Laureaat: BRIDGING ARCHITECTEN & INGENIEURS
1.Verbanden tussen de Groenplaats en andere publieke ruimten van de stad Antwerpen
Verschillende intrinsieke kenmerken verbinden de Groenplaats met de Stad Antwerpen: haar ligging op de kruising van de Via Sinjoor en de Cultuur-as, haar plaats in een systeem van publieke ruimten rond de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal, en haar potentie om deel uit te maken van een netwerk van groene ruimten in het historisch centrum.
2.Ontwerpuitgangspunten
De volgende ontwerpuitgangspunten worden afgeleid uit de ontstaansgeschiedenis, het programma en de ruimtelijke potenties van de Groenplaats, en zullen samen de kwaliteit van de openbare ruimte bepalen. We hebben de verwachtingen van de opdrachtgever, met als voornaamste eisen een ‘groen’ en ‘evenementen’-plein te creëren, samen met de verwachte oplossing van mobiliteitsproblemen als leidraad genomen.
2.1 Een omvangrijke, leesbare ruimte
Een omvangrijk plein, van gevel tot gevel, wordt gecreëerd in het historisch centrum. Zodoende wordt de Groenplaats als één geheel leesbaar gemaakt. Een eenvoudige ruimtelijke inrichting, met geordend meubilair wordt voorzien. De eenheid van het plein en het verband met de transept portaal wordt door een brede, monumentale watergoot gemarkeerd.
2.2 Vegetatie en infrastructuur
De vegetatie van het plein wordt op de voormalige ligging van een middeleeuws bouwblok geconcentreerd, om gebruik te maken van zones met volle aarde en de ondergrondse toegangen te absorberen/verbergen. Een ruimtelijke sequentie met duidelijke proporties wordt ook gecreëerd tussen de verschillende onderdelen van het plein: openheid/densiteit/openheid.
2.3 Verschillende kenmerken van de groenplaats
Elk onderdeel van de Groenplaats krijgt eigen kenmerken: de duidelijke omranding van de noordelijke open ruimte contrasteert met de meer organische Groene Plek, terwijl het multimodaal knooppunt grotendeels door de infrastructuur gedefinieerd wordt. Die drie onderdelen worden door de doorlopende periferische goot/waterlijn verbonden. De segmenten van deze lijn lopen evenwijdig met de pleingevels, met de uitzondering van de westelijke kant, die gericht is op het transept van de kathedraal.
2.4 Ruimtelijke sequenties en perspectieven
De voorgestelde ruimtelijke inrichting organiseert verschillende ruimtelijke sequenties, van geslotenheid tot de ontdekking van brede perspectieven. Vanuit de Schoenmarkt is de bomenmassa van de Groenplaats herkenbaar. Brede openingen en perspectieven op stedelijke elementen/mijlpalen (OLV Kathedraal, de KBC toren, de historische gevel van de Grand Bazaar) worden behouden en/of geaccentueerd, terwijl de dichtheid van boomstammen van de Groene Plek een andere perceptie van de omgeving biedt. In deze overlapping van zichten neemt het standbeeld van Rubens een centrale positie in.
2.5 Een duidelijke organisatie van de oppervlakten
Ten noorden van het plein – met de Kathedraal als achtergrond – wordt een grote open ruimte voorzien/ ter beschikking gesteld, waardoor alle types evenementen in het hart van de stad georganiseerd kunnen worden. Deze centrale ruimte is omrand door de terrassen van de bestaande Horeca zaken. De vegetale massa definieert de noordelijke rand van het multimodale knooppunt ten zuiden van het plein. 2.6 Verhoudingen tussen deelruimten Verschillende architecturale middelen worden geïmplementeerd om de deelruimten van de Groenplaats met elkaar te verbinden: de doorlopende bestrating en de sterke visuele relaties, de semi-transparantie en de hoger gelegen topografie van de Groene Plek, een lange zitbank tussen de Groene Plek en de tramhalte, enz.
3. Sneuvelconcept
3.1 Het plan
Het plan toont de ruimtelijke eenheid van de plaats en zijn drie hoofdcomponenten: de grote open ruimte in het noorden, de beplante massa en het vervoersknooppunt in het zuiden. In lijn met andere hedendaagse interventies in Antwerpen, biedt de samenstelling een grote, eenvoudige en heldere ruimte met een concentratie van vegetatie in plaats van de voormalige bebouwde massa. Men voelt een organische vormgeving van de ruimte - bijna middeleeuws - voltooid door een neoklassieke aarzeling rond het standbeeld van Rubens, onbelemmerde perspectieven en enkele uitlijningen. Net als bij de eerdere projecten, tonen deze dubbelzinnigheden de geest van het hart van de stad Antwerpen. Verschillende steenverbanden worden in de bestrating gebruikt: in de centrale en perifere delen van het plein, en voor terrassen en gebieden met meubilair. Hellingen blijven tussen 1,5 en 2,5%, in de richting van een grote goot/waterlijn die het tracé volgt van de bestaande riolering. Een raster met bomen wordt in een zone met volle grond en met grond tot een diepte van 2,50m voorzien. Gezonde bestaande bomen worden behouden, en nieuwe bomen worden in losser clusters aan de noordelijke ingangen van de Groenplaats geplant. De hogere topografie van de Groene Plek biedt zachte hellingen aan. Dit overdekt gebied is deels omringd door zitbanken, waaronder een breed element naast de tram- en bushalte, en een nieuwe toegang tot de metro en het winkelcentrum.
3.2 Snedes
De ondergrondse infrastructuren komen op een indirecte manier uit op het plein . De grote open ruimte ten noorden van het plein markeert de aanwezigheid van de ondergrondse parking en behoudt de glooiende hellingen voor de regenwaterafvoer naar een grote periferische goot. De Groene Plek integreert de toegangen tot de ondergrondse lagen en de lichtschacht, en stelt een hogere topografie voor om de grote bomen betere groeiomstandigheden te bieden.
3.3 Lichtplan
Een functionele verlichting wordt aan de rand van het plein voorgesteld, met in begrip van het multimodale knooppunt: het kenmerkt de ruimtelijke eenheid van het plein en bepaalt duidelijke paden. De verlichtingstoestellen worden op consoles op de gevels of op masten aan de rand van het terraszones voorzien, zodat ze hulp- en leveringsvoertuigen niet hinderen. Het midden van het plein wordt minder verlicht, in contrast met een reeks spots die uitsluitend het silhouet van het standbeeld van Rubens verlichten. De Groene Plek ten zuiden van het plein wordt verlicht door kleinere 2,50m hoge masten die willekeurig geplaatst zijn. Dit type verlichting, dat comfortabeler en duurzamer is dan vloerverlichting, zorgt voor een aangename sfeerverlichting onder de groene luifel.
3.4 Implantingsstrategie voor de bomen
De bedoeling is om de bomen zodanig te planten, dat zij door middel van optimale groeiomstandigheden een maximale levensduur genieten. Over het algemeen worden bomen geplant in gebieden met volle grond, om een optimale wortelontwikkeling toe te laten.
4. Programma
De programmatie van de Groenplaats is een essentieel punt voor een goed beheer en de duurzaamheid van het plein. De chaotische toestand en de huidige gebruiksintensiteit hebben ernstige schade toegebracht aan de integriteit van het vorige project. Wij vinden het belangrijk om de huidige functie van het plein te bevestigen en verder te ontwikkelen, zodat het plein in de toekomst ook gebruikt kan worden voor andere evenementen . In dit opzicht is het wel belangrijk om duidelijk vast te stellen welke activiteiten/evenementen toegelaten zijn op het plein, rekening houdend met de fysieke capaciteit van de ruimte en de invloedperimeter van het Unesco patrimonium.
4.1 Terrassen
Met de talrijke horecazaken op het plein kunnen wij overwegen om de activiteiten van deze zaken uit te breiden, zodat er optimaal genoten kan worden vande grote zonnige ruimten die de Groenplaats biedt. Een streng beleid voor de organisatie van de bezetting van de ruimte en esthetische eenheid van het type van meubilair is nodig om die uitbreidingen met respect voor deze plek te organiseren. Windschermen en vast meubilair zou naast de gevels toegestaan kunnen worden. Door het verwijderen van de tramlus en van alle objecten die de continuïteit tussen de gevels en het centrum van de Groenplaats verstoren, ontstaat de mogelijkheid om eilandterrassen - die voor het plein een aanwinst zullen zijn qua levendigheid en pleinbeleving – te realiseren.
4.2 Mobiliteit
Het mobiliteitsknooppunt zal minder ruimte innemen door eenrichtingsverkeer in te voeren op de rijweg en de eindhalte van de bus te verplaatsen. Doorde groeneplek dicht bij de bestaande tramsporen te realiseren, kan een (beperkte) tramlus voorzien worden zonder het gebruik van het plein in het gedrang te brengen. Hetzelfde geldt voor het toeristisch treintje.
4.3 Concert
Een groot podium kan voorzien worden, met de Kathedraal als achtergrond. Hierdoor kunnen toeschouwers vanaf de terrassen en ook vanuit de hoger gelegen Groene Plek van het concert genieten.
4.4 Het bollekesfeest
De festiviteiten van het Bollekesfeest worden omringd door de terrassen en zo spreidt het stadsfestival zich uit tot binnen in de cafés. Voor de muziekoptredens genieten bezoekers van dezelfde voordelen als bij een concert. Dankzij de concentratie van bomen ten zuiden van het plein kan een grotere, demonteerbare structuur voorzien worden.
4.5 Kerstmarkt
Zoals alle andere evenementen krijgt de kerstmarkt meer ruimte. Door de opstelling van kramen rond het standbeeld van Rubens, naast de Groene Plek, waarin andere kramen geïnstalleerd kunnen worden. Zo ontstaat een doorlopend parcours van het multimodale knooppunt tot de Grote Markt, de Suikerrui en verder…
4.6 Bloemenmarkt
De notie van een specifiek ‘groen’ gebruik, zoals dat van een bloemenmarkt op de Groenplaats speelde al een rol tijdens het ontwerpproces, toen duidelijk werd dat de stad Antwerpen haar plannen ontvouwde voor een intensivering van het gebruik van de Groenplaats als bloemenmarkt. Inhoudelijk zowel als ruimtelijk sluiten wij graag bij deze ontwikkeling aan; we scheppen gestructureerde ruimte en zien de functie van bloemenmarkt als een integraal onderdeel van de Groenplaats als ‘groene’ ruimte, waarbij zowel de historische als de actuele identiteit op heel vanzelfsprekende wijze wordt gecontinueerd en versterkt.
Antwerpen OO2703
Volledige studieopdracht voor de heraanleg van de groenplaats tot stedelijk evenementen- en verblijfsplein.
Status project
- Projectomschrijving
- Gunning
- Realisatie