Antwerpen - Vervangbouw rijwoning

Op een perceel in de Londenstraat in Antwerpen wil De Ideale Woning zes studio’s voor Senioren Thuis en één kleine woning realiseren, die beneden een leefruimte en keuken delen. Voorheen was hier een logementshuis voor havenarbeiders en een café zonder bier. Kunstenaar Bram Van Meervelde zal zijn idee kunnen uitwerken met objecten uit het oude pand. Een stopcontact, een deurklink, een spijl van de trapleuning zullen straks in de nieuwbouw herinneren aan het sociale verleden van het pand. Gerard Herman bedacht een tafelblad voor het huis waarop een ganzenbordspel dat de levensloop en vergankelijkheid symboliseert. Sarah Smolders wilde de veelal kansarme ouderen de rijkdom van een kleurenpalet bieden voor een persoonlijke keuze. Daarmee zou niet alleen hun kamer worden geverfd, maar ook hun ‘kleurportret’ in de collectieve ruimte worden toegevoegd tot een groepspalet. De architecten wisten binnen de beperkingen van de kavel nog een fijne variatie te bereiken. De schikking van trappenhuis, lift en gang is bepalend voor de circulatie en de sociale interactie. Charles De Muynck geeft de studio’s een privaat woondeel en een meer contactgerichte inkom- en keukenzone naar het trappenhuis en overtuigde daarmee de jury, alsook met zijn grote variatie aan collectieve ruimten voor de toekomstige bewoners. Twee kamers beneden  één aan de straatzijde en één aan de tuin  en op de zesde verdieping nog een extra dakkamer en daktuin maken ontmoeten mogelijk, maar ook afzondering. Olga Konstantinovic bracht alles compact en praktisch bijeen op vijf bouwlagen. In de fijne studio’s voel je de hele breedte van het pand aan de kookhoek. Alba Tavares Vanhoutte maakt op het gelijkvloers een collectieve plek met een insteekverdieping vooraan en een dubbelhoge tuinkamer. Een klassieke gevelinsprong achteraan zorgt voor daglicht in het trappenhuis. De tuin op de begane grond is bij alle drie een welgekomen eerste stap om dit dichtgegroeide bouwblok te ontpitten en van wat groen te voorzien.  

De Ideale woning is sinds enkele jaren eigenaar van een pand gelegen in de Londenstraat 44 op het Antwerpse Eilandje. Het gebouw werd opgericht in 1883. Het betreft een gesloten bebouwing bestaande uit vier bouwlagen onder plat dak. De voorgevel bevindt zich op de rooilijn en het perceel werd op het gelijkvloers volledig dicht gebouwd. Het verouderde gebouw, dat doorheen de jaren onkundig is verbouwd, is niet aangepast aan de huidige regelgeving. Om die reden zal het worden afgebroken om plaats te maken voor een nieuw project.

De Ideale Woning wil graag het standaardaanbod aan types sociale woningen verruimen door te experimenteren met verschillende vormen van samenwonen. Dit project betreft de realisatie van een nieuwbouw als alternatieve woonvorm voor alleenstaande senioren (Senioren Thuis). Er komen een vijftal sociale seniorenappartementen en/of -studio’s en een gemeenschappelijke ruimte met grote keuken. Achteraan kan een gemeenschappelijke buitenruimte worden voorzien. Het project biedt een antwoord op de vereenzaming en verarming van alleenstaande ouderen uit de buurt. Het is een solidair en betaalbaar alternatief voor een woonzorgcentrum.

Daar De Ideale Woning met dit project deelneemt aan de proefomgeving voor experimentele woonvormen, zijn afwijkingen inzake oppervlaktenormen toegestaan. Private ruimten kunnen in oppervlakte worden beperkt, indien dit ruimschoots wordt gecompenseerd in de gemeenschappelijke ruimte. Ontwerpend onderzoek zal aantonen welke minimumoppervlakten mogelijk zijn zonder dat de woonkwaliteit in het gedrang komt, en wat dit betekent voor de organisatie en inrichting van de gemeenschappelijke ruimte. De bewonersgroep zal bovendien worden samengesteld parallel aan de architectuurwedstrijd. Hierdoor zullen de toekomstige bewoners kunnen worden betrokken bij de verdere uitwerking van de plannen. De dialoog tussen de ontwerper en de toekomstige bewoners kan de kwaliteit van het project ten goede komen.

Belangrijke aandachtspunten bij de uitwerking van het project in de Londenstraat zijn duurzaam ruimtegebruik, herbestembaarheid, toegankelijkheid en betaalbaarheid. Voor de realisatie van de vervangingsbouw dient te worden ingezet op een efficiënt gebruik van de beschikbare ruimte, binnen de opgelegde stedenbouwkundige randvoorwaarden, waarbij een harmonieuze inpassing in de omliggende ruimtelijke context wordt nagestreefd. Aan de ontwerpers wordt gevraagd een project uit te werken dat zich voldoende flexibel openstelt naar eventuele toekomstige functiewijzigingen. De gebouwen worden voldoende flexibel en aanpasbaar ontworpen om te kunnen inspelen op toekomstige, polyvalente invullingen, op korte en op langere termijn.

De maatschappij bouwt woningen voor een doelgroep met een beperkt inkomen. De kostprijs van een woning is dan ook zeer belangrijk. Een doordachte planopbouw, een logische draagconstructie, eenvoud in technieken en gebruikte materialen vormen de basis van een flexibele en betaalbare woning. Details en technieken die veel nazorg of onderhoudskosten vragen, dienen zeker te worden vermeden.

Kunst in opdracht maakt deel uit van het denk- en ontwerpproces van dit project.

Een kunstwerk kan de culturele en maatschappelijke context van het project versterken. Het Platform Kunst in Opdracht van het departement Cultuur, Jeugd en Media selecteert en begeleidt de kunstenaar(s).