Label 036 ‘Domus Flandria Revisited’

Sociale woningbouw krijgt binnen het Vlaamse architectuurlandschap veel aandacht. Sinds de eerste fraaie resultaten van het Domus Flandria urgentieprogramma eind jaren 1990 worden aan de lopende band wedstrijden georganiseerd waar gerenommeerde bureaus uit binnen- en buitenland voor inschrijven. Dit heeft een positieve impact op de kwaliteit van de ingediende ontwerpvoorstellen én gerealiseerde projecten. Althans, vanuit ons vooruitkijkend ontwerpersperspectief. 

Maar hoe denken de uiteindelijke gebruikers er zelf over? Mooie renderings met gelukkige mensen, al dan niet opgesmukt met vlaggetjes, barbecues en een overdaad aan groen, kunnen helpen om de verblijfskwaliteit van collectieve tussenruimtes te verkopen aan een opdrachtgever. Maar tussen droom en werkelijkheid ligt alledaagse onvoorspelbaarheid. Zodra ontwerpschema’s zijn opgeleverd als echte gebouwen, worden ze toegeëigend door een superdiversiteit aan gebruikers die zich niet per definitie gedragen zoals de sociale ensceneringen uit de wervende hypothetische toekomstbeelden. 

Met dit onderzoek willen Thibaut Gevers (architect, atelier bau), Glenn Lyppens (architect, expert collectieve woonvormen) en Clement Van Vyve (omgevingspsycholoog) vanuit een antropologisch/omgevingspsychologisch perspectief terugblikken op enkele ‘good practices’ uit de Vlaamse sociale woningbouw. De beoogde voorbeeldprojecten zijn minstens tien jaar oud en vanuit stedenbouwkundig en architectuur-typologisch oogpunt (o.a. in het kader van een duurzame bouwshift) relevant te noemen. Maar hoe worden de gebouwconfiguraties en de relatie tussen privatieve en gemeenschappelijke ruimte door de bewoners gepercipieerd? Zijn de door de ontwerpers bedachte collectieve tussenruimtes zoals binnenhoven of galerijen inderdaad de verhoopte toe-eigenbare ontmoetingsruimtes geworden die de woonkwaliteit bevorderen? Waar en hoe hebben bewoners hun architectonische omgeving aangepast, en met welk doel? Tijd voor een architectuurkritiek waarin de gebruiker/beheerder als ervaringsdeskundige een belangrijke stem krijgt: Domus Flandria Revisited!