Sint-Pieters-Leeuw - Stationsomgeving Ruisbroek

De studieopdracht voor de opmaak van een masterplan voor de stationsomgeving van Ruisbroek, met inbegrip van een geïntegreerde studie naar scenario’s voor financiële haalbaarheid van de realisatie, werd gegund aan de tijdelijke vereniging PLUSOFFICE architects, Endeavour, bijgestaan door mobiliteitsexpert Anyways en financieel-technisch expert Blue Strategy.

In de stationsomgeving van Ruisbroek kondigen grote stedelijke infrastructuren Brussel aan. Samen met een overmaatse mobiliteitsinfrastructuur contrasteren deze scherp met het lokale karakter en de kleinschaligheid van de dorpskern. Het ontwerpteam stelt een stevig, samenhangend pakket van ingrepen voor om Ruisbroek hechter, waardevoller, groener en duurzamer te maken.
Aansluitend bij de herinrichting van de sluis en de geplande bruggen over het kanaal herdenken de ontwerpers in eerste instantie het mobiliteitsknooppunt. Zodra de sluisbrug voor wagens verdwijnt, zal de huidige infrastructuur in de stationsomgeving maximaal gewaardeerd en hergebruikt worden, of waar mogelijk afgebroken, om het lokaal, interlokaal en regionaal verkeer efficiënt, veilig en aangenaam te laten verlopen. Verplaatsingen met de fiets worden belangrijk. Er zal ook een oost-west landschapsverbinding worden gerealiseerd tussen de Zennevallei en de Zuunbeekvallei: een bovenlokale ambitie, die mede door een opeenvolging van publieke ruimtes vanaf de kerk van Ruisbroek tot het kanaal zal worden gerealiseerd.

Voor de ontwerpers wordt de stationsomgeving de spil van een nieuwe dynamiek in een karaktervol Ruisbroek. Kerk- en stationsplein worden als één publieke ruimte opgevat. Het station van Ruisbroek, dat deel uitmaakt van het GEN (Gewestelijk ExpresNet), wordt uitgebouwd tot een aantrekkelijke, comfortabele opstapplaats voor functionele en recreatieve verplaatsingen tussen Brussel en de groene rand. Er wordt ingezet op multimodaliteit en een parkeerstrategie. In de stationsomgeving komen nieuwe, kernversterkende ontwikkelingen en programma’s. Het stationsplein wordt onthard en zal ook fungeren als een waterbuffervat met toekomstbomen. Er zal ook gezocht worden naar een programma dat de relatie tussen de dorpskern van Ruisbroek en de metropolitane rand rond Brussel, alsook de link tussen Ruisbroek en de bedrijvenzones rondom, kan versterken.

Er worden woonprogramma’s uitgerold die complementair zijn aan het huidige en toekomstige woonaanbod. Op de Tourex site wordt onderzocht wat een vernieuwend woonprogramma kan betekenen voor de stationsknoop, een project dat inzet op collectiviteit en maximaal wonen zonder auto.

Het ontwerpteam kiest voor de uitwerking van het masterplan voor dialoog met de opdrachtgevers (de gemeente, de provincie, de NMBS en Infrabel), de toekomstige gebruikers en de buurt, en voor een testing-by-doing benadering voor de toekomstige publieke ruimte.

De gemeente Sint-Pieters-Leeuw zoekt samen met de Provincie Vlaams-Brabant, de NMBS en Infrabel een sterk ontwerpteam voor het uittekenen van een masterplan en financieringsmodel voor de ontwikkeling van de stationsomgeving van Ruisbroek.

Context en aanleiding

Ruisbroek is een deelgemeente van Sint-Pieters-Leeuw en is van een fabrieksdorp uitgegroeid tot een woonkern met 7.500 inwoners in de Vlaamse Rand rond Brussel. Niet toevallig is de ‘Fabriekstraat’ één van de belangrijkste woonstraten: Ruisbroek was vroeger vooral een arbeidersdorp met een rijk verenigings- en horecaleven. Anno 2021 is Ruisbroek een smeltkroes van vele culturen geworden en bruist het sociale leven niet meer zoals voorheen. Wat de bewoners van Ruisbroek nog steeds bindt, is wonen en leven in een Vlaamse gemeente in de groene rand rond Brussel.

Ruisbroek heeft nood aan een nieuwe dynamiek. De belangrijkste uitdaging voor deze opdracht bestaat erin, Ruisbroek hechter, waardevoller, groener en duurzamer te maken via een vernieuwing van de stationsomgeving. De gemeente wil investeren in een aantrekkelijk vestigingsklimaat en ziet de stationsomgeving van Ruisbroek als een belangrijke schakel in het beoogde opwaarderingstraject. Een ruimere visie moet een optimaal evenwicht bewerkstelligen tussen de kansen die het station biedt, nieuwe voorzieningen rond het station en een aantrekkelijke verbindende openbare verblijfsruimte.

Opdracht

De opdracht omvat de opmaak van een masterplan voor de stationsomgeving en een studie naar bestemmingsscenario’s voor een mogelijke publieke trekker, de financiële haalbaarheid van de ontwikkeling en een strategie voor de aanpak van de uitvoering.

Met de opmaak van dit masterplan willen de opdrachtgevers inzetten op:

• een vernieuwd programma in de stationsomgeving
• een stationsomgeving als groene schakel tussen de vallei van de Zenne en de Zuunbeek
• het kanaal en het stationsplein als aangename publieke verblijfsruimte
• het milderen van de barrièrewerking van het kanaal en de spoorwegbundel
• het uitbouwen van station Ruisbroek en alle voorzieningen op comfortniveau van een GEN-station
• de omschrijving van de financiële lasten en baten voor publieke en private partijen.

De gemeente Sint-Pieters-Leeuw ziet, binnen een doordacht en samenhangend programma voor de stationsomgeving, alvast een nieuwe infrastructuur voor hoger al dan niet technisch onderwijs als een mogelijke katalysator voor de verjonging van Ruisbroek. Het onderzoek naar de haalbaarheid, inclusief mogelijke alternatieven, de meerwaarde en de ruimtelijke inpassing in het projectgebied, vormt een belangrijk onderdeel van de opgave.

Een beperkt marktconform, modern en duurzaam woonaanbod, om het evenwicht te behouden in het volledige woningaanbod, als draagvlak voor voorzieningen en ter ondersteuning van de leefbaarheid, behoort ook tot de mogelijkheden. Een ruimtelijke verkenning van de beschikbare gronden, onderbenutte ruimtes en de ontwikkelingspotenties én gewenste bestemming van deze gronden op lange termijn maakt deel uit van het onderzoek.

Een hedendaagse invulling van de basisvoorzieningen verbonden aan een goed functionerend en aantrekkelijk GEN-station (fietsenstallingen, standplaatsen voor bussen en taxi’s, carpooldiensten, parkeren, etc. ) dient het geheel te dragen.

Voor de verbetering van de leef- en woonkwaliteit in Ruisbroek is een vergroening van het stedelijk weefsel nodig. Een groene, ecologisch waardevolle dooradering met linken naar onder meer het kanaal, de vallei van de Zenne en de Zuunbeek, bij voorkeur gekoppeld aan een netwerk van trage verbindingen, kan hiervoor een basis leggen. In het masterplan voor de stationsomgeving kunnen hefbomen voor een ruimere vergroeningsvisie en -strategie worden opgenomen.

In een toekomstgericht masterplan hecht de gemeente ook veel belang aan het leesbaar houden van het historische karakter van Ruisbroek, het behoud van een eigen en specifieke identiteit die nauw verbonden blijft met de aantrekkelijkheid van het Vlaamse Pajottenland en de groene Rand en daar ook op gericht is.

Om alle opportuniteiten te benutten zoekt het bestuur, samen met de Provincie Vlaams-Brabant, de NMBS en infrabel, een innovatief en gemotiveerd interdisciplinair team met expertise in ruimtelijke planning, architectuur, mobiliteit, landschapsarchitectuur en vastgoedontwikkeling en financiële haalbaarheid.

Selectiecriteria

• De algemene ontwerpmatige deskundigheid met betrekking tot de ontwerpopdracht
• De vakbekwaamheid
• De relevante ervaring

Gunningscriteria

1. De kwaliteit van de concept- en visievorming en het ontwerpend onderzoek in het licht van de ambities en verwachtingen van de publieke opdrachtgever zoals ze geformuleerd zijn in het bestek
2. De procesgerichtheid en de procesbereidheid
3. De aspecten rond duurzaamheid die worden toegepast in het masterplan
4. De voorgestelde uitvoeringsstrategie en het financieel plan van aanpak
5. De samenstelling en de taakverdeling voor de uitwerking van het masterplan en de financiële haalbaarheidsstudie.

De gewichten van de criteria zijn respectievelijk als volgt: 4/3/2/1/1.