Verkavelingswijken in transformatie
Verspreid wonen verslindt ruimte, vreet energie en is een belangrijke oorzaak van ons mobiliteitsprobleem. De ‘verkaveling’ kennen we als een typisch product van onze weinig zorgvuldige omgang met de beperkt beschikbare ruimte. Toch zijn er in Vlaanderen ook heel wat verouderde verkavelingswijken te vinden op locaties die goed ontsloten zijn via openbaar vervoer of op wandel- en fietsafstand gelegen zijn van een dorps- of stadscentrum, en waar ruimte is voor bijkomende woningen binnen het bestaande bebouwde areaal. Om de dichtheid én de kwaliteit van de woonomgeving in die wijken te vergroten, kunnen een aantal tekorten of uitdagingen als hefboom worden gebruikt om een geïntegreerde transformatie tot een duurzamere wijk in gang te zetten: overdreven breed uitgevoerde wegenis, nieuwe bewoners met andere woonwensen, oudere bewoners die hun woning willen aanpassen of een aangepaste woning zoeken, bestaande woningen die aan (grondige) renovatie toe zijn, de nood aan of potentie voor meer groene, open of publieke ruimte, de nood aan een betere connectie met de omgeving,...
Met dit traject willen we steden en gemeenten ondersteunen bij deze opgave, en hier een leertraject aan koppelen voor zowel de deelnemende gemeenten, de overige lokale besturen als het Departement Omgeving en het Team Vlaams Bouwmeester.
Begeleiding van zes projecten
Na een oproep aan een multidisciplinair ontwerp- en onderzoeksteam, stelden we in december 2020 Voorland, 51N4E, Tussengoed en UHasselt aan als regieteam, om ons te ondersteunen bij het onderzoeken, analyseren en begeleiden van de concrete projecten en het overkoepelende leertraject.
In het najaar van 2020 lanceerden we eveneens een oproep aan lokale besturen met concrete cases van goed ontsloten 20ste-eeuwse woonwijken waar de generatiewissel zich laat voelen en waar een bijkomende woonopgave aan de orde is.
Samen met het regieteam selecteerden we zes verkavelingswijken waar de potentie voor transformatie onderzocht zal worden, en de te betrekken actoren, de in te zetten strategieën, instrumenten en aanpak in beeld zullen worden gebracht.
De geselecteerde wijken zijn:
- wijk Kroonhove in Oostkamp
- wijk Groenpark in Roeselare
- wijkontwikkeling rond twee knooppunten in Wondelgem, Gent
- wijk Groeneweg in Ninove
- wijk Ravenstein in Tervuren
- wijk Betsveld in Landen
Meer info over de geselecteerde wijken is te vinden op de projectsite.
In een tweede fase (vanaf 2022) krijgen drie van deze projecten ook verdere ondersteuning én begeleiding op maat door een eigen ontwerpteam. De transformatiestrategie wordt in deze fase verder uitgewerkt met het oog op uitvoering.
We voorzien ook een gezamenlijk leer- en communicatietraject. De inzichten zullen worden gedeeld met andere lokale besturen en een breder publiek.
Voortraject
In het voorjaar van 2019 startten we een verkenningstraject op om na te gaan hoe ver steden en gemeenten in de praktijk staan met strategieën om goed gelegen wijken te transformeren, en huidige leemtes in het kenniskader rond verdichting in kaart te brengen. De projectoproep aan lokale besturen resulteerde in veertien aanmeldingen. Een multidisciplinair team bestaande uit Bovenbouw, Orientes, Michiel Dehaene en PwC Legal ging hiermee aan de slag en organiseerde in de zomer van 2019 drie workshops met lokale overheden en experten (o.a. juristen, projectontwikkelaars, sociologen).
Deze workshops focusten op:
- een ruimtelijke verkenning en regierol van de lokale overheid
- financieel-economische context en juridische tools
- participatie en draagvlak.
De inzichten uit dit verkennend onderzoek werden gebundeld in de brochure.
Proces
Verkavelingswijken
Het Departement Omgeving en het Team Vlaams Bouwmeester willen steden en gemeenten ondersteunen bij de transformatie van goed gelegen verkavelingswijken en hier een leertraject aan koppelen voor ruimtelijke praktijk en beleid. Doelstellingen zijn: kwaliteitsvol verdichten, het verhogen van de leef- en omgevingskwaliteit en integrale verduurzaming.