Antwerpen - Scheldekaaien Antwerpen

Een nieuw stuk openbaar domein op de Scheldekaaien

Sint-Andries en Zuid is een van de zeven deelgebieden van de Scheldekaaien. Het stadsproject voorziet in de heraanleg van het openbaar domein tussen de Sint-Jansvliet en de Namenstraat.  In een eerste fase is het gebied tussen de Goedehoopstraat en de Namenstraat heraangelegd. In een volgende fase volgt de heraanleg van het gebied tussen de Goedehoopstraat en de Sint-Jansvliet.

Waarom dit project?

Om de band tussen de stad en de Schelde te herstellen, worden de Scheldekaaien de komende jaren in een nieuw kleedje gestoken. Het masterplan Scheldekaaien, ook bekend als het Kaaienplan, pakt in totaal 7 deelgebieden aan. Het gebied ter hoogte van Sint-Andries en Zuid (13 ha) is daar een van. 

Wat gebeurt er?

De waterkering ter hoogte van Sint-Andries en Zuid heeft de vorm van een kronkelende dijk langs stadszijde. De dijk is ingericht als een langgerekt groen park dat uitloopt naar de kaaien ter hoogte van Nieuw Zuid en via Blue Gate Antwerp een groene corridor vormt tot aan de Hobokense polder. Boven op de dijk bevindt zich een wandelpad met een weids uitzicht over de stad en de Schelde. Het pad volgt niet één rechte lijn, maar passeert langs diverse plekken zoals groene zit- en speelruimtes, zittribunes met zicht op de Schelde, multifunctionele sportzones, een brede fiets- en wandelboulevard en een uitkijkpunt dicht bij de rivier.

Aan de waterzijde behoudt de ruimte haar maritiem karakter, onder meer door het hergebruik van de bestaande kasseien. De kasseivlakte ter hoogte van het Zuiderterras kan gebruikt worden voor grotere evenementen. Ook de aanwezige kraansporen zijn bewaard en grote zeeschepen kunnen blijven aanmeren aan de bolders langs de Blauwe Steen. Daarnaast zijn er ook sportvelden aangelegd met een vlakke ondergrond op de kaaivlakte, opnieuw met uitzicht op de Schelde. Aan de Zuidersluis is een hellend vlak gemaakt zodat iedereen dicht bij het water kan komen. Het historische havenhekwerk is behouden en gerestaureerd.

Op drie plaatsen waar geen dijk aanwezig is, zijn er mobiele poorten die enkel sluiten wanneer er overstromingsgevaar dreigt.

Voor de veegwagens die het centrum van de stad reinigen, is er ter hoogte van de Namenstraat een ondergronds technisch gebouw gerealiseerd rond een voormalige atoomschuilkelder. Naast de speeltuin bevindt zich ook een hondenloopzone.

De werken van de eerste fase, het gebied tussen de Goedehoopstraat en de Namenstraat, eindigen begin juli 2019 met een groot openingsfeest. In een volgende fase volgt de heraanleg van het gebied tussen de Goedehoopstraat en de Sint-Jansvliet. Het park en de open ruimte langs het water worden dan verder doorgetrokken en voorzien van sportvelden, een tweede speeltuin en een tweede hondenloopzone. Vanaf 2020 starten de stabilisatiewerken, daarna kan de heraanleg van het openbaar domein starten.

Wie werkt eraan mee?

AG VESPA coördineert de heraanleg van de Scheldekaaien in de verschillende deelgebieden en legt samen met de stad het openbaar domein aan.

Het masterplan Scheldekaaien is opgemaakt door het ontwerpbureau PROAP/WIT/D-RECTA/IDROESSE en kwam tot stand na doorgedreven participatie van de Antwerpse bevolking. De Vlaamse Waterweg nv is verantwoordelijk voor de kaaimuurstabilisatie en de waterkering.

bron: AG Vespa

Op  „De Scheldekaaien” omvat een strook van 6 km lang en 80m breed van noord naar zuid van de historische stad op de Antwerpse rechteroever. Om Antwerpen te beschermen tegen overstromingsgevaar, dient op deze plaats de waterkering heraangelegd te worden om bescherming te bieden tegen waterstanden tot 2m25 boven de ‘Blauwe steen’. De integratie ervan als functioneel en esthetisch element in de publieke ruimte is een ontwerpuitdaging. Bijkomend stelt zich nog de technische opgave van de stabilisering van de oude kaaimuren.
Met de Scheldekaaien kan Antwerpen zijn ambitie van stad aan de stroom waarmaken. Vandaag hebben de Scheldekaaien een onbestemd karakter en bieden een verwaarloosde indruk. Zij vormen een barrière tussen de stroom en de stad en maken geen deel uit van het stedelijke weefsel. Door de herinrichting van de Scheldekaaien tot kwalitatieve publieke ruimte, wil men de band tussen de stad en de stroom versterken.
De stad Antwerpen en Waterwegen en Zeekanaal NV sluiten een samenwerkingsakkoord en de Stad Antwerpen zal optreden als opdrachtgevend bestuur voor de opmaak van een Masterplan voor de Scheldekaaien. Dit Masterplan speelt een rol in een proces met bijkomende publieke actoren zoals het Havenbedrijf en De Lijn en zal als uitgangspunt dienen voor een overeenkomst over de concrete heraanleg van de Scheldekaaien, tussen stad Antwerpen, Waterwegen en Zeekanaal NV en de andere betrokken publieke actoren.
Het Masterplan moet de krijtlijnen vastleggen voor de toekomstige functionele invulling en het ruimtelijke beeld van de kaaien en moet een strategie bieden voor de ontwikkeling ervan. Het masterplan moet de samenhang en de ruimtelijke kwaliteit van de Scheldekaaien bewaken. Het Masterplan zal daartoe onder meer de gewenste oplossingen voor de waterkering, de verkeersinrichting (langzaam verkeer, gemotoriseerd verkeer, een tramlijn, verkeer over water, parkeren enz.), de locatie, aard en volumes van bestaande en nieuw in te planten functies vastleggen, en richtlijnen geven voor de beeldkwaliteit van de architectuur en de publieke ruimte. De opdracht situeert zich met andere woorden op het raakvlak van stedenbouw, stadsontwerp, landschapsontwerp, architectuur en het ontwerp van de publieke ruimte.
Het Masterplan speelt ook een sleutelrol in het proces. Van het ontwerpteam wordt - behalve sterke ontwerpcapaciteiten - dan ook een procesmatige aanpak verwacht. De Masterplanner werkt onder leiding van de gemengde plangroep onder impuls van de stad Antwerpen en Waterwegen en Zeekanaal NV samen en stemt af met een aantal lopende planningsprocessen en een aantal parallel lopende thematische deelstudies, met name een technische studie, een functioneel - financieel onderzoek  en een mobiliteitstudie. Hij integreert, via het voeren van ontwerpmatig onderzoek, de inzichten en resultaten die in deze deelstudies worden ontwikkeld.
Het plan zal in een volgende fase worden vertaald in een aantal uitvoeringsgerichte deelprojecten op vlak van infrastructuurwerken, architectuur, inrichting van de publieke ruimte enz. Het ontwerpteam wordt betrokken bij de supervisie ervan en komt in aanmerking om hiervan een deel voor zijn rekening te nemen.