie, landschap en ecologie.

download projectdefinitie

Publicatietekst

De gemeente Dilbeek met haar 44.000 inwoners ligt in het westen van de provincie Vlaams-Brabant. Aan de oostkant grenst de gemeente aan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en aan de westkant is het landelijke Pajottenland gelegen. Naast Dilbeek telt de gemeente nog vijf andere deelgemeenten. De woonwijk Moortebeek-Paloke is afgescheiden van het centrum van Dilbeek door de R0. Ze grenst aan de Brusselse gemeenten Sint-Agatha-Berchem, Anderlecht en Sint-Jans-Molenbeek. De grens met die laatste loopt zelfs letterlijk door de wijk. Ten oosten van de wijk ligt het Scheutbospark, een aangenaam groengebied om te wandelen en elkaar te ontmoeten.

De Moortebeek-Palokewijk omvat zowel één- als meergezinswoningen. De residentiële functie is dominant. Het ontbreekt er aan ontmoetings- of verblijfsplekken voor alle leeftijden. Ondanks het groene karakter is de publieke ruimte in de wijk niet uitnodigend of aantrekkelijk. Ze wordt hoofdzakelijk ingenomen door geparkeerde wagens en kent een overmaat aan verharding. In enkele straten wordt gedeeltelijk parkeren op de voetpaden getolereerd of zelfs gefaciliteerd. De aanwezigheid van vier scholen op Molenbeeks grondgebied verhoogt de (parkeer)druk op de woonwijk.

De missie van de gemeente Dilbeek is een aangename, veilige en duurzame leefomgeving te bouwen en een ‘creactieve ’ en zorgzame samenleving te vormen. Dit wil ze doen door kaders te scheppen, richting te geven, mogelijkheden en ruimte te creëren, dynamiek te ontlokken en te versterken, en in te spelen op kansen en uitdagingen. De gemeente Dilbeek wil hierbij mensen verbinden, kansen geven en verantwoordelijkheid laten nemen. Dit project moet bijdragen tot de realisatie van deze missie 

Om de wijk te laten evolueren tot een aangename plek waar ingezet wordt op het terugdringen van de CO2-uitstoot (mitigatie) en rekening wordt gehouden met de gevolgen van de klimaatverandering (adaptatie), is het aangewezen een masterplan op te stellen dat zich richt op een duurzamer verplaatsingsgedrag. Het plan stelt de actieve weggebruiker centraal en maakt de implementatie van deelmobiliteit mogelijk. Bij de opmaak van het masterplan wordt rekening gehouden met de operationele doelstelling van het bestaande mobiliteitsplan en de te realiseren fietsverbindingen.

Naast een verduurzamingsstrategie inzake mobiliteit zal het masterplan een toekomstgerichte inrichtingsvisie omvatten, rekening houdend met de ontwerp- en procesprincipes van het traject Leefbuurten. De bestaande groenstructuren dienen zichtbaarder te worden gemaakt om deze met elkaar te verbinden en te versterken. Dit kan onder andere door het laanbomennetwerk uit te breiden en in te zetten op biodiversiteit.

De grondige herinrichting van de publieke ruimte moet het mogelijk maken om nieuwe publieke ontmoetingsplekken te creëren die de sociale cohesie kunnen verbeteren. De gemeente Dilbeek wil de bewoners een actieve rol geven in de invulling van deze plekken. Hiervoor zal een participatietraject worden opgezet waarin het ontwerpteam een belangrijke rol zal spelen. Er dient ingezet te worden op quick wins en proefopstellingen als wezenlijk onderdeel van dit traject.

De opdracht omvat:

1. de opmaak van een masterplan bestaande uit volgende onderdelen:

• een visie voor de herinrichting van de publieke ruimte die zich richt op een duurzaam verplaatsingsgedrag, op het bevorderen van de sociale cohesie en op maatregelen die bijdragen tot zowel klimaatadaptatie als -mitigatie
• een visie op de gewenste beeldkwaliteit van de publieke ruimte
• een ontwikkelingsstrategie voor de gefaseerde uitvoering van die visie. Er wordt verwacht dat de ontwerpers samen met alle stakeholders onderzoeken welke ingrepen prioritair uitgevoerd moeten worden, eventuele quick wins in aanmerking genomen. Daarbij wordt zowel rekening gehouden met de impact van de ingrepen als met het beschikbare budget.

2. het begeleiden van een participatietraject over de invulling van de extra gecreëerde ruimte
3. een eerste uitvoeringsfase met de heraanleg van bepaalde straten of knooppunten, die omwille van hun strategische ligging de motor vormen voor de gefaseerde transformatie van de volledige wijk.

Om deze opdracht tot een goed einde te brengen, is de opdrachtgever op zoek naar geïnteresseerde ontwerpers met kennis en ervaring in de publieke ruimte. Van de ontwerpers wordt verwacht dat zij in dialoog gaan met stakeholders, eigenaars en bewoners om te komen tot een breed gedragen en uitvoerbare visie. Dit veronderstelt dat er binnen het ontwerpteam een partner aanwezig is die over de nodige communicatieve en participatieve vaardigheden beschikt.

Het Team Vlaamse Bouwmeester begeleidt het hele project en zal samen met de externe deskundigen (mobiliteit, landschap en participatie) deel uitmaken van het adviescomité voor de gunning van de opdracht. Na de gunning zal het ontwerpteam de gemeente verder ondersteunen bij de uitvoering van het project. De projectregisseur en de experten zetten de kwaliteitsbewaking verder in de vorm van een adviesverlenende rol. In deze fase zal ook de Stuurgroep Leefbuurten nog een aantal keer samenkomen om de uitvoering op te volgen in functie van het Leertraject.

De Oproep aan geïnteresseerden heeft als doel om een lijst van geïnteresseerde ontwerpteams samen te stellen. Deze lijst zal de opdrachtgever in staat stellen om een keuze te maken van aan te schrijven ontwerpteams. Aan de aanmelding zijn geen rechten of plichten verbonden, noch voor de indiener, noch voor de opdrachtgever. De aanmeldingen zijn louter voor intern gebruik bij de opdrachtgever en het Team Vlaams Bouwmeester. De aanmeldingen zullen nergens bekendgemaakt worden.

Zelf aan de slag?

Misschien ziet u ook in uw gemeente een toekomstige Leefbuurt. Het Team Vlaams Bouwmeester ontwikkelde een modeldocument dat iedere opdrachtgever als leidraad kan hanteren bij de opmaak van een projectdefinitie voor de een Leefbuurt. Deze modelprojectdefinitie maakt deel uit van de handleiding voor de aanstelling van een ontwerpteam bij de brochure ‘Leren van Leefbuurten’. 

download modelprojectdefinitie

Hoe werd het ontwerpteam aangesteld?

De opdracht voor deze Leefbuurt werd geplaatst via een onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking (OPZB). Voorafgaandelijk werd het instrument Oproep aan Geïnteresseerden (OAG) van het Team Vlaams Bouwmeester ingezet. Met deze oproep organiseert het team een marktverkenning om te peilen welke ontwerpteams beschikbaar zijn en interesse hebben voor een bepaalde opdracht.

Lees meer over de Oproep aan geïnteresseerden

Meer weten over dit project?

In de projectfiche uit de brochure ‘Leren van Leefbuurten’ schetsen we de specifieke context van deze Leefbuurt, we geven inzicht in de belangrijkste ambities van het bestuur en in de manier waarop het gekozen ontwerpteam daaraan beantwoordde in zijn offerte. Nogal wat uitdagingen zullen andere lokale besturen bekend in de oren klinken. 

download projectfiche

Voor iedere Leefbuurt werden vier ontwerpteams uitgenodigd om een offerte op te maken. Ook jonge ontwerpers met interesse in de publieke ruimte en verfrissende ideeën werden aangemoedigd om zich voor de oproep kandidaat te stellen. Onder ‘Selectie’ vindt je de verbeeldende visienota en het plan van aanpak van van de andere teams. Voor Dilbeek ontvingen we in totaal 3 ontwerpvisies.

Stand van zaken

Iedere Leefbuurtopdracht bestaat uit twee delen. De eerste fase behelst telkens de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. De tweede fase van de opdracht omvat de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte op een of meer strategische locaties.  

In september 2023 werd het Leefbuurtplan voor de Moortebeek-Palokewijk in Dilbeek goedgekeurd. Momenteel is het ontwerp voor de herinrichting van verschillende straten in opmaak. Een parkeerbeleid en diverse verkeersmaatregelen werden intussen ingevoerd, en bij wijze van eerste quick win werd een voetpad in de Moortebeekstraat aangelegd.