Tessenderlo - Leefbuurt De Markt

Stand van zaken 

Iedere Leefbuurtopdracht bestaat uit twee delen. De eerste fase behelst telkens de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. De tweede fase van de opdracht omvat de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte op een of meer strategische locaties. 

In mei 2024 werd de globale toekomstvisie voor de markt in Tessenderlo opgeleverd. Na de afwikkeling van de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2024 en de gemeentefusie Tessenderlo-Ham zal moeten blijken of het nieuwe gemeentebestuur de ambitieuze herinrichting van het Marktplein op de agenda houdt. 

Meer weten over dit project?

In de projectfiche uit de brochure ‘Leren van Leefbuurten’ schetsen we de specifieke context van deze Leefbuurt, we geven inzicht in de belangrijkste ambities van het bestuur en in de manier waarop het gekozen ontwerpteam daaraan beantwoordde in zijn offerte. Nogal wat uitdagingen zullen andere lokale besturen bekend in de oren klinken. 

download projectfiche

Voor iedere Leefbuurt werden vier ontwerpteams uitgenodigd om een offerte op te maken. Ook jonge ontwerpers met interesse in de publieke ruimte en verfrissende ideeën werden aangemoedigd om zich voor de oproep kandidaat te stellen. Onder ‘Selectie’ vindt je de verbeeldende visienota en het plan van aanpak van van de andere teams.

Projectdefinitie

Lees hier hoe de opdrachtgever de ambities en verwachtingen voor deze Leefbuurt beschrijft. De projectdefinitie vormt het inhoudelijk kader voor de opdracht waarmee het ontwerpteam aan de slag is. Voor de opmaak van dit document kon de opdrachtgever rekenen op de ondersteuning van een projectregisseur vanuit het Team Vlaams Bouwmeester, maar ook op de begeleiding door een groep experts in mobiliteit, participatie, landschap en ecologie.

download projectdefinitie

Publicatietekst

Het marktplein van Tessenderlo vormt het bruisende hart van de gemeente. Dertig jaar geleden werd de site een laatste keer vernieuwd met de inrichting van het plein zoals we het vandaag kennen. Het beeld van de Markt wordt gedomineerd door het gemeentehuis en twee geklasseerde gebouwen, namelijk de Sint-Martinuskerk en de aanpalende pastorie. Deze belangrijke publieke ruimte wordt vandaag voornamelijk ingevuld als parking en wordt enkel verkeersvrij gemaakt bij evenementen, de drie kermissen en de wekelijkse markt, die op maandag op het plein en in de aanpalende Kerkstraat plaatsvindt.

Door corona vertoeven we allemaal vaker in onze eigen buurt en dat doet ons beseffen dat een kwaliteitsvol en gevarieerd ingericht publiek domein steeds belangrijker wordt. Mensen hebben in hun eigen buurt nood aan een omgeving waar iets te beleven valt, waar ze sociale contacten kunnen leggen of waar ze tot rust kunnen komen. Maar daar wringt het schoentje in het centrum van Tessenderlo. De huidige leef- en belevingskwaliteit van het marktplein en zijn omgeving is niet optimaal. Het gemotoriseerd verkeer overheerst en de geparkeerde wagens hypothekeren het gebruik van het marktplein door actieve gebruikers. De markt voelt als een verkeersknooppunt in plaats van een marktplein.

Het marktplein is momenteel één grote verharde ruimte met slechts hier en daar groen. Het bestuur wil dan ook inzetten op een klimaatadaptievere inrichting van de markt en haar directe omgeving. Groen en blauw in de stedelijke omgeving bieden vele voordelen: ze zorgen voor een gezonder milieu, meer biodiversiteit, minder luchtvervuiling, ruimte voor waterberging, minder geluidshinder en verkoeling in warme periodes. Buurtgroen kan bovendien bijdragen aan de sociale cohesie en de levenskwaliteit van de inwoners.

De site wordt gekenmerkt door een beperkte variatie in functies: de pleinwanden worden voornamelijk ingenomen door horeca en handel. Het is de bedoeling om te evolueren naar een gebied met meer diversiteit en mogelijkheden tot meervoudig gebruik, waar winkelen hand in hand gaat met wonen, werken en ontspannen. Een plein dat ook buiten de openingsuren van winkels jong en oud uitnodigt tot verblijven.

Met de herinrichting van de Markt en de Kerkstraat wil het bestuur een kwaliteitssprong maken op vlak van onder andere actieve mobiliteit en klimaatadaptatie. De gemeente heeft de ambitie om van de markt een klimaatrobuuste verblijfs- en ontmoetingsruimte te maken. Het moet een levendige, groene, gevarieerde, gezonde en autoluwe omgeving worden waar het aangenaam wandelen, fietsen én wonen is. De markt moet uitnodigen om met de fiets naar het centrum te komen en koning auto in de garage te laten. Ze moet een veilige doorsteek worden voor de zwakke weggebruikers, de omgeving moet uitnodigen tot ontmoetingen en sociale contacten, de site moet rust en veiligheid uitstralen. De markt moet bovendien nog meer uitgroeien tot een cruciale schakel in het bovenlokale wandel-, fiets- en groennetwerk.

Het is de ambitie van het gemeentebestuur om de verschillende huidige gebruiken van het plein (parking, horeca, handel, kermis, markt, evenementen,…) zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen en hierbij een goed evenwicht te vinden. Het bestuur beseft dat het een lastige opdracht wordt om àlle functies op de markt te behouden, maar gaat voor ieder probleem wel op zoek naar een oplossing in de vorm van een volwaardig alternatief. Dit project biedt immers opportuniteiten om ruimtelijke kwaliteit in deze openbare ruimte te brengen. Voor deze opdracht is een ontwerpteam vereist met ervaring in de inrichting van de publieke ruimte. Naast de volledige studie voor de herinrichting van het Marktplein en de Kerkstraat, verwacht het bestuur een ontwikkelingsstrategie voor het ruimere gebied met het bewerkstelligen van een modal shift en actieve mobiliteit als primaire doelstelling. Dit moet hand in hand gaan met het bewaren van openheid en het voorzien van groen. De gemeente wenst een plan van aanpak waarin de potenties van de site helemaal tot hun recht komen, om op die manier de verblijfskwaliteit en leefbaarheid van het centrum (gefaseerd) op te krikken. In die zin biedt de integratie van trage verbindingen naar de parkings Binnenhof, Kolmen en Vismarkt een opportuniteit die we niet links mogen laten liggen. Verder dient de bebouwing rond het plein mee in beschouwing te worden genomen in de ontwikkelingsvisie. Zo zal de pastorie worden gerenoveerd en worden voor het gemeentehuis nog uitbreidingsmogelijkheden onderzocht. Om het ontwerp goed te integreren in het ruimtelijk weefsel geven we de ontwerpers eveneens mee dat op dit moment een masterplan voor de ontwikkeling van vier andere sites in de gemeentekern in opmaak is. Voor het definiëren van de relatie van de Markt met zijn omgeving is een afstemming met deze studie belangrijk.

De geplande transformaties in Tessenderlo vergen draagvlak bij de bewoners en een grote en diverse groep stakeholders. Gezien er nog heel wat andere projecten lopende zijn in het centrum werd reeds een externe partner aangesteld voor het uittekenen van een brede communicatiestrategie en de uitvoering ervan in het voorjaar van 2022. Deze externe partner zal het aangestelde ontwerpteam verder ondersteunen en bijstaan in de verderzetting van het participatietraject na de gunning. 

Het Team Vlaamse Bouwmeester begeleidt het hele project en zal samen met de externe deskundigen (mobiliteit, landschap en participatie) deel uitmaken van het adviescomité voor de gunning van de opdracht. Na de gunning zal het ontwerpteam de gemeente verder ondersteunen bij de uitvoering van het project. De projectregisseur en de experten zetten de kwaliteitsbewaking verder in de vorm van een adviesverlenende rol. In deze fase zal ook de Stuurgroep Leefbuurten nog een aantal keer samenkomen om de uitvoering op te volgen in functie van het Leertraject.

De Oproep aan geïnteresseerden heeft als doel om een lijst van geïnteresseerde ontwerpteams samen te stellen. Deze lijst zal de opdrachtgever in staat stellen om een keuze te maken van aan te schrijven ontwerpteams. Aan de aanmelding zijn geen rechten of plichten verbonden, noch voor de indiener, noch voor de opdrachtgever. De aanmeldingen zijn louter voor intern gebruik bij de opdrachtgever en het Team Vlaams Bouwmeester. De aanmeldingen zullen nergens bekendgemaakt worden.

Zelf aan de slag?

Misschien ziet u ook in uw gemeente een toekomstige Leefbuurt. Het Team Vlaams Bouwmeester ontwikkelde een modeldocument dat iedere opdrachtgever als leidraad kan hanteren bij de opmaak van een projectdefinitie voor de een Leefbuurt. Deze modelprojectdefinitie maakt deel uit van de handleiding voor de aanstelling van een ontwerpteam bij de brochure Leren van Leefbuurten. 

download modelprojectdefinitie

Hoe werd het ontwerpteam aangesteld?

De opdracht voor deze Leefbuurt werd geplaatst via een onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking (OPZB). Voorafgaandelijk werd het instrument Oproep aan Geïnteresseerden (OAG) van het Team Vlaams Bouwmeester ingezet. Met deze oproep organiseert het team een marktverkenning om te peilen welke ontwerpteams beschikbaar zijn en interesse hebben voor een bepaalde opdracht.

Lees meer over de Oproep aan geïnteresseerden