Tentoonstelling ‘Dorpelijkheid’ in Atelier Bouwmeester

Artistiek-documentaire verkenningen door Michiel De Cleene, Mark Luyten / Thomas Verstraeten en Nahid Shaikh

Publicatiedatum:

Actualiteit

(c) Michiel De Cleene

Nu het openbare leven herneemt, geven we graag iedereen de kans om alsnog even halt te houden in het Atelier Bouwmeester voor een bezoekje aan de tentoonstelling ‘Dorpelijkheid’. Ze wordt verlengd tot en met 26 april 2022. 

‘Dorpelijkheid’ is een thema in de ambitienota van Bouwmeester Erik Wieërs. Hij wil er mee over waken ‘dat het verdichten van de dorpskernen gepaard gaat met het versterken van hun karakter en identiteit’. Rond dit thema zal het Team Vlaams Bouwmeester in 2022 een of meerdere trajecten uitzetten. Bij wijze van opmaat nodigden we een fotograaf, een kunstenaarsduo en een documentairemaakster uit voor een eerste verkenning.

De noodzaak om de versnippering van het Vlaamse landschap tegen te gaan en terug in de dorpskernen te gaan wonen, wordt algemeen onderschreven. Door de steeds prangender problematiek rond klimaat, mobiliteit, waterhuishouding en energie, ziet iedereen in dat dit de juiste weg is. De verdichting van onze dorpskernen is echter niet zomaar een wiskundige oefening, het is ook een complexe ontwerpopgave. In nieuwe ontwikkelingen in dorpskernen zien we soms de ongelukkige inpassing van vaak generieke stedelijke typologieën. Samen met de dominantie van autoverkeer en de omvorming van de dorpspleinen tot parkings, bedreigt dit het karakter van de dorpen. Het verdichten van de dorpskernen kan nochtans ook gezien worden als een kans om de Vlaamse dorpen weer een identiteit te geven. De verdichtingsopgave gaat dan niet enkel over vorm en architectuurtaal, maar ook over dorpse gebruiks- en omgangsvormen en de relatie tot het publieke domein: trage wegen, achterdeuren of op de dorpel zitten.

Over de vraag, welke de nieuwe architectuur en de nieuwe ruimtelijkheid van het dorp zouden kunnen zijn, wil het Team Vlaams Bouwmeester in 2022 een of meerdere trajecten uitzetten. Alvorens die concreet vorm te geven, leek het goed om even met een andere blik (dan die van architecten, stedenbouwkundigen en ruimtelijke planners) naar het dorp te laten kijken. We denken dat het openen van zo’n verbeeldingsruimte een manier kan zijn, niet alleen om ons te laten prikkelen en inspireren, maar ook om het publieke debat wat rijker te schakeren, voorbij de behoudsgezinde verontwaardiging en het goedbedoelde pragmatisme.  

Het Team Vlaams Bouwmeester nodigde fotograaf Michiel De Cleene, kunstenaars Mark Luyten en Thomas Verstraeten, en documentairemaakster Nahid Shaikh uit om zich, in alle vrijheid en vanuit hun eigen artistieke of documentaire praktijken, te buigen over het dorp en de bezorgdheden die we hun voorlegden. Op hun beurt nodigden ze filosoof Johan Braeckman uit een bijdrage te leveren. 

Michiel De Cleene gaf zijn bijdrage de vorm van een nieuwe publicatie, die hij in het Atelier ontvouwt. Nahid Shaikh draaide een film in het Oost-Vlaamse dorp Sint-Maria-Oudenhove. Mark Luyten en Thomas Verstraeten exploreerden de mogelijkheid, een ‘zomeracademie’ te organiseren in het Kempense dorp Balen, wat resulteerde in een imposante maquette. De drie erg verschillende pogingen om grip te krijgen op de dorpse omgeving hebben wellicht één ding gemeen: dat ze via getuigenissen en verhalen de grens aftasten tussen documentaire en fictie. Bij de tentoonstelling verschijnt een bezoekersgids, met een onuitgegeven tekst van Johan Braeckman.

[…]Wie zichzelf in onze tijd nog een dorpeling noemt, wijst op verlies, op gemis, op iets ongrijpbaars dat dreigt verloren te gaan. In alle dorpen duiken dezelfde winkels en banken op, overal zijn auto’s, men serveert eenheidsworst, zo luidt de klacht. Nostalgisch gemijmer, dat voortkomt uit een gebrek aan aanpassingsvermogen aan een veranderende wereld? Misschien. Soms. Maar dorpelijkheid weerspiegelt de menselijke maat; het dorpsleven kan beter aansluiten bij onze geëvolueerde sociale psychologie dan de jachtigheid en anonimiteit van de grootstad.

Uit ‘Over dorpelijkheid’, door Johan Braeckman

Gerelateerde items