Balen - De Kruierie

Voor deze opdracht vormt Ae-architecten en Czvek Rigby een team met atelier voor groene ruimte, Endeavour, Boydens Engineering en Daidalos Peutz.

De studieopdracht voor de gefaseerde aanpassing en uitbreiding van het gemeentelijk vrijetijdscentrum De Kruierie te Balen werd gegund aan de tijdelijke vereniging ae-architectenbureau, Czvek Rigby. Het ontwerp onderscheidt zich door het feit dat er, ondanks de toename van programma, geen extra ruimte wordt ingenomen. De ontwerpers zetten sterk in op de doorwaadbaarheid van de site en op de mogelijkheid tot ontmoeten, ook voor mensen die de Kruierie niet bezoeken. Het ontwerp getuigt van een fijne lezing en interpretatie van de dorpse context. Het dorpsplein en de botanische bibliotheektuinen vormen een groene oase die een aantrekkingspool voor het dorp belooft te worden.

Door een afzonderlijk personeelsgebouw wordt de site goed leesbaar, toegankelijk en doorwaadbaar. De twee buitenruimtes, het dorpsplein en de dorpstuin, zijn verbonden en versterken elkaar. Dit zijn kwaliteiten die erg belangrijk zijn voor de site, als schakel tussen de dorpskern en de dorpsrand.

De nieuwe Kruierie krijgt één heel heldere toegang. Door een compacte opbouw op de plaats van de bouwfysisch minder kwalitatieve gebouwdelen te voorzien ontstaat een verkeersvrij dorpsplein met de allures van een echte publieke en groene verblijfsplek. In het ontwerp voor de Kruierie worden binnen- en buitenruimte nauw verbonden, zodat het vrijetijdscentrum zijn functie als ‘derde plek’ dag en nacht kan vervullen.

Het gebouw verschijnt zowel aan de buitenzijde als in het interieur als een huiselijke plek met vele kamers. Die kamers functioneren apart en bieden geborgenheid of werken net samen als een verbonden geheel. Ook de keuze om de volwassenenbibliotheek op de eerste verdieping te organiseren speelt in op die flexibiliteit. Het materiaalgebruik, de detaillering, het spel van doorzichten en verbindingen resulteren in een samenhangend geheel met een eigen identiteit. De bistro kreeg een centrale plek in het ontwerp. De relatie tussen de kinderbibliotheek en het huis van het kind is goed en sterk uitgewerkt. De focus op jonge gezinnen is in dit ontwerp duidelijk voelbaar. De academies krijgen een mooie eigen plek met een eigen buitenruimte op de verdieping én uitzicht op de benedenruimte.

Voor de sociaal-ruimtelijke expertise versterkt Endeavour het ontwerpteam. Dit laatste wenst reeds van bij de start van het ontwerpproces in te zetten op de werking van de Kruierie. Naast de ruimtelijke transitie zijn de bezoekers, de mensen en de organisaties immers cruciaal om tot een levendige ‘derde plek’ te komen.

De gemeente Balen zoekt een ontwerpteam voor de gefaseerde aanpassing en uitbreiding van het gemeentelijke vrijetijdscentrum De Kruierie. Het is de uitdrukkelijke wens van de opdrachtgever om van De Kruierie een ‘derde plek’ te maken waar mensen zich veilig, geïnspireerd én verbonden voelen. De buitenruimte maakt inherent deel uit van deze plek en moet in de toekomst een groene, functionele verblijfsruimte worden die nauw aansluit bij het interieur.

Context

Balen is een landelijke maar dynamische gemeente met een rijk verenigingsleven en een brede waaier aan recreatieve mogelijkheden. Vrijetijdscentrum De Kruierie ligt in het centrum, vlakbij het station. Sinds 2009 wordt hier het vrijetijdsaanbod van de gemeente (bibliotheek, academies, podiumzaal, vergaderlokalen) gecentraliseerd, met uitzondering van sport en recreatie. De Kruierie ontwikkelde de voorbije jaren een klantgerichte dienstverlening met ruime openingsuren en een laagdrempelige sfeer. Ook kleine, positieve ontmoetingen vinden in de programmatie hun plaats. Na elf jaar werking barst De Kruierie evenwel uit haar voegen en is een uitbreiding nodig.

De opdracht

De Kruierie kampt met een tekort aan atelierruimte voor de academies en aan ontmoetingsruimte, zowel voor de werking overdag als voor en na een concert of voorstelling. Tegelijkertijd moeten de uitstraling, inrichting en ruimtelijke inplanting een update krijgen om toekomstbestendig te blijven. 
De vraaggerichte, warme aanpak moet in de infrastructuur zichtbaar worden. De hernieuwde Kruierie kiest resoluut voor een warm welkom aan één centrale balie in een gezellige verblijfsruimte, als een soort centrale marktplaats. Prioritaire doelgroepen zijn kinderen, basisscholen en gezinnen, met bijzondere aandacht voor de kwetsbaren. 
De gemeente wenst van De Kruierie een ‘derde plek’ te maken, een plaats waar mensen zich veilig, geïnspireerd én verbonden voelen, zonder daarvoor geld te hoeven uitgeven. Het interieur van De Kruierie moet de uitstraling krijgen van een gezellige woonkamer met verschillende hoeken en sferen die in mekaar overlopen. De buitenruimte maakt inherent deel uit van deze derde plek en moet in de toekomst een groene, functionele verblijfsruimte worden die nauw aansluit bij het interieur.

Door in te spelen op de verschillende behoeften van de bezoekers, moeten het gebouw én de omgeving uitnodigen om langdurig op deze derde plek te verblijven en er op ontdekkingstocht te gaan. Bibliotheekbezoekers, gezinnen met kinderen, muzikanten, kunstenaars en al wie gezelligheid en contact zoekt, moeten zich hier thuis voelen. 
We willen een flow van zoveel mogelijk diverse bezoekers creëren doorheen het hele gebouw, door het uitzetten van duidelijke looplijnen. Die kunnen de bezoekers prikkelen om op ontdekking te gaan in het gebouw. Zo kunnen ze kennis kunnen maken met het volledige aanbod van de Kruierie. We verwachten daarom ook van het ontwerpteam dat er antropologische expertise wordt aangetrokken om de keuzes te onderbouwen. 
Deze derde plek moet zo worden vormgegeven dat verschillende functies door mekaar kunnen lopen en dat ruimtes anders ingevuld kunnen worden, afhankelijk van de behoefte en de activiteit van de gebruiker en van het tijdstip. Overdag is de sfeer anders dan ’s avonds. Het gebouw moet kunnen leven en flexibel aanpasbaar zijn. In de verschillende ruimtes moet aandacht uitgaan naar vier belangrijke functies: ontmoeten, inspireren, leren, en doen. We verwijzen hierbij naar het four space model van Henrik Jochumsen.

Hoewel de verschillende functies in mekaar overlopen, moet het geheel een duidelijk overzicht bieden, gestructureerd zijn, met verschillende ruimtes die deels afsluitbaar zijn en logisch met elkaar verbonden. In onze visie kan dit door te werken met labs. Een lab is een ruimtelijk te onderscheiden plek met een duidelijke identiteit. Deze zorgt ervoor dat bezoekers weten welk gedrag er verwacht wordt. Uiteraard moet er ook goed nagedacht worden over welke labs bij elkaar geplaatst worden en welke net niet. Er moet daarnaast op de ganse site (binnen en buiten) aandacht zijn voor de overgang van luid naar stil. 
Een aantal van de huidige partners hebben specifieke infrastructuurbehoeften (Academie voor Beeldende Kunst, Academie voor Muziek en Woord). We willen ook nieuwe partnerschappen aangaan, die onze visie sterker maken. Zo denken we aan de integratie van een sociaal bistro, uitgebaat door mensen met een beperking, en van een antennepunt van Huis van het Kind met een consultatiebureau van Kind en Preventie. 
Voor dit project moet tevens rekening worden gehouden met de huidige staat en mogelijkheden van het gebouw. Een deel van de bibliotheek is gevestigd in een oude gemeenteschool uit 1911, die enkele malen werd gerenoveerd en waar in 2008 de rest van de Kruierie tegenaan werd gebouwd. De oude gemeenteschool is niet meer in goede staat en behoeft een fundamentele ontmanteling. De huidige functies hoeven in de Kruierie niet op hun huidige plaats te blijven. Interne verschuivingen zijn mogelijk. Het is wél belangrijk dat de beeldwaarde van het oude schoolgebouw en het dorpsgezicht gerespecteerd worden. 
Van de ontwerpers wordt verwacht dat zij, samen met de opdrachtgever, in dialoog gaan met de belangrijkste stakeholders en gebruikers van de Kruierie om te komen tot een breed gedragen en uitvoerbare toekomstvisie. Dit veronderstelt dat het ontwerpteam over de nodige communicatieve en participatieve vaardigheden beschikt.

De uitdagende opdracht voor de ontwerpers zal erin bestaan, in het gedeelde ruimtegebruik een evenwicht te vinden tussen verschillende functies en onderdelen, en de circulatie van bezoekers en medewerkers zo te organiseren, dat het geheel natuurlijk en gezellig blijft aanvoelen. En dit alles binnen het beschikbare budget en de in de projectdefinitie gestelde prioriteiten. 
Het gemeentebestuur van Balen hecht ten slotte veel belang aan duurzaamheid. We verwachten daarom van het ontwerpteam dat het ook expertise betrekt omtrent akoestiek, duurzaam en energiezuinig bouwen en het klimatiseren van de ruimte. 

Selectiecriteria 

1. De algemene ontwerpmatige deskundigheid met betrekking tot de ontwerpopdracht 
2. De vakbekwaamheid
3. De relevante ervaring

Gunningscriteria

1. De kwaliteit van de concept- en visievorming en het ontwerpend onderzoek in het licht van de ambities en verwachtingen van de publieke opdrachtgever zoals ze geformuleerd zijn in het bestek:
   1.1.  in een ruim maatschappelijk kader
   1.2.  meer functioneel toegepast op de praktische eisen van de gebruiker
2. de procesgerichtheid en procesbereidheid
3. De aanpak van de integrale duurzaamheid, waaronder wordt begrepen:
   3.1   de mate waarin de gekozen ingrepen bijdragen aan een efficiënt, flexibel, multifunctioneel en toekomstgericht gebruik van de beschikbare ruimtes
   3.2   het oordeelkundig gebruik en hergebruik van bestaande ruimtes, materialen en meubilair
4. De voorgestelde fasering en timing
5. De raming van de projectkost en het honorarium
6. De samenstelling en deskundigheid van het ontwerpteam

De gewichten van de criteria zijn respectievelijk als volgt: 4/3/2/1/1/1. Het gewicht van de subcriteria is 1.