Gent - Verkavelingswijk 01 - Wondelgem

Transformatietraject

Het team Endeavour, Plusoffice, Wooncoop en Ilona Lo werkt aan de kwaliteitsvolle verdichting van één van drie strategisch gelegen sites in Wondelgem. Wondelgem is gelegen in de 20ste-eeuwse gordel van Gent, ten noordwesten van en op nauwelijks een kwartier fietsen van het stadscentrum. Het is een snel groeiende wijk waar vooral het aantal kinderen (+ 49%) en senioren (+ 21%) de voorbije tien jaar sterk toenam. De wijk heeft nog heel wat groeipotentieel om de grote woningvraag op te vangen. De stad wil kwaliteitsvol verdichten op gerichte plekken: in de nabijheid van voorzieningen en knooppunten van openbaar vervoer en fietsnetwerken, met aandacht voor kwaliteitsvolle collectieve woonvormen en sterkere stedelijke groenblauwe ruimtes. Verdichten op de ene plek moet immers gepaard gaan met ‘verluchten’ op een andere. Het projectteam zal, op de meest strategische plekken, testen hoe een onderhandelingsmodel vorm kan krijgen om die verdichting, die veelal door private actoren wordt gestuurd, op een kwaliteitsvolle manier waar te maken. Het team zoekt ook naar manieren om met individuele burgers als initiatiefnemer transformaties op gang te brengen en stimuleert de stad in haar rol van actieve facilitator.

De wijk Wondelgem

De wijk Wondelgem is gelegen in de 20ste-eeuwse gordel van de stad Gent, ten noordwesten van het stadscentrum, ten zuiden van buurgemeente Evergem en ten noordoosten van de Gentse deelgemeente Mariakerke. Op nauwelijks een kwartier sta je met de fiets vanuit de wijk op de Korenmarkt, midden in het centrum van Gent. De Gentse fietsgordel van het Westeringsspoor en tramlijn 1 lopen beide door de wijk. In de structuurvisie 2030 ‘Ruimte voor Gent’ werd Parkstad Wondelgem geselecteerd als een van de pilootprojecten om in samenspraak met burgers te verkennen, hoe na de investeringen in de binnenstad en de 19de-eeuwse gordel ook 20ste-eeuwse wijken kunnen verdichten. Wondelgem is een snel groeiende wijk waar vooral het aantal kinderen (+ 49%) en senioren (+ 21%) de voorbije tien jaar sterk toenam. Verwacht wordt dat die tendens zich de komende decennia zal verderzetten. Ontwerpbureau BUUR ('Parkstad Wondelgem' 2016) onderzocht eerder al waar en hoe verdichting in de noordelijke rand van Gent zou kunnen plaatsvinden en werkte een structuurschets uit die de bewonersdynamiek in Wondelgem verder ondersteunt. Ook de studie voorafgaand aan deze call, uitgevoerd door Bovenbouw, Orientes, Michiel Dehaene en PwC Legal (2019), wees uit dat de ruimtelijke potentie in de wijk Wondelgem groot is, maar dat een doelmatige transitiemethodiek nodig is om de gewenste kentering teweeg te brengen.

Deze 20ste-eeuwse wijk biedt nog heel wat groeipotentieel om de grote woningvraag van stad Gent op te vangen. Voortgaand op de analysefase wensen we in Wondelgem dan ook een transitie op gang te brengen naar kwalitatieve ruimtelijke verdichting. Onder kwalitatief verdichten begrijpen we: in de nabijheid van voorzieningen, met kwalitatieve collectieve woonvormen, stedelijke groen-blauwe ruimtes en nabij de knooppunten van openbaarvervoer- en fietsnetwerken. Daarbij wordt verdichten op de ene plek gecombineerd met verluchten op een andere plek.  

De opdracht vertrekt vanuit drie strategisch gelegen sites in de wijk: het stedelijk knooppunt (Neptunussite), het wijkknooppunt (Westeringsspoor) en het stedelijk transferiumknooppunt (Wondelgem Industrieweg). Dit zijn plekken met het meeste potentieel voor verdichting en waar een onderhandelingsmodel kan worden opgezet voor kwalitatieve verdichting en verweving. Er zijn heel wat stedenbouwkundige instrumenten uitgebouwd en bestudeerd en de drie knooppunten bieden voldoende concrete aanleidingen: een geschikte eigendomssituatie, een strategische ligging, grotere percelen, reeds gevoerd vooronderzoek… Het verbinden van al deze elementen vormt de uitdaging in voorliggende opgave.

Opdracht

Het Departement Omgeving en het Team Vlaams Bouwmeester zijn, in partnerschap met de Stad Gent, op zoek naar een multidisciplinair ontwerp- en onderhandelingsteam dat in nauw overleg met alle betrokkenen de kwalitatieve verdichting van één van de drie strategische sites in Wondelgem concreet uitwerkt. Het team onderzoekt daarbij eerst welke site de meeste potentie heeft, gaat onder meer na welke verdichtingsdruk speelt in deze omgevingen, en welke eerste stappen gezet kunnen worden in het transformatieproces. Het onderzoeksteam gaat voor de geselecteerde site op basis van een continue wisselwerking tussen ontwerp, financiële analyse en onderhandelingen met de betrokken actoren, verfijning van de in te zetten instrumenten en uitwerking van de financiële en juridische aanpak op zoek naar een gedragen en geïntegreerd onderhandelingsmodel. Het team zoekt naar manieren om met individuele burgers als initiatiefnemer transformatie(s) op gang te brengen en stimuleert de stad in haar rol van actieve facilitator. Het team realiseert tijdens de uitwerkingsfase minstens één quick win of proefopstelling op het terrein, om draagvlak voor het transformatieproces te creëren bij bewoners, gebruikers en de omgeving.

Bijkomend levert het onderzoeksteam input voor een breder leertraject voor ruimtelijke praktijk en beleid.

Het team beschikt over de volgende expertises:

• Het onderzoeksteam heeft de nodige expertise in architectuur en stedenbouw, is sterk in ontwerpend onderzoek, kan ruimtelijke uitdagingen en potenties verbeelden en heeft ervaring in samenwerken met stedelijke instanties.
• Het onderzoeksteam heeft de nodige vastgoedexpertise, heeft de nodige ervaring met het uitwerken en doorrekenen van haalbaarheidsstudies en ontwikkelingsmodellen.
• Het onderzoeksteam kan projectgebonden en slimme allianties aangaan, kan integrale ambities onderhandelen (koppelkansen), is bedreven in onderhandelingsstedenbouw.

Proces en planning

• Augustus 2022: startoverleg (i.f.v. kennismaking en praktische werkafspraken)
• Gedurende deze fase:
  - Ca. tweemaandelijkse projectvergaderingen (i.f.v. de voortgang van het project zelf, ritme en aantal te bepalen door onderzoeksteam)
  - 3 ateliers en 4 samenkomsten van de kwaliteitskamer (i.f.v. het projectoverkoepelend aspect, georganiseerd door opdrachtgevers en regieteam)
  - 2 brede klankbordmomenten (getrokken door opdrachtgevers en regieteam)
• December 2023: oplevering eindrapport en eindresultaten project Wondelgem 
• Januari-juni 2024: communicatie naar lokaal bestuur en actoren + finaliseren eindrapport project Wondelgem