Historiek

In de jaren 1990 kreeg de Vlaamse overheid in de Jaarboeken Architectuur voortdurend kritiek op haar falende architectuurbeleid. Vlaanderen leek het te druk te hebben met de invulling van haar nieuwe institutionele structuur om aandacht te besteden aan architecturale kwaliteit. In dezelfde periode organiseerde Eric Antonis, toenmalig schepen van cultuur in Antwerpen, een congres over stedelijkheid en kwaliteit. Hier werd onder andere het aanstellen van een stadsbouwmeester voor Antwerpen besproken. De deelnemers beaamden dat verschillende overheden tekortschoten op het vlak van een kwalitatief architectuurbeleid.  

Toenmalig minister van Begroting Wivina Demeester stelde voor om een bouwmeester aan te stellen naar Nederlands model. Nederland beschikte al meer dan honderd jaar over een Rijksbouwmeester, die duidelijk een gunstige invloed uitoefende op het architectuurbeleid en de kwaliteit van de gebouwde omgeving. In 1999 werd bOb Van Reeth als eerste Vlaamse Bouwmeester aangesteld. Inmiddels is het bouwmeesterschap niet langer weg te denken uit het architecturaal en ruimtelijk beleid van de Vlaamse overheid. 

Op 1 september 2016 nam Leo Van Broeck de functie van Vlaams Bouwmeester op.  

Leo Van Broeck is burgerlijk ingenieur-architect en medeoprichter van het Brusselse architectenbureau Bogdan & Van Broeck, en doceerde architectonisch en stedenbouwkundig ontwerpen aan de KU Leuven.  

Als Bouwmeester plaatste hij zijn mandaat resoluut in het teken van integrale duurzaamheid. Hij beklemtoonde het belang van duurzaam ruimtegebruik en de verantwoordelijkheid van publieke opdrachtgevers en ontwerpers op dat vlak. In gesprekken over architectuur wees hij de Vlaamse ruimtelijke ordening wel eens aan als ‘de olifant in de kamer’.  

Van Broeck stelde zich als Bouwmeester zeer toegankelijk op. Hij zette sterk in op het publieke debat en het directe contact met het middenveld. Ook als co-curator van de Internationale Architectuurbiënnale Rotterdam 2018+2020 The Missing Link kon hij zijn visie kracht bijzetten. De werking van het Team Vlaams Bouwmeester versterkte hij met een nieuw instrument: de Bouwmeester Scan werd ontwikkeld om lokale besturen bij te staan in de transitie naar een kwaliteitsvolle leefomgeving, gekoppeld aan een zorgzamere en duurzamere omgang met het leefmilieu en met natuurlijke hulpbronnen. 

De Vlaamse Regering besliste op 13 maart 2015, na het vertrek van Peter Swinnen, om de toenmalige adjunct aan te stellen als waarnemend Vlaams Bouwmeester. 

Stefan Devoldere is burgerlijk ingenieur-architect (UGent) en ruimtelijk planner (KULeuven). Hij was van 2004 tot 2010 hoofdredacteur van het Belgische architectuurtijdschrift A+ en schrijft geregeld over architectuur en stedenbouw. 

Hij maakte diverse internationale architectuurtentoonstellingen en was betrokken bij de Belgische bijdragen voor de architectuurbiënnale van Venetië in 2008, 2010 en 2012. 

In 2014-15 stond hij samen met het Team Vlaams Bouwmeester voor de moeilijke taak, de Vlaamse regering te overtuigen van de blijvende relevantie van het Vlaamse bouwmeesterschap. 

De gezamenlijke inspanningen resulteerden in een vernieuwd en geconsolideerd instituut, met de goedkeuring van een ‘Conceptnota Vernieuwd Bouwmeesterschap’ door de Vlaamse regering in juni 2015.

Als derde Vlaams Bouwmeester bouwde Peter Swinnen voort op de fundamenten van een eerste decennium Bouwmeesterschap in Vlaanderen. In coproductie met een hele reeks beleids- en andere partners versterkte hij, naast de procesbegeleiding van publieke bouwprojecten, de beleidsvoorbereidende rol van het Bouwmeesterschap. Hij ontwikkelde een aangepast instrumentarium voor publiek opdrachtgeverschap binnen PPS-procedures, lanceerde Pilootprojecten voor innovatie in de zorg- , huisvestings-, landbouw- en herontwikkelingssector en in het domein van kunst in opdracht, kende een Bouwmeester Label toe aan vernieuwende onderzoeksinitiatieven en lanceerde in 2014 de Prijs Wivina Demeester voor excellent bouwheerschap, de opvolger van de Prijs Bouwmeester. Daarnaast werd ontwerpend onderzoek actief ingezet als beleidsvoorbereidend instrument, onder meer binnen Labo Ruimte, een samenwerkingsverband met Ruimte Vlaanderen. Om de zichtbaarheid van de eigen werking te vergroten en met het oog op de ontwikkeling van een publiek programma liet Peter Swinnen het Atelier Bouwmeester inrichten, een ontvangst-, werk- en presentatieruimte in hartje Brussel.  

In 2005 werd bOb Van Reeth opgevolgd door Marcel Smets, professor architectuur en stedenbouw aan de KU Leuven. Als tweede Vlaamse Bouwmeester wilde Smets vooral het instituut en de rol van de Vlaamse Bouwmeester bestendigen en verdiepen. Hij nam daarbij Linda Boudry onder de arm als adjunct. Halverwege het mandaat werd zij opgevolgd door Joris Scheers. In de Beleidsnota Vlaams Bouwmeester 2005-2010 beschreef Smets hoe hij zijn functie wilde invullen: door de bestaande aanpak te consolideren, het toepassingsveld te verbreden naar infrastructuur, landschapsontwerp en masterplanning, op de projectontwikkeling te wegen en in te zetten op voorbeeldprojecten en complexe projecten. Twee belangrijke aandachtspunten voor het tweede Vlaamse Bouwmeestermandaat waren het infrastructuurontwerp als sleutel voor een kwaliteitsvolle publieke ruimte, en het herdefiniëren van de school voor de 21ste eeuw, gekoppeld aan de inhaaloperatie ‘Scholen van Morgen’ van de Vlaamse regering. 

De eerste Vlaamse Bouwmeester was bOb Van Reeth, een architect met veel ervaring die een ruime internationale erkenning geniet. Tijdens zijn zesjarig mandaat benadrukte Van Reeth vooral de verantwoordelijkheden van de opdrachtgever. Kwaliteitsvolle architectuur is een keuze van de opdrachtgever en de Vlaamse overheid moest haar voorbeeldrol als publieke opdrachtgever opnemen. Het was een bewuste keuze van de eerste Vlaamse Bouwmeester om niet zelf te bouwen, maar de opdrachtgever bij te staan in de selectie van een ontwerper. Zowel het takenpakket als het team van de Vlaamse Bouwmeester werden tijdens deze eerste zes jaar van het Bouwmeesterschap sterk uitgebreid. Van Reeth werd daarin bijgestaan door zijn adjunct Marc Santens, die zijn ervaringen van het eerste bouwmeesterschap samen met Jan de Zutter neerschreef in het boek Het Vlaams Bouwmeesterschap 1999-2005 (2008, Uitgeverij Houtekiet).