Heist-op-den-Berg - Administratief Centrum

De studieopdracht voor de opmaak van een ontwikkelingsstrategie voor de realisatie van een administratief centrum te Heist-op-den-Berg werd gegund aan de tijdelijke vereniging GRUE en VELD.

De opdracht betreft de ‘OCMW-site’, gelegen in het bouwblok Molenstraat - Keverstraat - Vlinderstraat - Oude Liersebaan, en vloeit voort uit een eerder opgemaakt masterplan voor het centrum van Heist-op-den-Berg. De site is immers, net als andere dynamische centrumpolen – zoals het Cultuurcentrum (met cultuurplein en bibliotheek), de bergsite en de stationsomgeving – gelegen op de ruggengraat van het kleinstedelijk gebied, en wel op het centrale scharnierpunt. Zowel het station als het centrum liggen op wandel- of fietsafstand. De site wordt gekenmerkt door enkele historische waardevolle panden en een leeg, te ontwikkelen binnengebied.

Het voorstel van de tijdelijke Vereniging GRUE en VELD speelt op een intelligente manier in op de vraag van de opdrachtgever. In de plaats van één voorkeursscenario te presenteren kiest het ontwerpteam ervoor om met vier volwaardige scenario’s de verschillende mogelijkheden te onderzoeken. Alle scenario’s vertrekken vanuit de open ruimte als motor van de kernversterkende strategie. De concepten die het ontwerpteam hierbij naar voor schuift zijn gebaseerd op een heldere en wervende analyse van het landschap. De gunningscommissie waardeert het voorstel om complementair aan het lineaire, stedelijke en commerciële weefsel langs de Bergstraat een landschappelijk netwerk toe te voegen. Het ‘coulissenlandschap’ herwaardeert de diepte van de percelen dwars op de Bergstraat, vormt een middel om hiërarchie te brengen in het achterliggende woonweefsel en kan tevens fungeren als drager voor een groen en blauw netwerk van voetgangers en fietsers.

Met de vier scenario’s – telkens uitgewerkt met heldere en verbeeldende visualisaties – doen de ontwerpers uitspraken over de site, maar ook over mobiliteit, de relatie met het omliggende landschap en de overige dynamische centrumpolen van Heist-op-den-Berg. De gunningscommissie apprecieert de vele mogelijkheden van het vierde scenario, dat zelfs toelaat (in een vijfde scenario) om de bibliotheek toch bij het administratief centrum te voegen.

Het ‘scenario-denken’ biedt flexibiliteit met betrekking tot de verdere uitwerking en ruimte voor inbreng vanuit het participatietraject. Het schema voorgesteld door het ontwerpteam, waarin de vier mogelijke scenario’s evenwichtig geëvalueerd worden, elk met voor- en nadelen, is zeer geschikt als materiaal voor discussies en overleg, zowel intern als tijdens het participatietraject. Het ‘coulissenlandschap’ in al zijn aspecten wordt daarbij erkend als de onderlegger van toekomstige ontwerpkeuzes. Op die manier stelt het ontwerpteam een methode voor die ook kan worden toegepast voor andere sites in de gemeente.

Heist-op-den-Berg, een plattelandsgemeente met een kleinstedelijke kern in ontwikkeling, is met haar net geen 43.000 inwoners de derde grootste gemeente van de provincie Antwerpen. Het potentieel en de uitdagingen van de gemeente inzake verdichting, strategische kwalitatieve ontwikkelingen en het uitbouwen van haar kern in dialoog met haar landelijk karakter zijn groot. De gemeente en haar inwoners hechten veel belang aan de eigenheid en het karakter van het ruimtelijk weefsel.

Onlangs werden gemeente en OCMW één organisatie, met een nieuwe organisatiestructuur en een nieuw dienstverleningsconcept. Voortaan moet de administratie professioneel kunnen samenwerken volgens de noden van het ‘nieuwe’ werken. De burger moet het nieuw administratief centrum ervaren als een dynamische en kwalitatieve omgeving die uiting en vormgeeft aan de visie van de gemeente. Tevens ligt de uitdaging in de integratie van complementaire dienstverlening of functies, die deze plek verder kunnen opladen. De gemeente wenst deze structuur en dit nieuwe concept vertaald te zien in een strategisch voorbeeldproject, dat uiting kan geven aan een centrale en klantgerichte dienstverlening.

Vanuit een eerder opgemaakt masterplan voor het centrum werd de ‘site OCMW’, gelegen in het bouwblok Molenstraat – Keverstraat – Vlinderstraat – Oude Liersebaan, naar voor geschoven als een geschikte plek. Deze locatie is namelijk, net als andere dynamische centrumpolen  –  zoals het Cultuurcentrum (met cultuurplein en bibliotheek), de bergsite en de stationsomgeving – gelegen op de ruggengraat van het kleinstedelijk gebied, en wel op het centrale scharnierpunt. Zowel het station als het centrum liggen op wandel- of fietsafstand. Een hedendaagse benadering van parkeer- en mobiliteitsaspecten voor de site, waarin vandaag ook een randparking is gesitueerd, en dit in relatie tot de ruimere omgeving, is een belangrijk aandachtspunt.

De site wordt gekenmerkt door enkele historisch waardevolle panden en een leeg, te ontwikkelen binnengebied. De uitdaging is hierin gelegen, de locatie op te tillen door een stedenbouwkundig en architecturaal concept uit te werken dat kansen biedt om het bestaande karakter vlekkeloos te verweven met een hedendaags ontwikkelingsinitiatief. Vanuit het bestaande masterplan werd hiervoor een campusconcept naar voor geschoven. Dit model werd gekozen om de bestaande historische basiselementen in hun waarde te erkennen en nieuwe elementen te voorzien die voldoende kunnen inspelen op de ruimtebehoefte. Tevens dient aandacht uit te gaan naar de landschappelijke inpassing en connectie met de omgeving, waarbij beleving en doorwaadbaarheid het uitgangspunt vormen.

De gemeente wenst een ontwikkelingsstrategie te laten uitwerken voor deze site in relatie tot zijn ruime omgeving. Deze ontwikkelingsstrategie behelst een haalbaarheidsstudie, een financieel plan en een visie op het participatieve proces.

De haalbaarheidsstudie geeft duidelijk aan of de voorziene locatie ruimtelijk geschikt en groot genoeg is voor het nieuwe project. Aan de hand van ontwerpend onderzoek en verschillende ruimtelijke scenario’s motiveert de haalbaarheidsstudie welke inplantingen, volumes en open ruimte er kunnen worden gerealiseerd en welke overwegingen en randvoorwaarden daarbij een rol spelen. Voor de bebouwing worden, naast het volume, eveneens reeds aanzetten geformuleerd voor de latere architecturale uitwerking van gebouwen. Het ontwerpteam moet in staat zijn om architecturale kwaliteit te omschrijven in termen van randvoorwaarden voor de toekomstige ontwikkeling(en). De haalbaarheidsstudie geeft tevens inzicht in de mogelijkheden van efficiënte fasering van de realisatie, rekening houdend met een organisatie en dienstverlening in werking, en verfijnt het programma van diensten dat hierin zijn plaats moet vinden. Ze benadert de potentie van de site in relatie tot zijn ruime omgeving en onderzoekt, zowel ruimtelijk als financieel, het betrekken van eventuele externe partners (werkwinkel, sociaal verhuurkantoor…) of de mogelijke integratie van de gemeentelijke bibliotheek (vandaag gelegen aan de site Cultureel Centrum). In de haalbaarheidsstudie worden de kansen en bedreigingen voor het project in kaart gebracht. Het bestuur wenst een functioneel totaalprogramma dat optimaal en efficiënt gebruik maakt van de site. Op basis van de verworven inzichten uit deze studie moet het bestuur een concrete en haalbare architectuuropdracht kunnen formuleren voor een nieuw AC.

Het financieel plan schept transparantie over de financiële haalbaarheid van dit project. Dit plan onderzoekt de mogelijkheden van de gemeentelijke eigendommen die in aanmerking kunnen komen voor de noodzakelijke cashflow, maar ook eventuele andere samenwerkingsvormen (cofinanciering). Mogelijke scenario’s en faseringen worden onderzocht.

Het participatieproces met de verschillende betrokken actoren moet ervoor zorgen dat de toekomstplannen ook werkelijk door hen gedragen en toegeëigend worden.

Selectiecriteria

1. de algemene ontwerpmatige deskundigheid met betrekking tot de projectopdracht
2. de vakbekwaamheid
3. de relevante ervaring

Gunningscriteria

1. de kwaliteit van de concept- en visievorming en van het ontwerpend onderzoek, afgetoetst aan de ambities en verwachtingen van de opdrachtgever zoals ze geformuleerd zijn in het bestek:
   1.1    in een ruim maatschappelijk kader.
   1.2    meer functioneel toegepast op de eisen van de gebruiker
2. de procesgerichtheid en procesbereidheid
3. de aanpak van duurzaamheid (de mate waarin de gekozen ingrepen bijdragen aan een efficiënt en toekomstgericht gebruik van de beschikbare ruimte)
4. de samenstelling en deskundigheid van het ontwerpteam
5. de raming van de projectkost en de samenwerkingsvormen

Het gewicht van de respectievelijke criteria is als volgt vastgesteld: 4 / 2 / 2 / 1 / 1.
Het gewicht van de subcriteria is 1.