Tentoonstelling ‘Open Oproep. 20 jaar architectuur in publieke opdracht’ in De Singel in Antwerpen

Naar aanleiding van de twintigste verjaardag van het bouwmeesterschap nam het Team Vlaams Bouwmeester in 2019 het initiatief voor een reizende tentoonstelling, gewijd aan het oudste, bekendste en nog steeds springlevende instrument in de toolbox van de Vlaamse Bouwmeester: de Open Oproep. Na presentaties in Gent, Brussel, Hasselt en Kortrijk is de tentoonstelling vanaf 27 november een laatste keer in een uitgebreide versie te zien in De Singel in Antwerpen. Ze flankeert er de tentoonstelling ‘Coming of Age’, waarmee het Vlaams Architectuurinstituut focust op architectuurwedstrijden in Vlaanderen en Brussel in de periode 1980-2000. Op die manier slaan het VAi en het Team Vlaams Bouwmeester de handen in elkaar voor een boeiende najaarsprogrammatie rond veertig jaar wedstrijdcultuur in Vlaanderen. 

Scholen, sportcentra, pleinen, parken, dorpskernen, zorginstellingen: een groot deel van ons leven speelt zich af in en om publieke gebouwen en voorzieningen. Als gedeelde omgevingen bepalen ze mee het maatschappelijk gebeuren. Met de aanstelling van een Bouwmeester en de ontwikkeling van de Open Oproep heeft de Vlaamse overheid twintig jaar geleden resoluut de kaart getrokken van een ambitieus publiek opdrachtgeverschap en kwaliteitsvolle publieke architectuur. De Open Oproep is inmiddels aan zijn 42ste editie toe.

De methodiek stelt publieke opdrachtgevers in staat op een transparante manier en met internationaal bereik een ontwerpteam aan te stellen voor hun projecten. Dit gebeurt op basis van een helder geformuleerde maatschappelijke ambitie en via een relatief lichte procedure, die kwaliteit als selectiecriterium centraal stelt. Niet alleen de huidige aanblik van Vlaamse steden en gemeenten, ook het denken en spreken over architectuur in Vlaanderen werden mede door de Open Oproep bepaald. 

Realisaties als de Kazerne Dossin in Mechelen, het Theaterplein of het Provinciehuis in Antwerpen, De Wijnpers in Leuven, De Krook in Gent; herbestemmings- of restauratieprojecten als het In Flanders Fields Museum in Ieper of de Gentse Boekentoren: ze zijn vertrouwd, ook bij een breed publiek. De Open Oproep is echter nog veel méér. Momenteel tellen we doorheen heel Vlaanderen, in de centrumsteden maar evengoed in kleinere steden en gemeenten en in Brussel, al meer dan 600 architecturale en stedenbouwkundige projecten die via de Open Oproep op de rails werden gezet.

Aan de hand van geselecteerd archiefmateriaal, getuigenissen en twee architectuurinstallaties laat de tentoonstelling u kennismaken met deze veelkleurige oogst. Ze laat op een toegankelijke manier zien hoe de Open Oproep werkt, wat ruimtelijke kwaliteit in de diverse Vlaamse contexten zoal behelst en welke sleutels worden gehanteerd om openbare besturen in hun kwaliteitsstreven te ondersteunen.

Sinds 1999 zorgt het Team Vlaams Bouwmeester voor een zorgvuldige archivering en documentatie van alle Open Oproep trajecten. Via publicaties werd geregeld kritisch teruggeblikt. Recent werd ook ingezet op het online ontsluiten van een deel van het Open Oproep archief. Deze tentoonstelling heeft dan ook niet enkel tot doel een breder publiek vertrouwd te maken met de Open Oproep: ze vormt ook de voortzetting van een eerder aangevatte herinnerings- en reflectiearbeid.

Aansluitend nam het Vlaams Architectuurinstituut, als onderdeel van zijn werking rond mondelinge geschiedschrijving, het initiatief voor de productie van een reeks video-interviews met de huidige en voormalige bouwmeesters, en met projectbegeleiders van het Team Vlaams Bouwmeester. De tentoonstelling kon voor deze slotpresentatie dan ook worden aangevuld met nieuw audiovisueel materiaal.

De tentoonstelling maakt in De Singel deel uit van een programma rond wedstrijdcultuur, en flankeert de tentoonstelling ‘Coming of Age. Architectuurwedstrijden in Vlaanderen en Brussel’. Ter gelegenheid van de opening van beide tentoonstellingen verschijnt ook een nieuwe publicatie: Meer dan een wedstrijd. De Open Oproep in een veranderende bouwcultuur. Het boek is een uitgave van het Team Vlaams Bouwmeester en het Vlaams Architectuurinstituut en verschijnt in een Nederlandse en Engelse versie. Het werd samengesteld door de curatoren Maarten Liefooghe en Maarten Van Den Driessche, en omvat naast hun essays ook bijdragen van Erik Wieërs, Véronique Patteeuw, Carlo Menon, Beatriz Van Houtte Alonso, Alice Haddad en Sofie De Caigny.

Deze reizende tentoonstelling is een initiatief van het Team Vlaams Bouwmeester. Ze werd gerealiseerd door de Vakgroep Architectuur en Stedenbouw van de Universiteit Gent, in samenwerking met het Team Vlaams Bouwmeester en het Vlaams Architectuurinstituut.