Nieuws

Het Team Vlaams Bouwmeester organiseert op 29 november 2024 een interactieve workshop. Ontwerpers, experten en dorpsactoren gaan er in gesprek over ‘dorpelijk wonen’. Ben je als ontwerper (in spe) geïnteresseerd in dit thema of ben je professioneel of anderszins actief in een dorpse woonomgeving? Dan nodigen we je graag uit om mee in dialoog te gaan. 

In het voorjaar van 2024 startte het Team Vlaams Bouwmeester een onderzoekstraject op rond ‘dorpelijk wonen’. Vier ontwerpteams gingen aan de slag met acht concrete cases in Vlaanderen. Ze  onderzochten hoe bouwen in het dorp vanuit een contextuele benadering kan samengaan met nieuwe typologieën en met de noodzaak om dorpen verblijfsvriendelijker en klimaatbestendiger te maken. Het onderzoek focust op drie aspecten: 

• De FIGUUR: de footprint van het project en de contextuele inpassing 
• Het TYPE: de typologie en de configuratie van het wonen 
• Het BEELD: de architecturale uitdrukking 

De onderzoekstrajecten gaan stilaan de laatste fase in en zijn klaar om voorgelegd te worden aan een breder publiek met bijzondere interesse voor dit thema. 

Op vrijdag 29 november 2024 zullen de vier ontwerpteams de voorlopige resultaten van hun onderzoek presenteren aan een ruime groep van ontwerpers, experten en lokale actoren. Aansluitend gaan we hierover in gesprek onder begeleiding van projectregisseur Ward Verbakel. 

Heb je belangstelling voor het thema en wil je graag in dialoog gaan over wat ‘dorpelijk wonen’ precies kan zijn? Dan nodigen we je graag uit om deel te nemen. 

Deze workshop vindt plaats in het kader van het DORPELIJKHEID_FESTIVAL, van 25 november 2024 tot en met 29 november 2024.

DORPELIJKHEID_FESTIVAL

Datum: 29 november 2024

Locatie:  Atelier Vlaams Bouwmeester

Inschrijven: Deelname is gratis, inschrijven verplicht

In zijn ambitienota Kansen scheppen voor ontmoeting stelde Erik Wieërs: ‘De verdichtingsopgave in het dorp gaat niet enkel over vorm en architectuurtaal, maar ook over dorpse gebruiks- en omgangsvormen en de relatie tot het publieke domein: trage wegen, achterdeuren of op de dorpel zitten.’ ‘Dorpelijkheid’ werd een belangrijk thema van Wieërs’ bouwmeesterschap en het voorwerp van een langlopend onderzoekstraject. 

In 2021 startten we met een artistieke verkenning: op uitnodiging van de Bouwmeester peilden vier makers en een filosoof naar de aard en de essentie van het dorp. In een tweede fase, een summerschool in 2022, dachten studenten na over de transformatie van typisch dorpse plekken tot verdichte en klimaatbestendige omgevingen: welke identiteit voor het dorp na de bouwshift? 

Ook het derde en laatste onderzoekstraject, ‘Dorpelijk wonen’, is inmiddels afgerond. Vier ontwerpteams bogen zich over acht concrete opgaven, waarbij ze via ontwerpend onderzoek diverse vormen van dorpelijk wonen onderzochten. Een belangrijke onderliggende vraag was hoe binnen de verdichtingsopgave woonmodellen ontwikkeld kunnen worden die het collectieve leven ondersteunen en versterken. Het onderzoek focuste op drie aspecten: ‘figuur’ (de footprint van het project en de contextuele inpassing), ‘type’ (de typologie en configuratie van het wonen) en ‘beeld’ (de architecturale uitdrukking). 

De drie fasen van het traject ‘Dorpelijkheid’ komen nu samen in een wervende eindpublicatie en documentaire, maar we kijken ook vooruit. Doel is immers lokale besturen te inspireren en handvaten aan te reiken voor een kwalitatief ruimtelijk beleid. 

We hebben de maximale capaciteit voor het event bereikt. Inschrijven is jammer genoeg niet meer mogelijk.

In De Dorpskrant vindt u een terugblik op de verschillende fases van het traject ‘Dorpelijkheid’ dat zijn oorsprong vond in de ambitienota 2020-2025 Kansen scheppen voor ontmoeting van Vlaams Bouwmeester Erik Wieërs. Daarin beloofde hij erover te zullen waken ‘dat het verdichten van de dorpskernen gepaard gaat met het versterken van hun karakter en identiteit.’ Wieërs introduceerde hiertoe de term ‘dorpelijkheid’ als tegenhanger van stedelijkheid. Hij wil hiermee een stem geven aan beleidsmakers en bewoners die de Vlaamse verdichtingsopgave onderschrijven, maar ook aanvoelen dat de stedelijke receptuur daarvoor niet één op één te transponeren valt naar het dorp.  

Het traject ‘Dorpelijkheid’ liep van 2021 tot 2025 en leverde vanuit verschillende perspectieven heel wat stof voor debat.   

In De Dorpskrant gaan we in op de resultaten van de artistiek-documentaire verkenning (2021), de summerschool ‘Taferelen van dorpelijkheid’ (2022) en op de resultaten van het ontwerpend onderzoek Dorpelijk wonen (2024-2025). De krant brengt het volledige traject in beeld vanuit de vaste overtuiging dat verdichting ook dorpelijk kan zijn.   

De dorpskrant werd Door Erik Wieërs voorgesteld tijdens de feestelijke afsluiter van het traject ‘Dorpelijkheid’ op dinsdag 17 juni 2025 in het Atelier Bouwmeester. 

De Dorpskrant kan je gratis online bestellen.

Bestel je exemplaar

Je kan ook een exemplaar oppikken in het Atelier Bouwmeester. Neem gerust contact op voor de beschikbaarheid en de openingsuren van het Atelier Bouwmeester.

In de documentaire ‘Dorpelijk Wonen’ vindt u een terugblik op de verschillende fases van het traject ‘Dorpelijkheid’ dat zijn oorsprong vond in de ambitienota 2020-2025 Kansen scheppen voor ontmoeting van Vlaams Bouwmeester Erik Wieërs. Daarin beloofde hij erover te zullen waken ‘dat het verdichten van de dorpskernen gepaard gaat met het versterken van hun karakter en identiteit.’ Wieërs introduceerde hiertoe de term ‘dorpelijkheid’ als tegenhanger van stedelijkheid. Hij wil hiermee een stem geven aan beleidsmakers en bewoners die de Vlaamse verdichtingsopgave onderschrijven, maar ook aanvoelen dat de stedelijke receptuur daarvoor niet één op één te transponeren valt naar het dorp.  

Het traject ‘Dorpelijkheid’ liep van 2021 tot 2025 en leverde vanuit verschillende perspectieven heel wat stof voor debat. 

De documentaire Dorpelijk wonen laat een aantal betrokkenen van het traject aan het woord en peilt naar hun visie op het dorp vandaag en morgen. Ze brengt het volledige traject in beeld vanuit de vaste overtuiging dat verdichting ook dorpelijk kan zijn.   

Deze film is een productie van het Team Vlaams Bouwmeester. Ze verschijnt naar aanleiding van het onderzoekstraject ‘Dorpelijk wonen’, een initiatief van Vlaams Bouwmeester Erik Wieërs dat liep van 2024 tot 2025. 

De documentaire werd voorgesteld door Erik Wieërs tijdens de feestelijke afsluiter van het traject ‘Dorpelijkheid’ op dinsdag 17 juni 2025.

Credits

• Concept, regie en montage film: Engel Doyen en Rien Bauwens, Productiehuis Scherper
• Concept film: Jouri De Pelecijn, Christa Dewachter, Hedwig Truyts, Cateau Robberechts, Ward Verbakel, Erik Wieërs
• Grafisch materiaal: Havana, Graft-Alba-Elders, Ae-architecten, Maat-ontwerpers, Studio Thomas Willemse, Agmen
• Maquettes: Vakgroep Architectuur en Stedenbouw - Universiteit Gent en Studio Thomas Willemse, Agmen 

De tentoonstelling ‘Dorpelijkheid’ was van 15 januari 2022 tot en met 26 april te bezoeken in het Atelier Bouwmeester. Op donderdag 28 april 2022 rondden we af met een ‘public talk’. Architect en auteur Paul Vermeulen ging in gesprek met Michiel De Cleene, Mark Luyten, Thomas Verstraeten en Nahid Shaikh over hun bijdragen aan de tentoonstelling. Samen met de Bouwmeester blikten we ook vooruit naar een vervolgtraject rond ‘Dorpelijkheid’.

‘Dorpelijkheid’ is een thema in de ambitienota van Bouwmeester Erik Wieërs. Hij wil er mee over waken ‘dat het verdichten van de dorpskernen gepaard gaat met het versterken van hun karakter en identiteit’. Rond dit thema zal het Team Vlaams Bouwmeester in 2022 een of meerdere trajecten uitzetten. Bij wijze van opmaat nodigden we een fotograaf, een kunstenaarsduo en een documentairemaakster uit voor een eerste verkenning.

De noodzaak om de versnippering van het Vlaamse landschap tegen te gaan en terug in de dorpskernen te gaan wonen, wordt algemeen onderschreven. Door de steeds prangender problematiek rond klimaat, mobiliteit, waterhuishouding en energie, ziet iedereen in dat dit de juiste weg is. De verdichting van onze dorpskernen is echter niet zomaar een wiskundige oefening, het is ook een complexe ontwerpopgave. In nieuwe ontwikkelingen in dorpskernen zien we soms de ongelukkige inpassing van vaak generieke stedelijke typologieën. Samen met de dominantie van autoverkeer en de omvorming van de dorpspleinen tot parkings, bedreigt dit het karakter van de dorpen. Het verdichten van de dorpskernen kan nochtans ook gezien worden als een kans om de Vlaamse dorpen weer een identiteit te geven. De verdichtingsopgave gaat dan niet enkel over vorm en architectuurtaal, maar ook over dorpse gebruiks- en omgangsvormen en de relatie tot het publieke domein: trage wegen, achterdeuren of op de dorpel zitten.

Over de vraag, welke de nieuwe architectuur en de nieuwe ruimtelijkheid van het dorp zouden kunnen zijn, wil het Team Vlaams Bouwmeester in 2022 een of meerdere trajecten uitzetten. Alvorens die concreet vorm te geven, leek het goed om even met een andere blik (dan die van architecten, stedenbouwkundigen en ruimtelijke planners) naar het dorp te laten kijken. We denken dat het openen van zo’n verbeeldingsruimte een manier kan zijn, niet alleen om ons te laten prikkelen en inspireren, maar ook om het publieke debat wat rijker te schakeren, voorbij de behoudsgezinde verontwaardiging en het goedbedoelde pragmatisme.  

In het radioprogramma Pompidou op Klara bespreekt Koen Van Synghel de tentoonstelling over dorpelijkheid

Herbeluister

This visitor’s guide was created for the exhibition of the three artistic explorations on the theme of ‘Dorpelijkheid’

This guide appeared in digital form only and is available in Dutch and English

Deze bezoekersgids werd gemaakt voor de tentoonstelling van de drie artistieke verkenningen rond het thema dorpelijkheid. 

Deze gids verscheen enkel in digitale vorm en is beschikbaar in het Nederlands en het Engels

De tentoonstelling ‘Dorpelijkheid’, die eerder dit jaar in het Atelier Bouwmeester te bezichtigen was, draait rond de vraag wat eigen is aan dorpen. Waaraan herkennen we het ‘dorpelijke’, een neologisme dat, anders dan het woord ‘dorps’ de tegenstelling tot het ‘stedelijke’ uitdrukt? Het lijkt een eenvoudige vraag. Nu het Departement Omgeving in Vlaanderen aandringt op verdichting van lokale kernen en knooppunten blijkt echter dat de eigenheid van dorpen kwetsbaar is. Het is alsof dorpen, door de nieuwe ‘blokjes’ en appartementen in geen tijd hun charme en karakter verliezen. Maar wat maakte dan precies die charme of dat karakter uit? Waarom kon het dorp het aura krijgen van ‘het goede leven’, ‘far from the madding crowd’? Hoe kunnen we ‘dorpelijke’ kwaliteiten bewaren en dorpen toch verdichten? Om een inzicht te krijgen in de ‘wereld’ van het dorp sprak Vlaams Bouwmeester Erik Wieërs twee kunstenaars, een fotograaf en een documentairemaker aan. Hun onderzoek naar verleden, heden en toekomst van het dorp resulteerde in een kleine, intrigerende tentoonstelling.

Lees de bespreking van de expo Dorpelijkheid door Pieter T’Jonck in Ruimte 54.

Van 12 tot 22 september 2022 werd in het Atelier Bouwmeester de summerschool ‘Taferelen van dorpelijkheid’ georganiseerd. Tijdens twee intensieve weken gingen acht studentenduo’s aan de slag rond het thema dorpelijkheid. Hun verbeeldingsoefeningen worden momenteel gepresenteerd in de vitrines van het Atelier Bouwmeester. Je vindt ze ook op onze website. 

Na een oproep aan studenten nodigden we zestien onder hen uit om toekomstmogelijkheden voor het dorp te verbeelden en te verwoorden.  De studenten werkten in duo en werden begeleid door diverse deskundigen. Elk duo nam een concrete locatie als uitgangspunt. 

De resultaten zijn nog tot half december te bezichtigen in de vitrines van het Atelier Bouwmeester. Door de QR-codes te scannen vind je op onze website bij elk beeld ook uitleg over de plek, het beeld en de makers.

Als tweede verkennende stap in het traject rond ‘Dorpelijkheid’ organiseerde het Team Vlaams Bouwmeester in september 2022 een summer school. Samen met studenten gingen we op zoek naar wat we als ontwerper onder ‘dorpelijkheid’ kunnen verstaan en wat de betekenis ervan kan zijn in de huidige context van ruimtelijke transitie. Hoe kunnen kernversterking, de vrijwaring van het landschap en van de biodiversiteit, ontharding, de modal shift, klimaatmaatregelen, enzovoort, bijdragen tot de ontwikkeling van een nieuwe dorpse identiteit? Na een oproep aan studenten nodigde
het Team Vlaams Bouwmeester 16 onder hen uit om toekomstmogelijkheden voor het dorp te verbeelden. We vroegen hen na te denken over alternatieve typologieën, de omgang met collectieve en publieke ruimte, de relatie tot de natuur, nieuwe ontmoetingsplekken, enzovoort. De studenten werkten in duo en werden begeleid door diverse deskundigen. Elk duo nam een concrete locatie als uitgangspunt.