Anzegem - Renovatie en herbestemming kerk

De Sint-Jan Baptist en Sint-Eligiuskerk maakt al sinds mensenheugenis deel uit van Anzegem en zal na de verbouwing nog voor de komende decennia het kloppend hart blijven van de gemeente. Zowel de Kerk als het gemeentebestuur wensen een plek te creëren voor de gemeenschap. Een plek waar de burger trots op kan zijn en zich nauw bij betrokken voelt. Een plek voor ontmoeting. We voorzien een gebouw dat de lokale gemeenschap zich met fierheid eigen kan maken door de grote diversiteit en opportuniteiten van het programma. Een nieuwe publiek plein in het centrum van Anzegem vormt de toegang tot de kerk. We kiezen er bewust voor het plein maximaal open te laten en zo een vrij gebruik voor de bewoners van Anzegem mogelijk te maken. De Maria-grot wordt behouden en geïntegreerd in het nieuwe ontwerp. Het stedelijke plein loopt door onder een luifel die de huidige gemeentediensten verbindt met het nieuwe profane deel. Onder deze luifel nodigt een subtiele inkom uit om in de inkomhal van de gemeente te bezoeken.
Een smalle geluidsisolerende bufferzone scheidt kerk en gemeentediensten. De dienstenzone biedt plaats aan trappen en een goederenlift, bergingen en keukens. Er komt een nieuwe hoofdtoegang in de noordzijde van de kerk.
Geïnspireerd door symmetrie in de klassieke kerken en kruisgewelven vormen de diagonalen van de overgebleven traveeën de basis van de ingrepen.

De liturgische ruimte
In de Sint-Jan de Doper en Sint-Eligiuskerk is het licht symbool voor de viering van het leven. De diagonalen vormen er de basis van een hexagoonvormige opening, een holte waar het licht in het hart van de ruimte binnenvalt. De wanden van de kerk, getekend door de brand, zijn uitzonderlijk karaktervol. Die wanden zijn dan ook beeldbepalend in het ontwerp. De glasramen van het kerkgebouw worden op een hedendaagse manier ingevuld. Het nieuwe dak is een abstractie van de oorspronkelijke hellende daken van de hallenkerk. Het licht valt mystiek binnen door een uitsnijding en vormt tevens een zicht op de kerktoren.
De stille kapel kan dagelijks toegankelijk zijn. Voor de doopvieringen kunnen familie en genodigden zich scharen rond de verplaatsbare doopvont onder de koepel van de toren. Een rondlopend oksaal biedt plaats aan het orgel en het koor, en verrijkt de kerk met diverse multifunctionele invullingen. De gelovigen kunnen op het oksaal plaats nemen bij grotere vieringen. Het kan ook extra toeschouwers toelaten een klassiek concert te volgen en er kan een tijdelijke en permanente tentoonstelling plaatsvinden. Zo wordt de Sint-Jan de Doper en Sint-Eligiuskerk een hedendaagse liturgische ruimte met een sterke identiteit waar plaats is voor bezinning en nevenactiviteiten.

De representatieve ruimtes van de gemeente
De diagonalen vormen in het nieuwe gemeentelijke gedeelte de basis voor het vullen van de ruimte met nieuwe profane functies. Licht en ruimte worden er gebracht door weg te blijven van de buitenmuren en ramen.
In de ontvangstruimte vindt de bezoeker een onthaal die doorverwijst naar de juiste dienst. De karaktervolle getekende muren vormen een in het oog springend kader. Door het terugtrekken van de wanden waaiert het licht tot in de ontvangstruimte. Hier zijn zitplekken om te wachten met mogelijkheden om te werken en in te pluggen op het netwerk. Ook is er een kinderhoek en flyerstand. De ontvangstruimte kan verhuurd worden aan verenigingen of festiviteiten (recepties , lezingen, bijeenkomsten…).
Een sculpturale trap leidt naar de trouwzaal en raadszaal op de eerste verdieping. Het aangrenzende dak van de luifel biedt een terras aan de feestvierende en gehuwden of aan de leden van de gemeenteraad. Na het huwen kan er bij mooi weer een glas gedronken worden. Ook de trouw- en raadszaal kan verhuurd worden aan de bewoners van Anzegem en omstreken.
De tweede en derde verdieping huisvest een hedendaagse kantoorruimte: een opdeelbare grote vergaderzaal, een landschapskantoor, een copycorner, een keuken, een eethoek, een telefoonhoek, een bergruimte en al dan niet afzonderlijke burelen op de derde verdieping. Het afsnijden van het dak zorgt voor de nodige verlichting. Een buitenterras geeft een fenomenaal zicht op het omringende feeërieke landschap.
 

De gemeente Anzegem wenst een realistisch en kwalitatief antwoord te bekomen voor het ruimtelijke en programmatorisch vraagstuk rond de afgebrande Sint-Jan Baptist en Sint- Eligiuskerk. 

Anzegem, een gemeente in Zuid-West-Vlaanderen, telt bijna 15.000 inwoners.

Op 16 oktober 2014 brandde de 12de -eeuwse Sint-Jan Baptist en Sint-Eligiuskerk in het centrum van Anzegem uit. Het grootste deel van dit beschermd monument en zijn inboedel ging verloren in de brand, enkel de sacristie en de kostbaarheden in de sacristie bleven gespaard.

Bovendien is de gemeente is al langer op zoek naar een oplossing voor de te krap gehuisveste gemeentediensten. 

De gemeente kiest ervoor om maximaal in te zetten op een centralisatie van haar diensten in en rond de Sint-Jan Baptist en Sint-Eligiuskerk.

Het is in de huidige sociaal-culturele situatie van de gemeente (afnemend aantal kerkgangers) en het huidige budgettaire klimaat, niet meer opportuun om een geloofsplaats ter grootte van de originele Sint-Jan Baptist en Sint-Eligiuskerk te voorzien.

Door de centralisatie van haar diensten te combineren met de heropbouw van de kerk wil de gemeente een financieel verantwoord locatiebeleid voeren: het samenleggen van verschillende budgetten moet een kwalitatief resultaat opleveren.

De gemeente Anzegem zoekt een ontwerper/ontwerpteam voor de realisatie van:

• de renovatie van het schip van de Sint-Jan Baptist en Sint-Eligiuskerk;
• inbrengen van een deel van de liturgische ruimte in het schip van de kerk;
• inbrengen representatieve ruimtes gemeente in het schip van de kerk;
• een overdekte verbinding tussen het bestaande gemeentehuis en de nieuwe ruimtes in de Sint-Jan Baptist en Sint-Eligiuskerk.

De restauratie van het koor, de sacristie en de kerktoren maken geen deel uit van de voorliggende opdracht: deze opdracht werd reeds gegund aan een gespecialiseerd team, waardoor een doorgedreven communicatie en afstemming tussen beide projecten noodzakelijk is.  De ruimtes blijven bestemd als religieuze ruimte. 

Voorgaand werd een traject (inclusief ontwerpworkshops) doorlopen met het projectteam: de gemeente Anzegem, de Kerkfabriek, Intercommunale Leiedal, Dienst Onroerend Erfgoed, het bisdom Brugge, Provincie West-Vlaanderen, Ruimte Vlaanderen…  De resultaten hiervan vormen de basis voor de projectdefinitie. 

Voor het schip van de kerk werkte het projectteam een voorstel uit voor een ‘multifunctioneel gebruik’ en een ‘gedeeld gebruik’. 

Het ‘multifunctioneel gebruik’ heeft betrekking op een gedeelte van de gelijkvloerse oppervlakte van het schip. Deze ruimte van ± 350 m2 zal dienst doen als liturgische ruimte, maar kan ook worden ingezet als multifunctionele gemeenschapsruimte voor allerhande socio-culturele activiteiten.

Verder stelt het projectteam voor om in een deel van het schip ‘gedeeld gebruik’ te realiseren. Het gemeentebestuur kampt immers met plaatsgebrek. Ruimte in het schip voor politieke en ceremoniële functies (gemeenteraadszaal, trouwzaal, …) zou een ideale oplossing zijn.

Wat de ruimtelijke verdeling kan zijn tussen de zone voor gedeeld gebruik en de zone voor herbestemming en hoe dit architecturaal wordt ingevuld, is niet uitgeklaard.

Maar dat de liturgische ruimte volledig afgescheiden wordt van de gemeentehuisfunctie, staat voor iedereen vast.