Metropolitan Landscapes

Onder impuls van vele actoren en projecten verandert de open ruimte in Brussel en omgeving voortdurend. Eerder dan die veranderingen passief te ondergaan, bezit open ruimte heel wat capaciteiten om een actieve en structurerende rol op te nemen in een kwaliteitsvolle ontwikkeling van onze verstedelijkte ruimte. Dat uitgangspunt vormde de basis van het studiewerk binnen Metropolitan Landscapes. In plaats van te worden weggezet als een lege ruimte, restruimte of tegenhanger van verstedelijking, wordt open ruimte hier beschouwd als een integraal onderdeel van het stedelijk systeem en drager van een breed palet aan maatschappelijke functies en diensten.

De structurerende rol van open ruimte werd verkend en uitgediept in een ontwerpend onderzoek naar de open ruimte en de actoren werkzaam in het metropolitane gebied in en om Brussel. Hoewel de begrenzingen van ‘metropolitaan Brussel’ voer zijn voor discussie, onderzochten we in deze studie het gebied dat het Brussels Gewest en de rand omvat. De randstedelijke open ruimte, gelegen in de frontlinie van ruimtespeculatie en op de overgang tussen meer verstedelijkt en landelijk gebied, kreeg daarbij speciale aandacht.

Voor de realisatie van deze studie sloegen Leefmilieu Brussel, de Vlaamse Landmaatschappij, Brussel Stedelijke Ontwikkeling, Ruimte Vlaanderen, de Brusselse en de Vlaamse Bouwmeester de handen in elkaar. In een latere fase werd deze coalitie aangevuld met het Agentschap voor Natuur en Bos. Zo ontstond een bijzonder partnerschap tussen Brusselse en Vlaamse, stedelijke en ‘open ruimte’-administraties. Gezamenlijk verkennen ze de manier waarop een andere en gedeelde blik op de positie en rol van open ruimte in dit metropolitane gebied kan ontstaan. Deze studie, uitgevoerd in het kader van Labo Ruimte, is slechts een eerste stap, een eerste verkenning van de materie, die voornamelijk wil aanzetten tot dialoog.

Het ontwerpend onderzoek vond plaats op twee schaalniveaus, in twee fasen. 

Fase 1: kritische analyse, cartografie en ontwerpagenda’ 

Mei 2014 tot oktober 2014

Een eerste verkennende fase werd opgezet om tussen de zeven initiatiefnemers een gedeeld begrippenkader te laten ontstaan rond het ‘metropolitane landschap’ en de betekenis ervan voor Brussel en de rand. deze fase werd uitgevoerd door Bureau Bas Smets, LIST architecture-urbanisme en VUB Earth System Science.

Fase 2: ontwerpend onderzoek op testsites

December 2014 tot voorjaar 2015

In een tweede fase gingen vier ontwerpteams aan de slag op vier testgebieden. De uitgewerkte voorstellen zijn géén finale masterplannen of blauwdrukken voor de sites, maar wel heel eigen en verschillende interpretaties van de definitie uit de eerste fase. Ze bieden inspiratie om in de toekomst tot reële projecten en samenwerkingen te komen.

Fase 3: synthese: publicatie en beleidsaanbevelingen 

voorjaar 2015

De resultaten van het ontwerpend onderzoek zijn gebundeld in een boek dat we presenteerden tijdens een colloquium op 28 januari 2016.

De ontwerpende onderzoeken – en ontwerp in het algemeen – leveren geen finale antwoorden op alle vragen. Ontwerp kan wel een aanzet geven tot verder debat. En dat is ook de opzet van het boek en het colloquium: het debat teruggeven aan de politiek en de samenleving.

We hopen dat dit debat ook nadien een vervolg zal kennen en dat een aantal van de geopperde ideeën, denkwijzen en methodes ingang vinden bij de vele organisaties die ‘ruimte maken’ in de Brusselse metropool.

Samenwerkingsverband

Labo Ruimte Metropolitan Landscapes is een samenwerkingsverband tussen het Team Vlaams Bouwmeester, Ruimte Vlaanderen, de VLM (Vlaamse Landmaatschappij), BSO (Brussel Stedelijke Ontwikkeling), BIM (Leefmilieu Brussel), bMa ( Bouwmeester voor het Brussels Gewest)

Externe deskundigen

• Eric Corijn is cultuurfilosoof en sociaal wetenschapper. Hij is professor sociale en culturele geografie aan de Vrije Universiteit Brussel en stichtend lid van de onderzoeksgroep COSMOPOLIS, City, Culture & Society.
• Freek Persyn is partner in het te Brussel gevestigde ontwerpbureau 51N4E en gastdocent aan het Berlage Instituut in Delft (NL) en de Accademia di Architettetura Mendrisio (CH)
• André Loeckx, bijzonder Emeritus KULeuven en voorzitter jury stadsvernieuwingsprojecten van de Vlaamse Gemeenschap