Vilvoorde - Algemeen Ziekenhuis Jan Portaels

De stedelijke strategie is gebaseerd op een spontane en realistische ontwikkeling. Het nieuwe AZJP genereert samen met een gereconstrueerde groene Trawoolbeek en een sterke noord-zuid verbinding de aanzet voor een nieuw stadsdeel.

De interessante verbinding met het station wordt de zorgboulevard, waar ook de hoofdingang gesitueerd is. Zo creëren we een ontwikkelingsmodel met een economische hefboom om het stort in de toekomst te saneren.

Het gebouw schakelt ongunstige elementen uit, zoals het stort en de geluidsoverlast van treinen en aanvliegroutes, door de ‘healing environment’ grotendeels te incorporeren in het gebouw. Dit echter zonder dat het gebouw zich afsluit: het is doorwaadbaar en transparant met een sterk stedelijke plint die het mogelijk maakt om verwante functies meer of minder intens met het ziekenhuis te verbinden.

Het ziekenhuis is een bouwblok met een ‘cure’ en ‘care’ deel, elk met een specifieke tuin die voor licht, lucht en oriëntatie zorgt en het gebouw leesbaar maken. Het compacte gebouw is opgevat als een verzameling onderdelen zoals polikliniek, hotel, gezondheidsgebouw, kantoren, waarvan sommige ook als delen uitbesteed of afgestoten kunnen worden. De publieke parking wordt in een apart ondergronds  deel voorzien dat extern uitgebaat kan worden.

De publieke circulatie is geënt op enkele circulatielussen, zoals de rondgang rond de binnentuin op de eerste verdieping of rond de centrale hal. Het ziekenhuis is alzijdig met centraal aan het plein het onthaal.

Om het gebouw een korrel en menselijke schaal te geven, is de gevel geleed en gevouwen en worden reflecterende en absorberende materialen gecombineerd toegepast. De gevouwen gevel geeft de kamers extra kwaliteit en intimiteit. Elementen zoals de bank tussen de polikliniek en het plein voor het ziekenhuis maken dat mensen zich het gebouw kunnen toe-eigenen.

patient1 2 from Vlaams Bouwmeester on Vimeo.

patient2 1 1 1 from Vlaams Bouwmeester on Vimeo.

De selectiebeslissing kan op eenvoudig verzoek bekomen via bouwmeester@vlaanderen.be. 

Het regionaal ziekenhuis AZ Jan Portaels (vzw) ontstond op 1 januari 2002 uit de fusie van het van Helmont Ziekenhuis (OCMW) en de Sint-Jozefkliniek (vzw), beide gelegen te Vilvoorde, en werd genoemd naar de schilder Jan Portaels  (1818-1895). Jan Portaels werd in Vilvoorde geboren en was één van de meest voorname en vooraanstaande Vilvoordse burgers. Hij was directeur van de Gentse Academie (vanaf 1847) en werd in 1878 directeur van de Brusselse Academie.

Het Algemeen Ziekenhuis Jan Portaels ligt vandaag geprangd tussen het Zeekanaal en het stadscentrum van Vilvoorde, waardoor vervangingsnieuwbouw moeilijk te realiseren is. Het ziekenhuis kreeg zowel van de Federale als van de Vlaamse Overheid groen licht om een dossier in te dienen voor de bouw van een volledig nieuw ziekenhuis en zodoende te voldoen aan de hoge kwaliteitseisen van de toekomst.

In het strategisch project Vilvoorde/Machelen, getrokken door de provincie Vlaams Brabant, werd reeds een aantal jaren terug de idee meegenomen om het nieuwe ziekenhuis achter de stationzone, de „CAT-site”, in te planten . Hierdoor wordt AZ Jan Portaels de motor van één van de belangrijkste strategisch waardevolle gebieden in Vilvoorde, centraal gelegen tussen de Luchthavenlaan, de spoorweg, de R22 en de Vilvoordelaan, met een zeer goede ontsluiting voor zowel wegvervoer als openbaar vervoer. Momenteel zijn nog niet alle randvoorwaarden voor de ontwikkeling van het gebied vastgelegd. Het opstellen van een masterplan voor het volledige CAT-site zal vermoedelijk gelijktijdig met de ontwerpfase van het ziekenhuis verlopen. (Het opstellen van dit masterplan is niet begrepen in deze studieopdracht). De ontwerper moet daarom op basis van de gegevens uit een vooronderzoek naar de ruimtelijke dragers en randvoorwaarden van de site, een globale visie voorstellen voor het ruimer plangebied waarin het ziekenhuis ingepast wordt. Het ziekenhuis(complex) wordt hierin benaderd als een onderdeel van een ‘gezonde stad’, actief en duurzaam met een mix van complementaire programma’s.

Het AZ Jan Portaels beschikt over 406 erkende bedden. Momenteel werken bij AZJP 750 mensen, waaronder 380 verpleegkundigen, 80 verzorgenden en een 112-tal artsen. Onze medewerkers verzorgen dagelijks ongeveer 460 patiënten. Met jaarlijks zo’n 10.700 opnames, 873.000 labo-onderzoeken, 77.900 medische beeldopnames, 24.000 dagbehandelingen en ruim 68.000 consultaties is AZJP vandaag reeds een belangrijke zorgverlener in de streek.

Het AZ Jan Portaels is van plan een nieuw ziekenhuis te bouwen binnen het subsidieplafond (ongeveer 45.000 m²) dat voldoet aan de JCI accrediteringnormen, en wil deze opportuniteit van het nieuwbouwproject ten volle benutten om haar opdrachtverklaring (missie) te verzekeren en haar ambities te realiseren.

Vanuit de opdrachtverklaring komen als voornaamste elementen voor het nieuwbouwproject naar boven:
- aanbieden van volledige, kwaliteitsvolle en gespecialiseerde basisziekenhuiszorg gericht op de noden van de bevolking van de brede regio Vilvoorde, met bijzondere aandacht voor de opvang van patiënten in urgentiesituaties en de zorg voor de laatste levensfase 
- evenwaardig benaderen van elke patiënt wordt, met respect voor de ideologische, filosofische en godsdienstige overtuiging en ongeacht de inkomenssituatie, verzekerbaarheids- of vermogenssituatie, 
- samenwerken met de huisartsen, de gezondheids- en welzijnsvoorzieningen van de regio Vilvoorde en met de partnerziekenhuizen uit de aanpalende regio’s, 
- handelen volgens de actuele stand van de wetenschappelijke kennis, rekening houdend met het belang van de patiënt, 
- werken vanuit de professionele deontologie met creatieve soberheid in functie van de beperking van de kosten voor de patiënt en de gemeenschap.

De ambitie is een algemeen ziekenhuis dat zich, behalve in de basisgeneeskunde, zal specialiseren in enkele niches en deel uitmaakt van een netwerk om zodoende specialisatie in andere niches te kunnen aanbieden. Daardoor moet een zeer hoog kwaliteitsniveau op alle domeinen mogelijk worden.

Het ziekenhuis moet onderdeel uitmaken van de reguliere samenleving.  Het gebouw en de inrichting van de open ruimte  dient vertrouwen uit te stralen en een zekere présence te hebben. Het geheel dient een vertaling te zijn van: „de patiënt staat centraal”, met de nadruk op „customer intimacy” en het ziekenhuis als het centrale punt in de „full cycle of care” (optimale afstemming/verbinding met providers van het voor- en natraject).

Het is de overtuiging dat patiënttevredenheid zich ontwikkelt tot de doorslaggevende factor bij het handhaven en eventueel uitbreiden van het marktaandeel van het ziekenhuis. De belevingswaarde van de patiënt is hierin cruciaal. Negatieve (ruimtelijke) ervaringen met bijvoorbeeld wacht- en verkeersruimten, moeten  uitgesloten worden.

Rekening is te houden met de intussen wetenschappelijk bewezen componenten van de „healing environment” en de „evidence based design”. Een ander uitgangspunt is het zogenaamde stromenmodel waarbij bezoekers van poliklinieken het gebouw niet verder binnen dringen dan nodig en ook andere stromen zo veel als mogelijk gescheiden verlopen waar dat wenselijk is.

Om ambities te kunnen realiseren zijn middelen en mensen noodzakelijk:

- De medewerkers dienen hun taken in optimale en aangename omstandigheden te kunnen uitvoeren.
- Om middelen te hebben dienen de kosten beperkt gehouden te worden. Daarbij is de bouwkost belangrijk, maar minstens even belangrijk zijn de exploitatiekosten:
 • technische onderhouds- en schoonmaakkosten
 • logistieke kosten (wandelafstanden/-tijden personeel, aantal bergingen,…)
 • energiekosten (een geïntegreerd concept gebouw/technieken/stabiliteit wordt verwacht)
 • verbouwingskosten (flexibiliteit van het gebouw/concept bij groeiende en krimpende afdelingen)
- De inkomsten uit de neventrajecten (zorgboulevard) verdienen zeker ook de nodige aandacht.

Bij het ontwerp wordt ook gevraagd te onderzoeken hoe onderdelen van het ziekenhuis kunnen ondergebracht worden in generieke gebouwen of gebouwdelen en op welke manier het ziekenhuis onderdeel van een groter geheel kan zijn dat toelaat bepaalde functionaliteiten buiten het eigenlijke ziekenhuis bij partners onder te brengen.

Bovenstaande dient gerealiseerd te worden binnen het kader van de financiering en de erkenningnormen van toepassing op een algemeen ziekenhuis in Vlaanderen.

De opdrachtgever vindt het belangrijk dat binnen een ontwerpteam ook de knowhow aanwezig is over de elementen die kenmerkend zijn voor een ziekenhuis in Vlaanderen, bijvoorbeeld op het vlak van erkenningsnormen en aanbevelingen, de subsidieprocedures en voorwaarden, de technische uitrusting specifiek voor ziekenhuizen, etc…