Wevelgem - Leefbuurt Posthoorn

Stand van zaken 

Iedere Leefbuurtopdracht bestaat uit twee delen. De eerste fase behelst telkens de opmaak van een Leefbuurtplan. Dat is een masterplan voor een ruimer gebied met een toekomstvisie, een ruimtelijke ontwikkelingsstrategie en een actieplan met mogelijke proefopstellingen en quick wins. De tweede fase van de opdracht omvat de volledige studieopdracht voor de herinrichting van de publieke ruimte op een of meer strategische locaties.  

In september 2023 werd het Leefbuurtplan voor Wijk De Posthoorn in Wevelgem goedgekeurd. Het omvat verschillende kleine en grotere prioritaire acties, die tot de ‘zeven werven van De Posthoorn’ werden gedoopt. De meeste daarvan, waaronder de herinrichting van een eerste deel van het wijkhart aan de school, zijn momenteel in voorontwerp. In de loop van 2025 gaat de schop er op verschillende plaatsen in de grond. 

Meer weten over dit project?

In de projectfiche uit de brochure ‘Leren van Leefbuurten’ schetsen we de specifieke context van deze Leefbuurt, we geven inzicht in de belangrijkste ambities van het bestuur en in de manier waarop het gekozen ontwerpteam daaraan beantwoordde in zijn offerte. Nogal wat uitdagingen zullen andere lokale besturen bekend in de oren klinken. 

download projectfiche

Voor iedere Leefbuurt werden vier ontwerpteams uitgenodigd om een offerte op te maken. Ook jonge ontwerpers met interesse in de publieke ruimte en verfrissende ideeën werden aangemoedigd om zich voor de oproep kandidaat te stellen. Onder ‘Selectie’ vindt je de verbeeldende visienota en het plan van aanpak van van de andere teams.

De projectdefinitie? 

Lees hier hoe de opdrachtgever de ambities en verwachtingen voor deze Leefbuurt beschrijft. De projectdefinitie vormt het inhoudelijk kader voor de opdracht waarmee het ontwerpteam aan de slag is. Voor de opmaak van dit document kon de opdrachtgever rekenen op de ondersteuning van een projectregisseur vanuit het Team Vlaams Bouwmeester, maar ook op de begeleiding door een groep experts in mobiliteit, participatie, landschap en ecologie.

download projectdefinitie

Publicatietekst

Het bestuur van Wevelgem heeft beslist om in te zetten op de kwaliteit van de verschillende gemeentekernen. Het moet er gezond wonen en aangenaam vertoeven zijn. Verkavelingswijk De Posthoorn vormt een belangrijk subcentrum binnen de deelgemeente Wevelgem en situeert zich langs de gewestweg (N8) tussen Menen en Wevelgem. In het gemeentelijk meerjarenplan zijn in deze buurt reeds een aantal ruimtelijke ingrepen voorzien. Daarnaast wordt de nabestemming van de kerk geëvalueerd als uitbreidingsmogelijkheid voor de school en ambieert het lokaal dienstencentrum de uitbouw van een antennepunt. De diverse projecten zullen via een integrale benadering gerealiseerd worden als een proeftuin voor buurtgericht werken, waarop het lokaal bestuur ten volle wil inzetten. 

De Posthoorn bestaat uit drie deelwijken. De eerste wijk dateert van eind jaren ’60, jaren ’70. Ten westen daarvan werd in de jaren ’80 de Vogelwijk aangelegd. Eind jaren ’90 volgde wijk De Zwaenebloeme in het oosten. De buurtbewoners vormen een intergenerationele mix. Het wijkhart situeert zich rond de vrije basisschool De Posthoorn, die kleuter- en lager onderwijs voorziet voor de kinderen uit te buurt, de Sint-Theresiakerk en het oude parochiecentrum. De groen- en speelzone Zwanebloemstraat vormt een grote troef in het noordelijke deel van de wijk. Ten oosten palend aan de Groene Kamer wordt er aangesloten op het Groen Lint, een fietsverbinding met het centrum van Wevelgem. De straten in de wijk met zowel brede als smalle straatprofielen kennen weinig doorgaand verkeer, maar zijn sterk verhard en ingericht op maat van de auto. Veel woningen beschikken over eigen opritten en garages. Kleine wegels doorkruisen de diverse deelwijken langs achtertuinen en vormen een fijnmazig padennetwerk, dat een aantal rustpunten in de vorm van speelpleintjes en natuurgebiedjes verbindt.

Vanuit de onderschreven duurzame ontwikkelingsdoelstellingen wil de gemeente werk maken van een kwalitatieve publieke ruimte met aandacht voor diverse klimaatmaatregelen. Waar mogelijk dient te worden onthard, zodat laanbomen in combinatie met struiken e.a. kunnen bijdragen aan de gelaagdheid en diversiteit van de groenopbouw. Het bufferen en infiltreren van hemelwater ter plaatse, maar ook in natuurgebied De Keuntjes, kan verdroging van dit waterrijk gebied voorkomen.

Op vlak van mobiliteit wordt het STOP-principe vooropgesteld, om duurzaam verplaatsingsgedrag te stimuleren en fietsers en voetgangers meer ruimte te bieden. Het versterken van het sociaal weefsel middels een uitnodigende publieke ruimte moet bijdragen tot de zelfredzaamheid van de ouder wordende bevolking en tot een veilige buurt voor opgroeiende kinderen en jongeren.

Door gelijktijdig in te zetten op diverse bouwstenen zoals de verkeersontsluiting, de ecologische en de maatschappelijke uitdagingen wil de gemeente een aantrekkelijke Leefbuurt creëren met ruimte voor ontmoeting, waar het voor jong en oud fijn wonen en vertoeven is. De gemeente wil deze kwaliteitssprong maken vanuit het hart van de wijk. In het kader van de verkeersveiligheid werd in de Normandiëstraat ter hoogte van de school enkele jaren terug al een verkeersfilter geïnstalleerd en krijgt de Heilige Theresiastraat bij aanvang en einde van de schooldag het karakter van schoolstraat. De oude pastorijwoning tegenover de school maakte plaats voor een populair speelveldje. Binnen het wijkhart is echter nog verbetering mogelijk.

De omgeving van de kerk biedt mogelijkheden om de verkeersluwe zone uit te breiden en de omgeving verder te vergroenen. De centrale ligging, palend aan de N8, biedt ook opportuniteiten om het parkeren anders te organiseren, in te zetten op deelmobiliteit, laadpalen en een Hoppinpunt. Kinderen moeten zich veilig van en naar school kunnen bewegen. Het invoeren van beperkte circulatiemaatregelen en een strategische verdeling van verschillende types wijktoegangen aan de N8 kunnen hiertoe bijdragen. Via de verdere ontwikkeling van het netwerk van trage wegen wil de gemeente actieve weggebruikers ook een veilig alternatief bieden voor de verbinding met het centrum via de N8.

Het gemeentebestuur is op zoek naar een ontwerpteam met ervaring in de inrichting van de publieke ruimte voor de opmaak van enerzijds een toekomstvisie en ontwikkelingsstrategie voor de volledige wijk en anderzijds de concrete ontwerpstudie voor het wijkhart. De uitvoering zal gefaseerd verlopen in functie van het gefaseerd vrijmaken van budgetten. Na de oplevering van de ontwikkelingsstrategie volgt een eerste uitvoeringsfase, waarbij de focus vooral op de schoolomgeving en de Lijnwaadstraat ligt. In een tweede fase kunnen ook de Heilige Theresiastraat en de kerkomgeving worden heringericht. Daarnaast voorziet de gemeente ook middelen voor de eigen realisatie van quick wins, die de belangrijkste uitgangspunten van de gewenste transformatie op korte termijn ook tastbaar maken in de rest van de wijk. De belangrijkste stakeholders en de verschillende doelgroepen binnen deze Leefbuurt worden daarbij betrokken vanuit een buurtgerichte aanpak. Het participatie- en communicatietraject verdient binnen deze ontwerpopdracht dan ook de nodige aandacht.

Het Team Vlaamse Bouwmeester begeleidt het hele project en zal samen met de externe deskundigen (mobiliteit, landschap en participatie) deel uitmaken van het adviescomité voor de gunning van de opdracht. Na de gunning zal het ontwerpteam de gemeente verder ondersteunen bij de uitvoering van het project. De projectregisseur en de experten zetten de kwaliteitsbewaking verder in de vorm van een adviesverlenende rol. In deze fase zal ook de Stuurgroep Leefbuurten nog een aantal keer samenkomen om de uitvoering op te volgen in functie van het Leertraject.

De Oproep aan geïnteresseerden heeft als doel om een lijst van geïnteresseerde ontwerpteams samen te stellen. Deze lijst zal de opdrachtgever in staat stellen om een keuze te maken van aan te schrijven ontwerpteams. Aan de aanmelding zijn geen rechten of plichten verbonden, noch voor de indiener, noch voor de opdrachtgever. De aanmeldingen zijn louter voor intern gebruik bij de opdrachtgever en het Team Vlaams Bouwmeester. De aanmeldingen zullen nergens bekendgemaakt worden.

Zelf aan de slag?

Misschien ziet u ook in uw gemeente een toekomstige Leefbuurt. Het Team Vlaams Bouwmeester ontwikkelde een modeldocument dat iedere opdrachtgever als leidraad kan hanteren bij de opmaak van een projectdefinitie voor de een Leefbuurt. Deze modelprojectdefinitie maakt deel uit van de handleiding voor de aanstelling van een ontwerpteam bij de brochure Leren van Leefbuurten. 

download modelprojectdefinitie

Hoe werd het ontwerpteam aangesteld?

De opdracht voor deze Leefbuurt werd geplaatst via een onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking (OPZB). Voorafgaandelijk werd het instrument Oproep aan Geïnteresseerden (OAG) van het Team Vlaams Bouwmeester ingezet. Met deze oproep organiseert het team een marktverkenning om te peilen welke ontwerpteams beschikbaar zijn en interesse hebben voor een bepaalde opdracht.

Lees meer over de Oproep aan geïnteresseerden