Herentals - Kerk

Lees het artikel 'En toen verrees een nieuwe kerk' in De Standard van 12 november 2021

De kerkraad van Onze-Lieve-Vrouw te Herentals zoekt een sterk en sensitief ontwerpteam dat hem kan bijstaan bij de bouw van een hedendaagse katholieke kerk. De bouw van de kerk maakt deel uit van het legaat dat de kerkraad ontving van mevrouw Maria Verstappen, weduwe van Hubert Le Paige, de laatste bewoonster en erfgename van het gelijknamige kasteelpark. Zij droeg haar nalatenschap over aan de Kerkfabriek Onze-Lieve-Vrouw bij legaat, met als taakstelling een nieuwe kerk te bouwen.

De kerkraad wenst aan deze uitdrukkelijke vraag tegemoet te komen, maar wil deze opdracht tegelijkertijd aanvatten vanuit een realistisch perspectief. De oorspronkelijke voorwaarde uit het legaat – ‘het kasteel om te vormen tot een kerk of indien dit niet mogelijk is een kerk op te richten op zijn plaats’ – is vandaag een moeilijke opgave geworden. Het kasteel en het park zijn immers respectievelijk beschermd als monument en stadsgezicht.

De nieuwe kerk is eerst en vooral een gebedsplaats die voldoet aan de voorwaarden omtrent kerken zoals omschreven  in de canonieke wetgeving, in het bijzonder canon 1214 en verder. De kerk biedt ruimte aan huwelijksvieringen, doopplechtigheden en uitvaartliturgie, aangepast aan de pastorale zorgen van vandaag en morgen. Wekelijkse erediensten vinden er niet plaats. Daarnaast moeten er occasionele voordrachten en concerten kunnen plaatsvinden. Dit brengt met zich mee dat de kerk beschikt over uitzonderlijke ruimtelijke, akoestische en technische eigenschappen, en meervoudig inzetbaar moet zijn.

De kerk spreekt de zinzoeker aan in een religieuze taal en daagt hem of haar uit tot verstilling. Het gebouw combineert schoonheid en originaliteit met een sterke identiteit en symbolische uitstraling, en getuigt van een hoge artistieke kwaliteit en hedendaagse kijk op sacraliteit. Zowel binnen als buiten beantwoordt de kerk aan de noden van een publiek dat op zoek is naar een spirituele en uitnodigende halte, een plaats voor bezinning, herbronning en verwondering. Tegelijk vormt ze ook een aantrekkingspool voor passanten, wandelaars en recreanten. Kortom, een ruim en verscheiden publiek ervaart het gebouw als uitnodigend.

De kerk is niet alleen een gebedsplaats, maar ook een plek die zich leent voor ontmoetingen en cultuur. Met het oog op dit alles biedt ze plaats aan 150 personen. Ze is voorzien van een sacristie, opbergruimte en sanitair.

Daarnaast wenst de opdrachtgever een plek te creëren die een harmonische relatie aangaat met de omgeving. Het kasteeldomein, het water, de natuur en de kerk worden geïntegreerd in een totaalconcept. Het symbolische karakter van de kerk wordt bovendien benadrukt door een verwijzing naar of een band met het omliggende water. De binnenkant en buitenkant versterken elkaar doordat de kerk een gevoel van eenvoud en rust uitstraalt te midden van haar omgeving. Eventueel is er een element aanwezig dat afkomstig is van of verwijst naar het huidige Onze-Lieve-Vrouw kerkgebouw, zoals bijvoorbeeld het beeld van Onze Lieve Vrouw in ’t Zand, dat dateert uit de 15e eeuw en voor de kerkraad een bijzondere waarde heeft.

Deze ambitie impliceert dat de kerk geen op zichzelf staand gebouw is, maar deel uitmaakt van het bestaande stadsweefsel. Het kasteelpark en de site van de Onze-Lieve-Vrouwkerk bevinden zich immers op het kruispunt tussen stad en landschap. Een plek die vandaag sterk versnipperd en moeilijk leesbaar is, en die tegelijk in het vizier komt van heel wat ruimteclaims. Het projectgebied herbergt een waardevolle historische vestenstructuur en heeft de capaciteit om de vallei van de Kleine Nete tastbaar te maken tot in de bebouwde omgeving. Bovendien maken het kasteel, het nabijgelegen koetshuis en de Oude Gasthuissite deel uit van een beschermd stadsgezicht waarin deze gebouwen een beeldbepalende rol spelen. 

De ontwerpopgave is dan ook meervoudig. In eerste instantie staat het ontwerpteam de opdrachtgever bij in het bepalen van de preferentiële locatie voor de inplanting van de kerk en in de volledige uitvoeringsopdracht voor de realisatie ervan.

Daarnaast wordt er ook een visie gevraagd op de toekomstige economische ontwikkelingspotenties van de zone waar zich het huidige kerkgebouw bevindt, met respect voor de rol die deze plek kan spelen binnen het groen-blauwe en recreatieve netwerk en binnen de aanwezige erfgoedstructuren. De economische rendabiliteit van deze zone moet in de toekomst de nodige middelen genereren voor het onderhoud van de kerk op langere termijn.

Een synthese van het bestaande planningskader en het al uitgevoerde ontwerpend onderzoek kan de ruimere potenties van het gebied verhelderen en vormt dan ook een onderdeel van deze opdracht.

Selectiecriteria

1. De algemene ontwerpmatige deskundigheid met betrekking tot de projectopdracht
2. De vakbekwaamheid
3. De relevante ervaring 

Gunningscriteria

1. de kwaliteit van de concept- en visievorming en het ontwerpend onderzoek in het licht van de ambities en verwachtingen van de publieke opdrachtgever zoals ze geformuleerd zijn in het bestek:
   1.1   in een ruim maatschappelijk kader
   1.2   meer functioneel toegepast op de praktische eisen van de gebruiker
2. de procesgerichtheid, procesbereidheid, spiritueel meedenken
3. de aanpak van duurzaamheid (de mate waarin de gekozen ingrepen bijdragen aan een efficiënt en toekomstgericht gebruik van de beschikbare ruimte)
4. de raming van de projectkost en het honorarium
5. de voorgestelde fasering en het plan van aanpak
6. de samenstelling en deskundigheid van het ontwerpteam

Voor de  gunningscriteria worden volgende gewichten gehanteerd: 4/3/2/1/1/1
De weging van de subcriteria is 1