Mortsel - Plein stadhuis

Het ontwerp heeft de ambitie prominente stedelijke componenten en activiteiten op elkaar af te stemmen. Aan de ene kant is er een intense mobiliteit: inkomend en uitgaand autoverkeer, tram, bus en trein, en fietsers en voetgangers. Aan de andere kant zijn er de intensief  stedelijke impulsen van een winkelcentrum, stadswoningen, het stadhuis, evenementen, markten, evenals rust en natuurbeleving. Dit alles  moet met een gelijktijdigheid en complementariteit een plek vinden op en rond dit grote stadsplein. Bovendien vormt dit plein door zijn ligging de zuidoostelijke stadspoort voor de Antwerpse metropool.

Er worden lange bouwvolumes op het stadsplein geprojecteerd. Zij volgen de onderliggende spoorweginfrastructuur. Door hun tweeledigheid, een noordelijk en een zuidelijk volume, vormen zij het idee van een stadspoort voor de hele Antwerpse agglomeratie maar verbijzonderen ze tevens de toegang tot het winkelcentrum van de Statielei. Deze volumes zijn nieuwe winkelruimten die een intiemere maat geven aan het stadsplein. Zij intensifiëren de levendigheid van de plek en ondersteunende activiteiten en evenementen die er kunnen plaats vinden. In de vier bovenliggende lagen is er ruimte voor een 16-tal kleine appartementen.

Aan de zuidwestzijde van het nieuwe winkelcentrum is het stadsplein verlaagd. Enkele winkels, een bar en een cafetaria geven er op uit. Dit pleindeel linkt de bovengrond met het ondergronds gebeuren van het treinstation en de perrons. In de bestaande tunnelwanden worden enkele strategische openingen gemaakt waardoor enerzijds naar een voortrazende trein kan gekeken worden, en anderzijds naar de  winkelruimtes of parking.

Aan de oostzijde zijn aanzienlijke beglaasde luifels voorzien die beschutting bieden aan verscheidene activiteiten: een deel van de wekelijkse markt, kleine fietsenstallingen, openluchtbijeenkomsten, beurzen, spel en cultuurmanifestaties. De luifels overdekken de bestaande toegangen naar de onderliggende perrons en parking. De parkeergarage heeft een capaciteit van ongeveer 500 wagens, verdeeld over twee ondergrondse niveaus.

Aan de noordoostelijke hoek van het stadsplein, nabij de toren van het stadhuis, is er plek voor ceremonie, ontvangst, trouwerijen, enzovoort. In de nabijheid, op een flink bezonde plek, is er een groep banken van waarop men het hele gebeuren kan overzien.

Men kan overwegen om de meest levendige en publieke activiteiten van het stadhuis op het gelijkvloers, achter de arcaden, onder te brengen. Andere mogelijkheden zijn een cultuurcafé of een bijkomende winkelruimte indien het stadhuis over teveel vloeroppervlakte beschikt. Het is belangrijk deze activiteit zowel met het plein, als met de omwalling van het fort te relateren.

Vanaf het plein en de bus- en tramhalte kijkend in noordoostelijke richting, is de nieuwe brug over de omwalling van het fort zichtbaar. Deze nieuwe brug verbindt de wandel- en fietspaden rond de omwallingen met deze in het fort. De evenementen in het fort en op het plein kunnen complementair en ondersteunend zijn, ze worden door de brug met elkaar verbonden.

Helemaal in het noordoosten, tussen de Lodewijk Dosfellei en de omwalling van Fort 4, situeren zich drie woongebouwen die samen een zestigtal appartementen bevatten. De woningen hebben vrij uitzicht op het groene fortlandschap. Voor deze woningen is een private ondergrondse parking voorzien.

De mobiliteit van het stadsplein wordt opgenomen in één dynamische contour die het plein omringt, een met bomen omzoomde éénrichtingsweg. Fietsers die meegaan met het verkeer rijden op de rijweg. In tegenrichting rijden ze op een afgetekende fietsstrook. De steenweg Lier-Antwerpen doorkruist het plein in oost-west richting. De bus- en tramhaltes liggen op het snijpunt van de steenweg en de spoorweg. Bij  bijzondere evenementen, zoals de kerstmarkt of het stadsfeest, kan de pleincontour één groot rond punt worden. Enkel bus en tram  doorkruisen dan het stadsplein.

Zoals de gracht en de omwalling het fort omringen en er een eigenheid aan geven, zo ook verenigen de dynamische contour en de bomenrij alle losstaande, hoge en lage bouwvolumes tot één nieuw stadsplein voor Mortsel.

In kader van de tramdoortrekking Mortsel- Boechout zal de Statielei heringericht worden. De Statielei, met de Liersesteenweg in het verlengde, is één van de belangrijkste verkeersaders en winkelstraten van Mortsel en snijdt het plein voor het stadhuis in twee. Dit plein situeert zich grotendeels op de overwelving van de verdiepte spoorweg  en wordt afgebakend door het station, het stadhuis, de gevels van de Sint-Benedictusstraat, de Floralaan en de Grotenhof.

Het is duidelijk dat herinrichting van de Statielei een belangrijke impact zal hebben op het stedenbouwkundig functioneren van een veel grotere omgeving, onder andere van het plein voor het stadhuis. Dat dit laatste plein zelfs geen naam heeft is kenmerkend voor de ruimtelijke invulling en waarde ervan.

Het concept van ruimtelijk plan voor het plein voor het stadhuis, dient te vertrekken van een heel aantal randvoorwaarden die uit zeer diverse invalshoeken worden ingebracht: doortrekking van de tram, markt, station, stadhuis, parkeren, winkelen, toegang naar Fort 4, enz…

Er dient gezocht te worden naar een ruimtelijke vertaling van de randvoorwaarden met benutting van de kwaliteiten en kansen van het projectgebied. Vanuit deze ruimtelijke invalshoek moeten elementen aangedragen worden die sturend kunnen zijn voor de inpassing van de tram, zodat de tram niet  sturend wordt voor de verdere ruimtelijke invulling.

Veel informatie kan uit bestaande studiedocumenten gehaald worden: het in opmaak zijnde structuurplan, het mobiliteitsplan, de startnota van het project N1-N10, enz..