Projecten (lijstweergave)

De kunstopdracht van Stad Genk met het Heilig Hart Monument als aanleiding voor het herdenken van het monument en onderzoeken van het monumentale in relatie met kunst in de publieke ruimte. 

Theoreticus en criticus Prof. Dr. Bart Verschaffel in gesprek met de bemiddelaar voor deze opdracht architect, criticus en scenograaf Koen Van Syngel.

Wil de openbare ruimte iets betekenen voor zijn gebruikers, dan moeten zij zich er in kunnen vinden, letterlijk maar ook figuurlijk. Datzelfde geldt voor monumenten. Een monument spreekt in het beste geval in naam van iedereen. Doet het dat niet, dan wordt het katalysator van meerstemmigheid en volgen nieuwe vragen naar nieuwe monumenten elkaar op. Het Heilig Hart Monument is zo’n monument dat er niet in slaagt om voor alle Genkenaren een bevredigend gedenkteken te zijn ‘voor alle oorlogsslachtoffers’, zoals het opschrift beweert.

Een kunstwerk verschilt in alles van een monument. Niettemin ziet de Stad Genk in deze context wel een aanleiding om een vraag te stellen aan de kunst, zij het op maat van haar eigen vernuft. Niet om in dat ene monumentale beeld alle verschillen in beleving samen te brengen of uit te vegen maar eerder om de eigenheid van elke vraag of behoefte subjectief te ontrafelen en te wegen. Door onafhankelijk onderzoek te voeren naar wat een artistiek proces in petto heeft bij het in perspectief brengen van alle posities, plaatsen de kunstenaars de relatie tussen kunst en monument mogelijk in een nieuw licht.

Meer info over Open ba(a)r!

kunstopdracht van projectontwikkelaar Tondelier nv samen met Stad Gent naar aanleiding van de (private) ontwikkeling van een nieuwe wijk met openbaar domein op de vroegere gasmetersite in Gent. 
Cultuursocioloog Dr. Pascal Gielen in gesprek met Danielle van Zuijlen, curator en bemiddelaar van dit pilootproject op Tondelier. 

Langs het Verbindingskanaal ter hoogte van de Gasmeterlaan in Gent krijgen de inwoners van de wijken Rabot en Blaisant en de gebuikers van het Justitiepaleis straks een heleboel nieuwe buren bij. Ontwikkeld in de schoot van een publiek-private samenwerking wordt de Tondeliersite de komende tien jaren een splinternieuwe thuis voor nieuwe en oude Gentenaren op de voormalige industriële gasmetersite die potentieel de verbinding vormt tussen deze bestaande woonwijken. Maar hoe vinden nieuwkomers en status quo elkaar?

Het hoeft niet te verbazen dat dit een bezorgdheid is van de bedenkers van dit stadsontwikkelingsproject en tevens opdrachtgevers van de kunstopdracht. Voor de diverse bewoners uit de omliggende buurten zijn deze kunstenaars dan weer een voorbode van de nieuwkomers die zich in Tondelier zullen gaan vestigen.

Is er mogelijkheid tot het maken van zinvolle verbindingen vanuit de kunst, als mede-ontwikkelaar van een gemeenschappelijke ‘lokale cultuur’? Welke rol kunnen kunstenaars spelen op deze plek wanneer hen wordt gevraagd om de situatie te benaderen net vanuit een positie van nieuwkomer, gast of vreemdeling? Zijn er voorstellen denkbaar die leiden tot een gedeeld idee van publieke ruimte?

Een residentie op deze locatie wordt het centrum voor een team van 5 kunstenaars om de artistieke mogelijkheden voor Tondelier in kaart te brengen. Zij zullen op een onafhankelijke manier de context artistiek onderzoeken en een langdurig engagement met de omgeving aangaan. Om te weten welke rol zij hier zien of wensen te verbeelden voor de kunst, is het uitkijken naar hun voorstellen.

Met deze elementen wordt dit experimenteel pilootproject mogelijk de kiem voor een kleinschalig instituut dat organisch kan groeien vanuit de nieuwe verbindingen tussen bestaande situatie en nieuwe ontwikkelingen, tussen bestaande bewoners en nieuwkomers, en de opgedane kennis ook structureel kan verankeren.

Meer info over Open ba(a)r!

Datum : 2 april 2015

Kunstenaar Rudy Luijters heeft het over kunst en landschap en gaat in gesprek met bemiddelaar Nils van Beek (TAAK ). Nils stelde vast dat in het dorp Ressegem het dorpshart een ongebruikelijk ensemble vormt. Midden in het dorp liggen twee weides die ook als zodanig in gebruik zijn. Al veertig jaar wordt er over de toekomstige invulling van deze open ruimte gesproken, verschillende masterplannen van gerenommeerde bureaus hebben al het licht gezien. Het woord is nu aan de kunst, In plaats van een grootschalig ruimtelijk ontwerp dat voor verschillende vormen van gebruik kan worden toegeëigend, is in het kunstproject het toekomstig gebruik het startpunt. Zijn er vormen van gemeenschappelijk gebruik en collectief eigenaarschap denkbaar? Kan een nieuw uit te vinden traditie de katalysator zijn voor toekomstig gebruik, beheer en inrichting van het dorpshart? Het kunstproject heeft niet de pretentie het ruimtelijke probleem op te lossen, maar hoopt dat de denkwijzen van kunstenaars de vastgelopen discussie weer leven kunnen inblazen.

Drie kunstenaars werd gevraagd om de mogelijkheden te onderzoeken. Onder hen kunstenaar David Helbich (D/B) die aanschuift tijdens de talk. De andere kunstenaars zijn Birthe Leemeijer en Thomas Bellinck.

Moderator: Koen Brams

Meer info over Open ba(a)r!

Ter gelegenheid van zijn interventie in het Atelier Bouwmeester spreekt de Spaanse kunstenaar Enrique Marty (° 1969, Salamanca) over zijn werk in relatie tot het maatschappelijk debat over het belang van kwaliteitsbewaking. Marty’s ruimtelijke en conceptuele ingreep komt neer op de introductie van een stoorzender. Hij schept een ongerijmde sfeer door iets te tonen wat geen architectuur is, maar louter het resultaat van ongecontroleerde bouwwoede, en dit uitgerekend op een plek die in het teken staat van de bevordering van de kwaliteit van onze gebouwde omgeving.

Marty toont enerzijds schaalmodellen van de ‘zelfgebouwde’ huizen van zijn ooms en tantes, aan de hand van zijn beschrijvingen vervaardigd door een producent van marketingmateriaal voor immobiliënmakelaars; een tweede reeks werken op papier verwijst naar de vastgoedproblemen in Spanje, waar sinds de jaren 1980 op massale schaal en op ondoordachte wijze bungalows, villa’s en andere woonprojecten als paddestoelen uit de grond schoten, niet gehinderd door enige vorm van stedenbouwkundige of architecturale visie.

De aquarellen tonen, eveneens in de stijl van immo-promotiemateriaal, een brede waaier van hopeloos gestrande bouwprojecten: stilgelegde werven, spooksteden en wijken die nooit bewoonbaar werden. De objecten gedragen zich in het Atelier als een soort parasieten, die getuigen van de erbarmelijke toestand waarin de Spaanse samenleving sinds het uitbreken van de crisis in 2008 is beland.

‘de Lijnen les Lignes the Lines’ is een tentoonstelling van architectuurtekeningen, samengesteld door Cédric Libert. Een reeks van regelmatig wisselende presentaties zal vanaf juni 2014 te zien zijn in de vitrine van het Atelier Bouwmeester. De tekeningen worden via een speciaal voor de gelegenheid ontworpen dispositief geprojecteerd, zodat ze een plaats krijgen naast de andere kunstwerken en tijdelijke architectuurpresentaties in het Atelier.

Tekeningen van architecten hebben iets poëtisch: logische gestrengheid gaat er vaak samen met grillige fantasie. Het zijn onderzoeksinstrumenten die ontstaan wanneer ideeën nog rijpen en onzekerheid gekoppeld is aan vastberadenheid. Deze fragiele maar krachtige papieren efemera belichamen een conditie die je zou kunnen benoemen als reeds-maar-toch-nog-niet. Ze vormen een autonome architectuurtaal, waar ideeën en verbeeldingen in hun essentie worden gevat. Van Piranesis sublieme ruïnes over Mies’ canonieke collages tot Leon Kriers polemische, cartooneske manifesto’s vormen zij een wezenlijke bijdrage tot het architectuurverhaal en het kritische vertoog. Tekeningen scheppen werelden.

De hier door architecten ter beschikking gestelde tekeningen houden verband met hun eigen onderzoek en kwamen tot stand tijdens het reizen of dagdromen. Met in het achterhoofd Aby Warburgs ideeën rond de visuele of semantische verwantschappen die beelden onderling verbinden, werden de tekeningen geordend in een soort inventaris met verschillende hoofdstukken.

Ter gelegenheid van de opening wordt een eerste reeks rond STEDEN onthuld. Aansluitend vindt een gesprek plaats tussen architecten Ido Avissar (List, Parijs) en Jan de Vylder (aDVVT, Gent) en Laurent Stalder, hoogleraar architectuurtheorie aan ETH Zürich.

bekijk video De Lijnen

Kunstenares Ines Schaber en kunstenaar/curator Florian Wüst waren vanaf het prille begin betrokken bij de kunstenaarsbeweging ‘Haben und Brauchen’. Ze vertellen over de mechanismen die in Berlijn spelen, het manifest dat zij formuleerden en de acties die zij als kunstenaars ondernemen om beleidsmakers bewust te maken van de situatie.

De internationale reputatie van Berlijn als centrum van hedendaagse kunst is grotendeels gebaseerd op de goede en goedkope condities voor artistieke productie, en op het bestaan van kleine kunstinstellingen en onafhankelijke projectruimtes. Dit is evenwel niet gegeven: de stad is aan het veranderen, en daarmee ook de omstandigheden waaronder Berlijn tot een uitverkoren plaats werd om kunst te maken. Als de stad zichzelf graag verkoopt als een culturele hotspot, dan zouden de inkomsten moeten terugvloeien naar de kunsten, en specifiek naar de dramatisch ondergefinancierde onafhankelijke scène. ‘Haben und Brauchen’ weigert echter de relevantie van kunst te beperken tot een louter economische relatie, en beschouwt culturele productie eerst en vooral als een intrinsiek maatschappelijke activiteit, waarbij de gemeenschap via kunst een kritisch zelfbewustzijn ontwikkelt.

Hierbij is de link tussen Berlijn en Brussel snel gelegd: ook in Brussel vormt zich een groeiende artistieke gemeenschap en trekt de stad een toenemend aantal kunstenaars aan. Het belang van een actueel en passend kunstenbeleid wordt dan ook steeds groter.

Deze lezing wordt georganiseerd door JUBILEE in samenwerking met BAM, Argos en het Team Vlaams Bouwmeester.

Het Atelier Bouwmeester ontvangt het ‘Depression Era’ project, een satelliettentoonstelling van ‘No Country For Young Men, Contemporary Greek Art in Times of Crisis’ in BOZAR, een tentoonstelling die werk verzamelt van hedendaagse Griekse kunstenaars die werken rond de impact van de crisis op het land. 

Het ‘Depression Era’ project vindt zijn oorsprong in de stedelijke en sociale crisislandschappen. Het is in aanvang een collectief experiment dat de Griekse stad en haar buitenwijken, het privéleven van de paria’s, de val van publieke structuren en snapshots van het dagelijks leven laat zien, voor een beter begrip van de sociale, economische en historische veranderingen die momenteel in Griekenland aan de gang zijn. De dubbelzinnige titel verwijst naar het feit dat entropie, onheil, onzekerheid en faillissement ook gemoedsgesteldheden zijn. Ze leiden ons een tijdperk binnen waarin de vooruitgangsgedachte, de idee van groei en de toekomstgerichte reflex niet langer allesbepalend zijn voor de manieren om de wereld te beschouwen en er creatief te zijn.

‘Depression Era’ brengt een dertigtal kunstenaars bijeen: fotografen, schrijvers, tentoonstellingsmakers, ontwerpers en onderzoekers. Het wil, buiten het gangbare publieke discours, de mediamontage en de witte ruis om, een eigen mozaïek van beelden en teksten produceren. Eerste doel is de verspreiding en dynamische verkenning van deze mozaïek via een online platform, een reeks tentoonstellingen en publicaties. Op langere termijn is het de bedoeling een open oproep te lanceren aan jonge kunstenaars, een kunstarchief aan te leggen over de crisis en, op basis daarvan, een nieuwe digitale en fysieke ‘gemeenplaats’ te scheppen, een anti-scherm of ‘straathoekmuseum’ dat de beeldenmozaïek terug kan brengen naar hun plaatsen van oorsprong.

Pavlos Fysakis, Pasqua Vorgia en Panos Kokkinias, allen lid van het collectief, stellen het project voor, gevolgd door een discussie met filosoof, kunsthistoricus, schrijver en activist Lieven De Cauter.

De Vlaams Bouwmeester lanceerde het BWMSTR Label om vernieuwende en beleidsrelevante ideeën op te pikken vanuit de onderzoeks- en ontwerppraktijk. De Bouwmeester wil daarmee onafhankelijk en ongevraagd onderzoek ondersteunen in zijn prille beginfase. Het eerste BWMSTR Label werd uitgereikt aan Luc Deleu, het tweede gaat naar MAAT-ontwerpers voor hun onderzoeksvoorstel ‘Voedsel voor de stad’.

De manier waarop we voedsel produceren, distribueren en verhandelen is sinds de industriële revolutie fundamenteel veranderd. Als een industriële activiteit op grote schaal is de productie van voedsel volledig losgekoppeld van de plaats waar het wordt geconsumeerd, nl. de stad. MAAT-ontwerpers wil voedsel terug in verband brengen met de stadsregio, en via ontwerpend onderzoek nieuwe logica’s hiervoor blootleggen en vormgeven. In de transitie rond duurzame voedselproductie in en rond de stad, ontbreekt namelijk een ruimtelijk verhaal, een visionaire component met nieuwe denkbeelden.

MAAT-ontwerpers heeft vanuit eigen inzichten en gericht onderzoek vier deelaspecten van ‘Voedsel voor de stad’ uitgelicht en vertaald naar vier stellingen rond het voedselpark, de voedselhub, de voedselstrip en het voedsellokaal. Tijdens de smalltalk worden deze stellingen en de beelden die daaruit voorkomen voor het eerst aan het publiek voorgesteld. Ze zullen worden voorgelegd aan een tiental strategische actoren uit het beleid, middenveld, bedrijfswereld en onderzoek. Vervolgens gaat MAAT-ontwerpers met deze actoren en met het publiek in debat.

De Prijs Bouwmeester bekroont publieke en semi-publieke bouwheren die kwaliteit hoog in het vaandel dragen. Daarbij wordt niet enkel het resultaat in beschouwing genomen, maar vooral het, vaak complexe, proces dat daaraan voorafging.

De laureaten van de Prijs Bouwmeester 2013 zijn de stad Gent voor de heraanleg van het Emile Braunplein, de stad Deinze voor haar stadskernvernieuwing, en de gemeente en het OCMW van Oostkamp voor het bestuurs- en dienstencentrum Oostcampus. Gent, Deinze en Oostkamp tonen aan hoe je als grote of kleine gemeente op een uitzonderlijke manier kan omgaan met je centrum, en hoe een uitgesproken visie daarbij hand in hand gaat met ontwerpende creativiteit. 

Samen met de juryleden Linda Boudry (directeur Kenniscentrum Vlaamse Steden), Michiel Dehaene (professor Stedenbouw Ugent) en Paul Vermeulen (criticus en architect) gaan de drie laureaten  in debat over het proces, de ambitie, de valkuilen, de meerwaarde en de cultuurvorming bij stadsvernieuwingsprojecten.

Small Talk werd geannuleerd

De aanblik en ruimtelijke organisatie van ons toekomstig stedelijke en rurale landschap zal sterk worden beïnvloed door methodes om hernieuwbare energie op te wekken. Een belangrijke taak voor ontwerpers, planners en ingenieurs ligt dan ook in de integratie van hernieuwbare energie in de bestaande omgeving, en dit op een sociaal eerlijke, milieuvriendelijke en economisch haalbare manier. Om grip te krijgen op deze kwesties werd door de Vlaams Bouwmeester, Ruimte Vlaanderen, de Vlaams Landmaatschappij (VLM) en de Vlaamse instelling voor technologisch onderzoek (VITO) in het kader van Labo Ruimte de studie ‘Energielandschappen’ gelanceerd.

Sven Stremke is een van de externe experten die bij deze studie betrokken is. Hij is assistant professor landschapsarchitectuur aan de Wageningen Universiteit en bestudeert duurzame landschappen, met speciale aandacht voor de regionale schaal en hernieuwbare energie. In 2012 publiceerden Sven Stremke en Andy van den Dobbelsteen het boek Sustainable Energy Landscapes: Designing, Planning and Development (Taylor & Francis) waarin ze het werk bijeenbrengen van een dozijn expertenteams van over de hele wereld die rond dit onderwerp werken.

Recent lanceerden Sven Stremke en zijn collega Renée de Waal het NRGlab – een laboratorium gericht op onderzoek en ontwerp van duurzame energielandschappen. Stremke zal aan de hand van een selectie van wetenschappelijke concepten en interdisciplinaire projecten de uitdaging om duurzame energielandschappen te ontwikkelen illustreren en bespreken.

Bekijk de website van NRGlab

Bekijk de presentatie van Sven Stremke

De Nederlandse kunstenaar Wapke Feenstra bereidt een landschapsinterventie voor in het gecontroleerd overstromingsgebied Vlassenbroek. Het project werd geïnitieerd door de kunstcel van het Team Vlaams Bouwmeester, in samenwerking met het Agentschap Waterwegen & Zeekanaal en de stad Dendermonde. Het Sigmaplan Vlassenbroek wil de regio beter beschermen tegen overstromingen. Tegelijk krijgt de natuur meer ruimte en wordt gedacht aan de recreanten in het gebied: er komen nieuwe voorzieningen voor wandelaars, fietsers, jeugdverenigingen en hengelaars.

Wapke Feenstra is een beeldend kunstenaar die in haar werk nieuwe perspectieven onthult over culturele productie op het platteland. Ze maakt daarbij gebruik van lokaal aanwezige kennis en de bijhorende dynamiek. Feenstra bekijkt de rurale omgeving niet met een afstandelijke blik maar stapt er in als een antropoloog met inlevingsvermogen.

Met Kathrin Böhm (Londen) en Antje Schiffers (Berlijn) stichtte Feenstra in 2003 myvillages.org, een internationaal kunstenaarsinitiatief met interesse in het platteland. Zo concipieerden zij in Berlijn het project ‘Vorratskammer/Pantry’, waarbij zij het publiek middels de aanleg en het consumeren van een ‘voorraadkamer’ deelgenoot maakten van actuele dilemma’s rond voedselproductie, duurzaam produceren en het leven in de moderne stad.

Wapke Feenstra geeft een toelichting bij de eerste fase van haar onderzoek in Vlassenbroek, waar ze op dit ogenblik aan de hand van interviews met bewoners en bewerkers haar project voorbereidt.

bekijk website

Bekijk presentatie van Wapke Feenstra

We hebben nood aan nieuwe, collectieve woonmodellen die slimmer omgaan met onze ruimte. De Vlaams Bouwmeester lanceerde hierom de Pilootprojecten Collectief Wonen die ontwerpend onderzoek koppelen aan een doordacht woonbeleid. De doelstellingen van deze Pilootprojecten doen sterk denken aan die van de projectoproep ‘50.000 logements nouveaux autour des axes de transports publics’, opgestart door de Communauté urbaine de Bordeaux (Cub) in 2010. Dit project wil op grootstedelijke en microlokale schaal nieuwe woonvormen ontwikkelen via meer efficiënte en collectieve instrumenten. Tegen eind 2014 moeten er 1.500 tot 3000 nieuwe woningen gebouwd worden in 18 modelbouwblokken. Deze snelle productie zal het resultaat zijn van stedelijke operationele strategieën die werden uitgewerkt door de vijf multidisciplinaire teams van architecten en stedenbouwkundigen van het ‘50.000-woningenproject’. Michel Jacques, directeur van het architectuurcentrum arc en rêve in Bordeaux, vertelt ons welke lessen kunnen getrokken worden uit het project.

Bekijk presentatie van Michel Jaques

Wereldwijd worden steeds meer betaalbare huurwoningen gebouwd en beheerd via coöperatieven. Ook in Vlaanderen zouden coöperatieven voor de nodige woonzekerheid kunnen zorgen in een zwak uitgebouwde huursector. In Zürich werd in 1998 het plan opgevat om 10.000 nieuwe woningen te realiseren in 10 jaar tijd. Tegen 2008 waren er al 13.000 woningen gebouwd, waarvan 21% door coöperatieve Wohnbaugenossenschaften aan een kostprijs die 20 tot 33% goedkoper is dan de marktprijs. Peter Schmid is voorzitter van de grootste woningbouwcoöperatie in Zürich, ABZ (Allgemeine Baugenossenschaft Zürich), en zetelt de koepelorganisatie WBG Zürich (Wohnbaugenossenschaften Zürich) voor. Hij maakte een studie van de woningbouwcoöperaties in Zwitserland en is betrokken bij ‘Mehr als Wohnen’. Dit pilootproject voor woningbouw en stadsontwikkeling in Zürich Leutschenbach streeft een menging van stedelijke functies en een sociale mix van bewoners na, en wil een bijzonder duurzame wijk realiseren met aandacht voor stadslandbouw.

Lees tekst van Peter Schmid

Bekijk presentatie van Peter Schmid

De Prijs Bouwmeester bekroont publieke en semipublieke bouwheren die kwaliteit hoog in het vaandel dragen. In de categorie ‘Kunst in opdracht’ werd dit jaar de intergemeentelijke vereniging voor crematoriumbeheer Psilon laureaat voor ‘Looking at Silence’, een kunstwerk van Pedro Cabrita Reis in het nieuwe crematorium van Kortrijk. Naar aanleiding van de toekenning van de Prijs Bouwmeester gaat kunstenaar Pedro Cabrita Reis in gesprek met tentoonstellingsmaker Eva González-Sancho.

Pedro Cabrita Reis (°1956, Lissabon) begon zijn kunstenaarsloopbaan in het midden van de jaren tachtig. Belangrijke thema’s in zijn oeuvre zijn constructie, ruimte en territorium. Hij maakt gebruik van bouwelementen en combineert ze met industriële materialen, neonverlichting of baksteen. Zo ontwikkelde hij een vernieuwende, abstracte beeldtaal die de gangbare kunstopvattingen uitdaagt. In zijn voorstel voor het crematorium van Kortrijk gaf de kunstenaar op radicale wijze vorm aan de contradictorische ervaring van sereniteit én ongemak die een bezoek aan een dergelijke plek oproept.

Eva González-Sancho (°1970, Madrid) is tentoonstellingsmaker. Ze woont en werkt in Frankrijk. In het verleden was zij directrice van de FRAC Bourgogne (Fonds Régional d’Art Contemporain) in Dijon en bezieler van Etablissement d’en Face in Brussel. Haar interesse is altijd uitgegaan naar hedendaagse vraagstellingen die verband houden met de openbare ruimte, alsook de perceptie en de functie van de ruimte in tentoonstellingsprojecten. In 2004 nodigde zij Pedro Cabrita Reis uit om voor de FRAC Bourgogne een nieuwe installatie te ontwerpen.

In de komende jaren wil de kunstcel van het Team Vlaams Bouwmeester een aantal projecten introduceren waarin vernieuwende voorstellen worden geformuleerd op het snijvlak van ecologisch denken en de relatie tussen kunst en de publieke ruimte. Het eerste voorstel, een WeTube-o-theek rond ‘radicale ecologie’, is een pilootproject van kunstenaar Johan Grimonprez (°1962, Roeselare) dat de toekomstige projecten kan voeden.

Het onderzoek van de kunstenaar wordt vormgegeven via een vlog, een video weblog waarin de relaties tussen ecologie, architectuur en kunst worden onderverdeeld in een zestal categorieën, waaronder biotectuur, guerrilla-tuinieren en transitiesteden. Vanuit deze thema’s ontwikkelt Grimonprez een heterogeen denken, een media-archeologie geplukt van wat er leeft op het internet.

Dit onderzoek zal leiden tot een WeTube-o-theek, een in de tijd groeiende verzameling Podcasts, online TV, iPods, blogs en YouTube-films die voor iedereen online toegankelijk zullen zijn. Het archief wordt op zijn beurt een onderzoeksinstrument voor architecten en kunstenaars, voor beleidsmakers en opdrachtgevers, en voor allen die in de toekomst almaar vaker met ecologische vraagstukken zullen worden geconfronteerd.

In deze workshop met Johan Grimonprez gaan we in dialoog over de weblog en de daarin aangebrachte thema’s.

bekijk website radicalecology.be

De stad Turnhout werkt de komende jaren aan een groot stadsontwikkelingsproject dat de aanblik van het centrum grondig zal veranderen. Na de recente aanleg van de Grote Markt, wordt de voormalige Brepolssite onder de naam Turnova omgevormd tot een nieuw woon-, winkel- en belevingsgebied.

Voor dit project werkt de stad Turnhout samen met een privépartner, Turnhout Centrum Ontwikkeling/Armada, die een aanzienlijk deel van de nieuwe site zal realiseren. Samen hebben ze gekozen om een uitzonderlijk belevingsproject te realiseren in de publieke ruimte van Turnova. 

In een confronterende relatie met de diverse partners en ontwerpers zal een project ontwikkeld worden waarbij kunst centraal staat en waarbij de kunstenaar zich tegelijk expliciet zal verhouden tot de omgeving en de gebruikers. De kunstcel van het Team van de Vlaams Bouwmeester werd aangezocht om de diverse partners doorheen een artistieke selectieprocedure te loodsen en sleutelde mee aan een coherente opdrachtformulering. De Italiaanse kunstenaar Alberto Garutti werkt momenteel een artistiek concept uit.

In Vlaanderen is Alberto Garutti (°1948 Galbiate, Como|leeft en werkt in Milaan) vooral gekend voor de lichtsculptuur die hij in 2000 maakte voor de Gentse stadstentoonstelling ‘Over The Edges’. Door een interactief systeem werden de materniteitsafdelingen van de Gentse ziekenhuizen verbonden met de verlichting aan de Vrijdagsmarkt, een stadsplein met veel restaurants, winkels en terrassen. Bij elke geboorte stuurden de ouders een signaal naar de Vrijdagsmarkt en gingen (overdag) de lichten even aan of (’s nachts) feller branden. 

Hoewel zijn oeuvre kunsthistorisch wortels heeft in de Arte Povera beweging is zijn werk verrassend fris en actueel. Niet zelden gebruikt hij humor en poëzie om aan de toeschouwer toegang te verschaffen tot het kunstwerk. Hij maakt gebruik van nieuwe technologieën en speelt altijd op een originele manier in op een specifieke context. Hoewel zijn oeuvre vormelijk sterk uiteenloopt, plaats hij zijn kunst in de maatschappij en zoekt hij niet zelden de interactie op, zonder evenwel tekort te doen aan de metaforische en plastische kracht van zijn beelden.

Afbeelding: werk Garutti

Het Team Vlaams Bouwmeester heeft de ambitie om onder de noemer ViA Ruimte samen met experten en partners uit het veld, aan de ontwikkeling van ruimtelijke en architecturale scenario’s te werken voor Vlaanderen. Een belangrijke afspraak wordt de Architectuurbiënnale van Venetië waar dit vraagstuk, in samenwerking met het VAi, als basis werd genomen voor de Vlaamse bijdrage. Het collectief AWJGGRAUaDVVTAT zal er op zoek gaan naar ‘The Ambition of the Territory’ en Vlaanderen als ontwerpvraagstuk presenteren via thema’s zoals ‘visionaire woningbouw’, ‘the next economy’ en ‘grensoverschrijdende samenwerking’… 

Lars Lerup stelt in dit kader zijn boek One Million Acres and no zoning voor en gaat in debat over de ambities en particulariteiten van het Vlaamse landschap. Lerup is professor aan de Rice University School of Architecture in Houston (VS). Hij is auteur van o.a. After the City, een boek waarin hij het traject onderzocht van stad naar ‘metropolitan Galaxy’. Hij bekritiseert er de huidige architectuurcultuur van „grote projecten, roem en prestige”, en pleit voor teamwerk, auteurloze objecten, nederigheid en essentie als fundamentele elementen van een „metropolitaan bewustzijn”. In One Million Acres and no zoning bouwt Lerup hierop verder en onderzoekt hij Houston als een ultieme uitspatting van consumptiecultuur, gebaseerd op fossiele brandstoffen en eindeloze suburbs. Een ruimtelijk model dat op het eerste zicht lijkt afgeschreven, maar tijdens de crisis van 2008 erg veerkrachtig bleek, wat de auteur tot de stelling brengt dat Houston een prototype voor de toekomst kan zijn. Ook voor Vlaanderen…

Voor de publicatie Cahier #3 Openbaarheid: Over publiek domein, planning en restruimte nodigde de kunstcel van het Team Vlaams Bouwmeester acht kunstenaars uit om een voorstel in te dienen rond de relatie tussen geplande en niet-geplande ruimte.

In het kader hiervan introduceert Agentschap ‘Ding 001359 (Chico Mendez Mural Garden)’. Chico Mendez was een activist voor het Amazonewoud, naar wiens naam een ‘zonevreemde’, gemeenschappelijke tuin in de Lower East Side van New York werd genoemd.

‘Ding 001359’ verwijst naar de controverse omtrent het geschil tussen Ron English en enkele kunstenaars enerzijds, immobiliënontwikkelaar BFC anderzijds. Tijdens de rechtszaak ‘Ron English and Others vs. BFC& R and Others’ (1997) in het United States District Court of New York boog rechter Baer zich namelijk over de vraag of de illegaal ontstane tuin kon worden beschermd via de auteursrechten van de kunstenaars en of op die manier de vernietiging ervan kon worden voorkomen.

Op 12 juni roept ‘Ding 001359 (Chico Mendez Mural Garden)’ ons samen in het Atelier Bouwmeester om hierover getuigenis af te leggen. Agentschap nodigt hiervoor een diverse groep van betrokken gasten uit om er een antwoord op te formuleren. Het doel van deze vergadering is om de aarzeling tijdens de rechtspraak opnieuw op te roepen, als een speculatief spel.

Agentschap is de generische naam van een kunstenaarsinitiatief met kantoor in Brussel, opgericht door Kobe Matthys te Frankfurt in 1992.

Om vernieuwende en beleidsrelevante ideeën op te pikken vanuit de onderzoeks- en ontwerppraktijk, lanceerde de Vlaams Bouwmeester het BWMSTR Label. Het BWMSTR Label ondersteunt onafhankelijk en ongevraagd onderzoek in zijn prille beginfase. Het eerste label wordt uitgereikt aan T.O.P. office voor ‘Proposals 1972-1980 revisited’.

Architect en ‘orbanist’ Luc Deleu formuleerde gedurende het eerste decennium van zijn praktijk allerlei voorstellen met een uitgesproken maatschappelijk en ruimtelijk engagement: een voorstel voor de totale decentralisatie van Antwerpen, een voorstel voor het planten van fruitlanen, een voorstel om het openbaar vervoer te beschermen als monument, een voorstel voor zachtere wegen en bewandelbare daken, voorstellen voor stedelijke landbouw, bijenkolonies en bossen…

Luc Deleu pleit voor een heractualisering van deze 35 jaar oude voorspellingen, waarvan de relevantie in veel gevallen intussen is bewezen en waarvan een deel vandaag des te meer op de agenda staat. Tijdens de smalltalk zal hij aantonen hoe die self-fulfilling prophecies vandaag betekenis krijgen als een strategie voor een hardnekkig en  noodzakelijk architecturaal denken.

Bekijk de presentatie van Luc Deleu

Voor de inrichting van het Atelier Bouwmeester ging het Team Vlaams Bouwmeester een samenwerking aan met beeldend kunstenaar Suchan Kinoshita (°1960, Tokyo | woont en werkt in Maastricht).

‘En passant. Scenario voor een passage’ is een speciaal voor het Atelier bedachte creatie, geïnspireerd door het passagekarakter van de plek. Het ontwerp van Suchan Kinoshita speelt in op het verloop van de tijd en de veranderende functies van het Atelier, het houdt rekening met de verschillen tussen dag en nacht, tussen momenten van activiteit en momenten van rust. ‘En passant. Scenario voor een passage’ is een gelaagd project dat verschillende elementen omvat. Twee daarvan werden gerealiseerd bij de opening. Het eerste bedrijf van haar scenario richt de aandacht van de voorbijganger op het interieur van het Atelier via een compositie voor twee stemmen en een gloeilamp. In het tweede bestanddeel, een zogeheten ‘klok’, speelt een geïndividualiseerde, subjectieve tijdsbeleving een belangrijke rol. De derde component, een installatie die stemmen, voetstappen en andere geluiden uit de Ravensteingalerij naar binnen trekt, trad in werking in mei 2012.

Naar aanleiding van deze nieuwe realisatie brengt Suchan Kinoshita ‘Acte de Présence’, een performance waarin de idee van de voorstelling zelf centraal staat.

In opdracht van de Vlaams Bouwmeester heeft de Architecture Workroom Brussels de studie ‘Naar een visionaire woningbouw, kansen en opgaven voor een trendbreuk in de Vlaamse woonproductie’ afgerond. De studie onderzoekt de huidige problematiek en productiemechanismen van de woningbouw. Ze geeft een aanzet voor „duurzame armaturen” waaraan de woonontwikkelingen gekoppeld worden en plaatst een aanpak op het niveau van “woonomgevingsgebieden” centraal. Zo ontstaan nieuwe opgaven voor ontwerpend onderzoek en nieuwe pistes voor het ruimtelijk en woonbeleid. Als eerste vervolgtraject van dit onderzoek werd begin dit jaar aan het Nederlandse bureau POSAD gevraagd om dit onderzoek verder te ontwikkelen in een ontwerp en presentatie voor de Internationale Architectuurbiënnale van Rotterdam, die doorgaat vanaf eind april 2012 in het Nederlands Architectuurinstituut. POSAD onderzocht welke toegevoegde waarde het collectieve bij het ontwerp van woonomgevingen kan bieden en gaat er van uit dat energie, water en voedsel aan belang zullen winnen als structurerende lagen in de duurzame armaturen.

Op deze Small Talk laten we de tandem AWB-POSAD aan het woord, maar in omgekeerde volgorde. Eerst wordt de animatiefilm, die POSAD maakte voor de IABR, getoond. POSAD zal daarbij toelichten hoe de vorm van het product mee het proces heeft beïnvloed. AWB zal de studie in de breedte kaderen in relatie tot de andere projecten op de IABR en de lopende beleidstrajecten in Vlaanderen.

Of bekijk de film op de Posad-website

In zijn ambitienota Zeven memo’s voor een verlichte bouwcultuur stelt Vlaams Bouwmeester Peter Swinnen dat hij met ViA Ruimte wil onderzoeken wat de Vlaamse regio qua ruimtelijke en architecturale ontwikkeling kan betekenen binnen een Europese context. Een eerste stap in dit onderzoek was de opmaak van een  inventaris van lopende of bestaande ‘grensoverschrijdende’ projecten. Eén van de studies die daarin werd opgenomen is ‘The Future Commons 2070’, een onderzoeksproject van magnificentsurroundings.org, een onafhankelijke groep van ruimtelijke planners, architecten, ontwerpers en denkers, die maatschappelijke problemen via ontwerpmatig onderzoek kritisch willen vormgeven. Dit onderzoeksproject werd gesubsidieerd door Vocatio/de Belgische Stichting Roeping, de publicatie en presentatie ervan zijn mogelijk gemaakt door de Vlaamse Overheid, Kunsten en Erfgoed en het Vlaams Architectuurinstituut (VAi). 

‘The Future Commons 2070’ is het resultaat van ontwerpend onderzoek. De artistieke uitdrukking hiervan is de subjectieve cartografie die zich op de snijlijn bevindt tussen beeldende kunst, architectuur en stedenbouw en verrast door zijn visionaire kracht. Deze zeekaart anno 2070 is een kritische toekomstvisie die pleit voor een maritieme ruimtelijke planning waarbij de zee als gemeenschappelijk goed wordt gevalideerd en de toekomst exploreert voor het Europese, zuidelijk deel van de Noordzee en haar aangrenzende kustzones. 

In zijn ambitienota Zeven memo’s voor een verlichte bouwcultuur stelt Peter Swinnen dat hij met ViA Ruimte wil onderzoeken wat de Vlaamse regio qua ruimtelijke en architecturale ontwikkeling kan betekenen binnen een Europese context. De samenwerking van het Team Vlaams Bouwmeester met het Vlaams Architectuurinstituut voor de Architectuurbiënnale van Venetië in 2012 kadert in dit onderzoeksproject. ‘In Via Veritas’ is het project waarmee Joeri De Bruyn en Maat-ontwerpers geselecteerd werden voor de tweede ronde van de selectieprocedure voor de Vlaamse bijdrage aan de biënnale. Hun voorstel werd niet weerhouden, maar biedt een interessante insteek voor het ViA Ruimte onderzoek. Het vertrekt vanuit een fenomenologie van de route en onderzoekt het potentieel van de route om het territorium vorm te geven.

De eerste serie van ‘de Lijnen les Lignes the Lines’ verzamelt materiaal onder het thema ‘de stad’ en toont tekeningen van:

• Jean-Christophe Quinton
• Jan De Vylder
• Inge Vinck
• Jo Taillieu–DVVT architecten
• Ido Avissar–List
• 51N4E
• Sou Fujimoto
• Simona Denicolai & Ivo Provoost
• Luc Deleu & T.O.P office
• NU architectuuratelier
• bureau Vers plus de bien être / V+
• Simon Boudvin
• XDGA

De tentoonstelling in het Atelier Bouwmeester loopt van 1 september 2014 tot begin 2015.