Het verkavelingslexicon

Het verkavelingslexicon is een instrument dat groeide uit het leertraject ‘Verkavelingswijken in transformatie’, een samenwerking tussen het Departement Omgeving en het Team Vlaams Bouwmeester. Het traject liep van 2020 tot 2024. In het lexicon vind je naast een stappenplan ook het nodige materiaal om concreet aan de slag te gaan met bewoners, ontwerpers en overheden en om samen te werken aan duurzame, toekomstgerichte wijkprojecten. De publicatie toont ook hoe het instrument werd toegepast in drie pilootwijken: Wondelgem (Gent), Ravenstein (Tervuren) en Groenpark (Roeselare). 

Vlaanderen telt ruim 3.000 verkavelingswijken, goed voor 12% van het ruimtebeslag en 1,4 miljoen inwoners. Deze wijken, populair in de tweede helft van de 20ste eeuw, bieden ruimte, groen en privacy. Ze staan vandaag evenwel voor grote uitdagingen: verouderde woningen, slechte isolatie, te veel verharding en een gebrek aan nieuwe woon- en zorgnoden. Tegelijk bieden deze verkavelingswijken heel wat kansen. Veertig procent van deze wijken zijn goed gelegen, nabij kernen, en beschikken over veel ruimte en groen. Dat schept mogelijkheden voor zachte mobiliteit, waterbeheer, biodiversiteit, nieuwe woonvormen en buurtgerichte zorg. 

Om deze uitdagingen en kansen aan te pakken, lanceerden het Departement Omgeving en het Team Vlaams Bouwmeester in 2020 het traject ‘Verkavelingswijken in transformatie’. Het team van Voorland, UHasselt, 51n4e en Tussengoed werd aangesteld als regieteam om het onderzoek te begeleiden en het overkoepelende leertraject te coördineren.   

Samen met drie onderzoeksteams, bewoners, overheden en experts werden toekomstvisies uitgewerkt voor de pilootprojecten in de wijken Wondelgem (Gent), Ravenstein (Tervuren) en Groenpark (Roeselare). Het traject resulteerd in een eindraport met elf algemene inzichten voor de duurzame vernieuwing van verkavelingswijken. 

Een van de belangrijke conclusies is dat concrete projecten vaak vastlopen omdat bewoners, overheden en organisaties elkaar moeilijk begrijpen. Daarom werd het verkavelingslexicon ontwikkeld: een instrument om constructieve gesprekken te voeren, een gemeenschappelijke taal te vinden en samen projecten uit te tekenen voor duurzame, toekomstgerichte wijkprojecten. 

Het lexicon helpt om: 

• ideeën te benoemen in een gemeenschappelijke taal, op maat van een verkaveling, zodat  de verschillende actoren samen duurzame wijkprojecten kunnen uittekenen
• projecten inzichtelijk te maken door complexe transformaties op te delen in kleinere, haalbare stappen
• relaties te zien tussen de diverse initiatieven, plannen en ambities, zodat top-down en bottom-up benaderingen elkaar versterken. 

Het lexicon biedt naast een stappenplan ook het nodige materiaal om concreet aan de slag te gaan en maakt dit inzichtelijk aan de hand van de drie voorbeeldprojecten. Het reikt een methodiek aan die samenwerking bevordert en kan worden toegepast in elke wijk of gemeente die duurzamer en toekomstgericht wil worden.