In januari 2014 lanceerde de Vlaamse overheid een oproep voor pilootprojecten kunst in opdracht. Onder het motto ‘Meer dan object’ werden opdrachtgevers en kunstenaars uitgedaagd om nieuwe, eigentijdse pistes te ontwikkelen rond kunst in opdracht voor de publieke ruimte. De selectie van de projecten en de begeleiding ervan gebeurde door een stuurgroep, samengesteld uit vertegenwoordigers van de initiatiefnemers (Kunstenpunt, het Team Vlaams Bouwmeester en het Departement Cultuur, Jeugd en Media) en drie externe deskundigen.

De stuurgroep selecteerde vijf opdrachtgevers, die het engagement aangingen om samen met de stuurgroep de eigen positie en motivatie als opdrachtgever, maar ook de context waaraan ze hun opdracht wilden verbinden, grondig te analyseren en te bevragen, en hierrond een visie te ontwikkelen. Bij de keuze van de kunstenaars toonden de opdrachtgevers aandacht voor de complexiteit van de publieke ruimte, voor de vele maatschappelijke kwesties die er samenkomen en voor de diversiteit aan hedendaagse kunstvormen. Elke opdrachtgever maakte graag gebruik van de professionele ondersteuning door experten en bemiddelaars, die hun in de verschillende fasen van hun traject werd aangereikt en de dialoog tussen de betrokkenen kneedde op maat van timing en noden in het proces. Door alle stappen in het realisatieproces van de vijf geselecteerde pilootprojecten te documenteren en te delen, werd ook kennis opgebouwd bij alle betrokken actoren.

Het vierjarige begeleidingstraject — twee van de vijf kunstopdrachten, in Aalst en in Genk, zijn inmiddels volledig gerealiseerd — heeft de stuurgroep gesterkt in de overtuiging dat kunst kan bijdragen aan de kwaliteit van onze leefomgeving. Artistieke ingrepen kunnen de publieke ruimte opladen met betekenis, en laten ook burgers die zelden of nooit op eigen initiatief in aanraking komen met kunst, delen in de kunstbeleving. De ontwikkeling van een hedendaagse visie op en aanpak van kunst in de publieke ruimte belangt dus iedereen aan. Permanente visievorming en praktijkontwikkeling zijn ook noodzakelijk, gezien de veranderingen op het vlak van samenleven en wonen, de transities rond energie en klimaat en de transformaties van het openbaar domein. De Vlaamse en lokale administraties samen met actoren zoals experten, bemiddelaars en kunstenaars, dragen hier een bijzondere verantwoordelijkheid, over de legislaturen heen.

Vanuit de rijke ervaring met de vijf piloottrajecten wenst de stuurgroep acht aanbevelingen te formuleren voor beleidsmakers en opdrachtgevers. De verwachting hierbij is dat deze aanbevelingen zowel op Vlaams als op lokaal niveau op korte en lange termijn zullen leiden tot concrete acties voor en door beleid en praktijk. De erkenning van het maatschappelijk belang van kunst in de publieke ruimte waarin elke burger zich dagelijks beweegt, veronderstelt een professionele aanpak van kunstopdrachten en een stimulerend kunstopdrachtenbeleid.