Antwerpen - Stadhuis Antwerpen

Het stadhuis wordt een echt ‘huis van de stad’. De benedenverdieping en het Schoon Verdiep worden daarom (deels) opengesteld voor het publiek en alle schepenen en hun kabinetten komen weer onder één dak. Daarnaast was een grondige restauratie van gevels en interieurs noodzakelijk, en moest het gebouw naar comfort en energieprestaties klaar gemaakt worden voor de toekomst (BREEAM ‘Excellent’).

Deze doelstellingen luiden de tweede grote transitie van het historische stadhuis in. Enkel vergelijkbaar met de zeer omvangrijke transitie in de 19de eeuw waarin veranderingen werden aangebracht tot diep in de ruimtelijke beleving van het gebouw. Het is belangrijk de vragen en antwoorden van vandaag te situeren in de cadans van verandering die het gebouw in het verleden reeds onderging.

Ondanks de reikwijdte van de transitie in de 19de eeuw behield deze het stadhuis in een staat van ‘gelaagde samenhang’. Er zijn verschuivingen opgetreden, verbindingen werden herzien,
accenten werden anders gelegd. Voortbouwend op de geleding en de maatverhoudingen die in origine in de Florisstijl voor het stadhuis werden bepaald, werd een meer contemporaine neo-Vlaamse renaissance beleving gecreëerd. De oorspronkelijke structuur bleef echter leesbaar - ze werd letterlijk ‘voortgezet’ - en geldt tot op de dag van vandaag als de canon van het gebouw.

Om deze gelaagde samenhang in de voorliggende tweede grote transitie van het stadhuis te behouden en te versterken, is een aanpak nodig die vertrekt vanuit de essentie van het bestaande. Een architectuur die ontstaat uit de overtuiging dat het gebouw zélf zal aangeven wat het nodig heeft, en dat antwoorden op nieuwe vragen eigenlijk reeds in de historische structuur - de code van het gebouw - bescholen liggen.
De gevels en interieurs werden gerestaureerd met aandacht en respect voor de sporen van de tijd. Het gebouw onderging geen verjongingskuur, maar werd in waardigheid hersteld.

We herstelden de ruimtestructuur van de benedenverdieping zodat deze opnieuw een heldere ruimte wordt. Alle poorten kunnen weer open en de hoofdtoegang ligt opnieuw op de Grote Markt.

De tweede verdieping, die veel mensen nu niet kennen, maakten we even belangrijk als het Schoon Verdiep. Dat is nodig want hier werken straks ook schepenen en hun kabinetten. We ontwierpen 2 centraal gelegen, dubbelhoge ruimten – de vestibules – waarlangs veel daglicht binnenvalt en je een uitzicht op de wolkenhemel en op de prachtige historische campaniletoren zal hebben. De vestibules verlengen de ruimtelijke geleding van de onderliggende verdiepingen tot op het niveau van het nieuwe “Verlicht Verdiep”

Het stadsbestuur wil het stadhuis opnieuw een echt ‘huis van de stad’ maken. De benedenverdieping wordt daarom opengesteld voor het publiek en alle schepenen en hun kabinetten komen weer onder één dak. Bovendien is dit het moment om het gebouw van meer comfort te voorzien en ook echt duurzaam te maken.

Deze ambitie luidt de tweede grote transitie in van het historische gebouw. Deze is enkel vergelijkbaar met de zeer omvangrijke transitie in de 19de eeuw waarin veranderingen werden aangebracht tot diep in de ruimtelijke beleving van het gebouw. Wij situeren de vragen van vandaag in de cadans van verandering die het gebouw in het verleden reeds onderging. Ondanks de reikwijdte van de transitie in de 19de eeuw behield deze het stadhuis in een staat van ‘gelaagde samenhang’. Er zijn verschuivingen opgetreden, verbindingen werden herzien, accenten werden anders gelegd. Toch was het resultaat een nieuw geheel. Voortbouwend op de geleding en de maatverhoudingen die in origine in de Florisstijl voor het stadhuis werden bepaald, werd een meer contemporaine neo-Vlaamse renaissance beleving gecreëerd. De oorspronkelijke structuur werd echter ‘voortgezet’ - en geldt tot op de dag van vandaag als het canon van het gebouw.

Om deze gelaagde samenhang in de voorliggende tweede grote transitie van het stadhuis te behouden en te versterken, is een aanpak nodig die vertrekt vanuit de essentie van het bestaande gebouw. Een architectuur die ontstaat uit de overtuiging dat het bestaande gebouw zélf zal aangeven wat het nodig heeft, en dat antwoorden op nieuwe vragen eigenlijk reeds in de historische structuur - de code van het gebouw - bescholen liggen.

Als antwoord op de benodigde transitie stellen wij een ‘snoeien om te bloeien’ - benadering voorop. Elementen die vanuit de erfgoedbenadering storend zijn, maken plaats voor elementen die meer eer doen aan de historische structuur en het toekomstig gebruik van het gebouw. Sporadisch worden ook elementen  weggenomen die vanuit de erfgoedbenadering niet storend zijn, omdat zo ruimte vrij komt om - binnen een groot respect voor de historische continuiteit - een nieuwe status en uitgesproken beleving aan deelruimten te geven of om andere waardevolle elementen meer op de voorgrond te brengen.

Deze ingrepen staan in dienst van 5 thema’s: openen, verbinden, verbeelden, bewaren, en opwaarderen. Naast de volledige restauratie van het exterieur en het interieur, vallen 2 nieuwe ingrepen op: We reorganiseren de benedenverdieping zodat het een heldere ruimte wordt. We doen dit op basis van de oorspronkelijke ruimtelijke structuur. We zorgen ervoor dat alle poorten weer open kunnen. Zo wordt die ruimte opnieuw een echte publieke plek. De hoofdtoegang komt weer naar de Grote Markt, waar deze via de monumentale trap een verbinding maakt met het Schoon Verdiep.  De tweede verdieping, maken we even belangrijk als het Schoon Verdiep. Dat is nodig want die verdieping huisvest straks ook schepenen en hun kabinetten. Centraal komen 2 dubbelhoge ruimten –de vestibules – waarlangs veel daglicht binnenvalt en een uitzicht op de wolken en op de campaniletoren geboden wordt. Als de identiteit van het Schoon Verdiep en de eerste verdieping gekenmerkt wordt door hun rijkelijke interieurs, dan wordt deze van de tweede verdieping – het Verlicht Verdiep – bepaald door de lichtinval en het historische exterieur.

Stadhuis Antwerpen op deredactie.be

Stadhuis Antwerpen in De Standaard

Het huidige Antwerpse stadhuis werd plechtig ingehuldigd in februari 1565 en vormt sindsdien één van de belangrijkste stadsiconen met een hoge erfgoedwaarde. In februari 1936 werd het gebouw beschermd als monument en staat het sinds 1999 op de lijst van UNESCO- werelderfgoed als onderdeel van de groepsinschrijving belforten in België en Frankrijk. Het stadhuis is het belangrijkste vroege voorbeeld van renaissancearchitectuur in de Nederlanden, met een typische Vlaamse variant op de Florentijnse paleizenbouw. Het vormde in zijn bouwperiode de synthese tussen lokale gotische bouwtraditie en vernieuwende Italiaanse gevelordonnantie.

Naar aanleiding van het 450 jarig bestaan en het vertrek van de administratieve diensten uit het stadhuis, wenst het Antwerpse bestuur het gebouw te herstellen naar een meer authentieke vorm en functie. Het project beoogt de werking van het stadhuis te optimaliseren naar gebruik en inrichting en gedeeltelijk te herbestemmen hierbij rekening houdend met de waardevolle elementen die het bouwhistorisch onderzoek aan het licht heeft gebracht.

Het stadhuis wordt een politiek centrum met een transparante publieksfunctie, waar alle kabinetten en fracties een thuishaven vinden. Het is de ambitie van het stadsbestuur om, binnen het nu gesloten gelijkvloers, de relatie met de Grote Markt te herstellen met openbare en/of commerciële functies ten behoeve van de burger. Hierdoor kan het zijn publieke functie in het historische hart van Antwerpen opnieuw ten volle opnemen.

Het is verder de ambitie om vanuit een respectvolle houding voor de monumentwaarde een hedendaagse invulling (met hedendaagse comfortstandaarden) te geven aan het stadhuis. Om tevens het duurzaamheidsaspect van de restauratie te kunnen waarborgen, dient een op maat gemaakt BREEAM evaluatieschema te worden ingevuld en gestaafd, als onderdeel van het wedstrijddossier. De prestaties van het gebouw kunnen vervolgens gepositioneerd worden binnen het referentiekader van gebouwen die op dezelfde manier geëvalueerd werden. Het stadsbestuur beoogt hierbij een score van 'very good', waarbij 'good' een absoluut minimum is.

De haalbaarheidsstudie, die aan deze opdracht voorafging, wijst uit dat een integrale aanpak met een multidisciplinair team en met de nadruk op "restauratie" noodzakelijk is voor dit project. De verschillende disciplines omvatten onder meer experten in de restauratie en monumentenzorg, roerend en onroerend erfgoed, conservatietechnieken, architectuur en interieur, energie, duurzaamheid, exploitatie en vastgoed.  Degelijke kennis over "de wet op de overheidsopdrachten" is noodzakelijk. De projectleider heeft minimum 10 jaar ervaring, exclusief stage,  waarvan werfervaring met waardevol erfgoed een belangrijk deel uitmaakt. 

De stad Antwerpen kan een financieel engagement geven tot en met de opmaak van het definitief ontwerp. Verder maakt ze zich sterk dat ze in de loop van de volgende jaren de nodige middelen zal zoeken om de financiering van het totaalproject te realiseren. De complexiteit van dit project zal het bouwteam ertoe nopen zich door de wet van het voortschrijdend inzicht te laten leiden waarbij het beleid ook beroep doet op het ontwerpteam om mee na te denken op welke wijze dit project kan worden gerealiseerd binnen het aanwezige budgettaire kader zowel bij de stad als bij de subsidiërende instanties en mee te zoeken naar potentiële pistes om middelen te genereren en hierop ontwerp en planning af te stemmen.

De architectuuropdracht verloopt in onderscheiden fases en delen, elk met een eigen uitvoeringstermijn en een eigen bedrag en is niet gebonden door enig ritme of timing in de betekening van de delen of fases, met dien verstande dat de dienstverlener niet meer gehouden is aan zijn offerte indien de delen of fases niet worden betekend binnen een totale termijn van 15 jaar.

Het ontwerpteam dient te voldoen aan de bepalingen van het besluit van de Vlaamse Regering van 14 december 2001 (inclusief latere wijzigingen). Kandidaat inschrijvers moeten in hun portfolio de gegevens bijvoegen gevraagd in voornoemd Besluit van de Vlaamse Regering (inclusief latere wijzingen). meer info vindt u in het document onder 'links'

Aangezien de subsidie voor het project zal worden aangevraagd na 1 januari 2015 dient het project dan ook te voldoen aan de bepalingen van het uitvoeringsbesluit van 16 mei 2014 in uitvoering van het erfgoeddecreet van 12 juli 2013 om in aanmerking te komen voor een premie voor de restauratie van het stadhuis.