Nieuws

Het Departement Omgeving en het Team Vlaams Bouwmeester lanceerden het leertraject ‘Verkavelingswijken in transformatie’ om steden en gemeenten te ondersteunen bij het kwaliteitsvol verdichten, het verhogen van de leef- en omgevingskwaliteit en de verduurzaming van goed gelegen verkavelingswijken. Drie ontwerpteams gingen aan de slag in drie wijken in Wondelgem, Roeselare en Tervuren en presenteren op 20 juni de inzichten uit hun onderzoek.  

Verspreid wonen verslindt ruimte, vreet energie en is een belangrijke oorzaak van ons mobiliteitsprobleem. De ‘verkaveling’ kennen we als een typisch product van onze weinig zorgvuldige omgang met de beperkt beschikbare ruimte. Toch zijn er in Vlaanderen ook heel wat verouderde  verkavelingswijken te vinden op locaties die goed ontsloten zijn via openbaar vervoer of op wandel- en fietsafstand liggen van een dorps- of stadscentrum, en waar ruimte is voor bijkomende woningen binnen het bestaande bebouwde areaal. Dergelijke verkavelingswijken bieden kansen om de dichtheid én de kwaliteit van de woonomgeving te vergroten, maar stellen ook heel wat uitdagingen, willen we deze woonomgevingen echt toekomstbestendig maken. Hoe maken we ruimte voor nieuwe bewoners met andere woonwensen? Hoe gaan we om met oudere bewoners die hun woning willen aanpassen of een aangepaste woning zoeken? Wat met bestaande woningen die aan (grondige) renovatie toe zijn? Hoe zorgen we voor meer groene, open of publieke ruimte, een betere connectie met de omgeving, een shift naar duurzamere mobiliteit?  

Vanuit deze onderzoeksvragen lanceerden het Team Vlaams Bouwmeester en het Departement Omgeving in 2020 onder de noemer ‘Verkavelingswijken’ een projectoproep aan lokale besturen met concrete cases van goed ontsloten 20ste-eeuwse woonwijken waar de generatiewissel zich laat voelen en waar een bijkomende woonopgave aan de orde is.

Het team 1010 Architecture Urbanism, Labland en Humbble ging aan de slag met de transformatie van de wijk Groenpark in Roeselare.

Het team Endeavour, Plusoffice, Wooncoop en Ilona Lo werkte aan de kwaliteitsvolle verdichting van een strategische knoop in Wondelgem.

Het team BRUT architecture and urban design, Spatie maakt ruimte, Leidsman en Driekwart Groen werkte een visie uit voor de kwaliteitsvolle verdichting van de wijk Ravenstein in Tervuren, en koppelt dit aan het maximaal vrijwaren van een nabijgelegen woonuitbreidingsgebied.

In een overkoepelend leertraject gingen de drie stadsbesturen en de drie onderzoeksteams met elkaar, met de opdrachtgevers, met een coördinerend regieteam bestaande uit Voorland, 51N4E, Tussengoed en UHasselt  en met een aantal experts in interactie. De reconversie van goed gelegen verkavelingswijken is een urgent maatschappelijk vraagstuk, dat echter nog onvoldoende weerklank vindt in het beleid en in de reguliere bouw- en ontwerppraktijk. Een belangrijke uitdaging ligt in het herdefiniëren van opdrachtgeverschap, financieringsmodellen en het smeden van nieuwe coalities.

De drie gekozen wijken kunnen fungeren als inspirerende en vernieuwende voorbeelden. Het traject was opgevat als ‘learning by doing’: het leverde heel wat inzichten op die ook waardevol zijn voor de transformatie van andere verkavelingswijken. Uit elk van de drie onderzoeken blijkt echter ook dat er nog heel wat werk aan de winkel is voor Vlaams en lokaal beleid, willen we die verkavelingswijken ook daadwerkelijk inzetten om een deel van de Vlaamse woonopgave op te vangen.

Tijdens de publieksavond zullen de drie teams de inzichten uit hun onderzoek presenteren.

Ter voorbereiding van een Projectoproep ‘Verkavelingswijken in transformatie’ startten het Departement Omgeving en het Team Vlaams Bouwmeester een verkenningstraject. Doel was na te gaan hoe ver steden en gemeenten in de praktijk staan met strategieën om goed gelegen wijken te transformeren. De inzichten uit dit onderzoek werden gebundeld in een brochure. 

Om de kansen en drempels voor dergelijke transformatie beter in beeld te krijgen, startten we een verkennend onderzoek op. Tijdens dit verkenningstraject organiseerde het multidisciplinair team Bovenbouw, Orientes, Michiel Dehaene en PwC Legal  in de zomer van 2019 drie workshops met lokale overheden en experten (o.a. juristen, projectontwikkelaars, sociologen). Deze workshops focusten op (1) een ruimtelijke verkenning en regierol van de lokale overheid, (2) de financieel-economische context en juridische tools en (3) participatie en draagvlak.

Uit dit traject kwamen drie inzichten naar boven: 

1. Mobilisatie en organisatie: er gaapt een kloof tussen de urgentie van herontwikkeling van wijken en concrete acties op het terrein, doordat lokale besturen er onvoldoende in slagen zich te mobiliseren en te organiseren rond de potentiële herontwikkeling; 
2. Juridisch-technisch kader: het overgrote deel van de nodige kennis en instrumenten bestaat reeds, maar de mogelijkheden zijn onvoldoende gekend; 
3. Financiering: voorfinanciering vormt een drempel, maar er zijn andere opties (bijv. PPS of rollend investeringsfonds). 

De volledige resultaten van het verkennend onderzoek vonden hun neerslag in deze brochure.
In het najaar volgt ook een projectoproep om steden en gemeenten te ondersteunen.

Het Departement Omgeving en het Team Vlaams Bouwmeester startten in 2020 een leer- en transformatieprogramma op voor verkavelingswijken die geconfronteerd worden met een bijkomende woonopgave en verdichting. Het team van Voorland, UHasselt, 51n4e en Tussengoed maakte een analyse van de zes geselecteerde verkavelingswijken en bracht de potentie voor transformatie in kaart. Het resultaat van die eerste analysefase kan u lezen in dit rapport.

De zes geselecteerde wijken zijn:

• wijk Kroonhove in Oostkamp
• wijk Groenpark in Roeselare
• wijkontwikkeling rond twee knooppunten in Wondelgem, Gent
• wijk Groeneweg in Ninove
• wijk Ravenstein in Tervuren
• wijk Betsveld in Landen

Met het leertraject ‘Verkavelingswijken’ onderzochten we, samen met het Departement Omgeving, hoe we goed gelegen verkavelingswijken kunnen verdichten en verduurzamen, en hoe we er de leef- en omgevingskwaliteit kunnen verbeteren. Het ontwerpend onderzoek voor de wijk in Tervuren is afgerond en de resultaten zijn gebundeld in het eindrapport.

Met het leertraject ‘Verkavelingswijken’ onderzochten we, samen met het Departement Omgeving, hoe we goed gelegen verkavelingswijken kunnen verdichten en verduurzamen, en hoe we er de leef- en omgevingskwaliteit kunnen verbeteren. Het ontwerpend onderzoek voor de wijk in Tervuren is afgerond en werd gepresenteerd op SmallTalk 57.

Met het leertraject ‘Verkavelingswijken’ onderzochten we, samen met het Departement Omgeving, hoe we goed gelegen verkavelingswijken kunnen verdichten en verduurzamen, en hoe we er de leef- en omgevingskwaliteit kunnen verbeteren. Het ontwerpend onderzoek voor de wijk in Roeselare is afgerond en de resultaten zijn gebundeld in het eindrapport.

Met het leertraject ‘Verkavelingswijken’ onderzochten we, samen met het Departement Omgeving, hoe we goed gelegen verkavelingswijken kunnen verdichten en verduurzamen, en hoe we er de leef- en omgevingskwaliteit kunnen verbeteren. Het ontwerpend onderzoek voor de wijk in Roeselare is afgerond en werd gepresenteerd op SmallTalk 57.

Met het leertraject ‘Verkavelingswijken’ onderzochten we, samen met het Departement Omgeving, hoe we goed gelegen verkavelingswijken kunnen verdichten en verduurzamen, en hoe we er de leef- en omgevingskwaliteit kunnen verbeteren. Het ontwerpend onderzoek voor de wijk in Gent is afgerond en de resultaten zijn gebundeld in het eindrapport.

Met het leertraject ‘Verkavelingswijken’ onderzochten we, samen met het Departement Omgeving, hoe we goed gelegen verkavelingswijken kunnen verdichten en verduurzamen, en hoe we er de leef- en omgevingskwaliteit kunnen verbeteren. Het ontwerpend onderzoek voor de wijk in Gent is afgerond en werd gepresenteerd op SmallTalk 57.