Gent - sogent - Hartetroef 

Opdrachtgever: sogent

Ontwerper: De Smet Vermeulen architecten met in onderaanneming B-Juxta (restauratie-expert), Tractebel Engineering (technieken, stabiliteit en EPB) en prof. Stijn Oosterlynck (participatie) 

Aan de herontwikkeling van de Heilig Hartsite, een neogotische kerk met bijbehorende pastoriewoning en -tuin in Sint-Amandsberg, ging een breed participatief traject vooraf met de buurtbewoners en -organisaties dat kaderde binnen het stadsvernieuwingsprogramma En Route. Daaruit kwamen duidelijke noden naar boven: men miste een ontmoetingsplek in het hart van de Dampoortwijk, met groen en speelruimte voor kinderen. Sogent kreeg de opdracht van de stad Gent om de site te herbestemmen en schreef een ontwerpopdracht uit voor de reconversie van de Heilig Hartkerk, de renovatie van de oude pastorie en de heraanleg van het openbaar domein.

De jury prijst het geïntegreerde proces dat sogent heeft gevoerd. Sogent koos ervoor om eerst een masterplan te laten opmaken voor de volledige site, gevolgd door deelopdrachten voor architectuur en omgevingsaanleg. Zo wordt de site als één samenhangend geheel ontworpen en kan volop ingezet worden op het versterken van de sociale cohesie. Hierbij werd verder dan de eigen perceelsgrenzen gekeken en kwamen ook de terreinen van vzw Parochiale Werken achter de kerk in het vizier. Dit resulteerde in de samenwerking met Thuispunt Gent, dat daar sociale woningen zal realiseren en zo voor extra mogelijkheden zorgt in de uitwerking van het masterplan.  

Het project Hartetroef zorgt voor een nieuwe dynamiek in de dichtbebouwde en weinig groene Dampoortwijk door ruimte te bieden voor activiteiten en verbinding. In de kerk zitten een sociaal buurtrestaurant, een buurtkeuken, ruimtes voor Chiro Heilig Hart en een ruime zaal voor grote bijeenkomsten. De pastorie, uitgebaat door vzw Pastory, biedt kleinere ontmoetingsruimtes voor vergaderingen en workshops, een buurtbar en een middelgrote zolderruimte. Zo werken beide gebouwen op een andere schaal en bieden ze onderdak aan een verschillend programma. Het Buurtnestje, de laagdrempelige ontmoetingsplek van de stad Gent, kreeg een plek in de achterbouw van de pastorie en helpt ook kwetsbare inwoners hun weg te vinden naar de andere initiatieven op de site.  

De jury waardeert de slimme herbestemming van het kerkgebouw, waarbij met verschillende klimaatlagen gewerkt wordt. Het concept gaat uit van een houten box-in-boxvolume dat verwarmd wordt met een lucht-water warmtepomp. Materialen en kenmerkende elementen werden maximaal hergebruikt en bij de heraanleg van de omgeving zal aandacht gaan naar ontharding, vergroening en innovatief waterbeheer. Tel daar nog bij dat moeilijk te herbestemmen erfgoed, met name een kerk, een nieuwe hedendaagse plaats van gemeenschap wordt: een open en inclusief huis. In die zin kan dit project voor tal van steden en gemeenten die met dezelfde problematiek kampen als voorbeeld en inspiratie dienen, zowel op vlak van programmatie als wat de architecturale vertaling ervan betreft. Door de zijgevels van de kerk te openen wordt het gebouw met een even evident als stoutmoedig gebaar verbonden met de buurt en tot onderdeel gemaakt van het toekomstige nieuwe centrumplein.  

De ontwerpers werden aangesteld via een tweestapsprocedure, waarbij op kwaliteit en niet op ereloon werd geselecteerd. Sogent coördineerde het proces zorgvuldig in goede samenwerking met de verschillende partners binnen de stad en betrok de toekomstige gebruikers van de site. 

De jury waardeert de gedrevenheid van sogent om dit project te voltooien, ondanks de vele financiële uitdagingen in de loop van het proces. Besparingen bij de stad Gent dwongen tot fasering; covid en oorlog lieten de bouwkosten erg oplopen. Sogent bleef echter doorlopend zoeken naar oplossingen en opportuniteiten. De fasering van de omgevingsaanleg en de lange doorlooptijd van het project heeft de opdrachtgever slim benut om het masterplan en het programma van eisen te herzien en aan te passen aan nieuwe inzichten en mogelijkheden. De lange doorlooptijd van het proces wordt aangegrepen als een kans om een breder draagvlak te creëren. De jury hoopt dat de stad Gent deze erkenning ziet als een stimulans om ook de tweede fase, die van de omgevingsaanleg, snel te laten volgen.