Thema's en onderzoek

De Meesterproef is de eerste tool die door de Vlaamse Bouwmeester werd ontwikkeld. Al in 1999 gaf b0b Van Reeth hiermee voor het eerst jonge en beloftevolle ontwerpers een duwtje in de rug. Onder het meter- of peterschap van een ervaren architect en de begeleiding van deskundigen krijgen zij de kans om een eerste publieke opdracht te realiseren. Jaren later zien we dat de formule niet alleen ontwerpers, maar ook opdrachtgevers uitdaagt om te kiezen voor creativiteit en innovatie.

Onder begeleiding van het Team Vlaams Bouwmeester werken de opdrachtgevers aan een optimale projectdefinitie. Voor de Bouwmeester is de Meesterproef dan weer een manier om een actueel thema op de agenda te zetten. Na het succes van de vorige editie werd ervoor gekozen om in 2022 opnieuw te werken rond sociaal wonen. Samen met Wonen in Vlaanderen, de Vereniging van Vlaamse Huisvestingsmaatschappijen (VVH) en het Platform Kunst in Opdracht zette Erik Wieërs zijn schouders onder deze 13de editie. Het voorbije jaar werkten 18 jonge kunstenaars (voorgedragen en begeleid door kunstcoach Zeynep Kubat) en 47 pas afgestudeerde architecten hun voorstel voor een van de tien sociale woonprojecten uit.

Op maandag 19 december 2022 organiseerde het Team Vlaams Bouwmeester samen met het Platform Kunst in Opdracht, de VMSW en de VVH een ‘Inspiratiedag’ in Mu.ZEE in Oostende. Hier kwamen de jonge ontwerpers en kunstenaars, de meters en peters, de opdrachtgevers en de stuurgroep samen en kregen ze de kans om zich aan de hand van een aantal lezingen in de voormiddag en enkele projectbezoeken in de namiddag te verdiepen in specifieke thema’s. Doel was tijdens dit kennismakingsmoment de deelnemers een actueel, inspirerend en vernieuwend beeld te geven van sociaal wonen.

Met dit project wil WoonAnker Waas alternatieve woonvormen aanbieden, voornamelijk voor kleine gezinnen: alleenstaanden of twee personen. Belangrijke uitdagingen zijn het ontwerpen van de open ruimte en het ontwerpend onderzoek naar woningen die mee kunnen evolueren met de gezinsgrootte.

De gronden zijn eigendom van WoonAnker Waas en in het huidig sociaal woonbeleidsconvenant zijn zeventien eenheden gekoppeld aan deze locatie. Door de voormalige eigenaar werd reeds een klassiek verkavelingsontwerp ingediend voor de bouw van een vijftiental woningen. De ambities van WoonAnker Waas liggen echter hoger. Het ontwerpend onderzoek naar de inplanting, organisatie, typologie en schakeling van de woningen, en het ontwerp van de gemeenschappelijke voorzieningen zullen bepalen hoeveel woningen precies op de site kunnen worden gebouwd. Uitgaande van een densiteit van dertig woningen per hectare, zou dit neerkomen op een twintigtal wooneenheden. De woningen moeten, anders dan een klassieke studio of appartement, een interessante relatie hebben tot zowel hun private als de gemeenschappelijke buitenruimte. WoonAnker Waas legt de nadruk op efficiënt ontwerpen op het vlak van bewoonbare oppervlakte, compactheid, onderhoud, energie, en de mogelijkheid tot collectieve technische installaties. Er wordt gedacht aan aanpasbaar bouwen en intelligente structuren die op korte en lange termijn kunnen evolueren naargelang van de noden van de bewoners en de sociale huisvestingsmaatschappij, mét aandacht voor de circulariteit van bouwcomponenten.

Kunst in opdracht maakt deel uit van het denk- en ontwerpproces van dit project.

Een kunstwerk kan de culturele en maatschappelijke context van het project versterken. Het Platform Kunst in Opdracht van het departement Cultuur, Jeugd en Media selecteert en begeleidt de kunstenaar(s).

Op een prachtig terrein aan de Bettehemstraat, dat afdaalt naar de Durme, wil Woonanker Waas vijftien woningen realiseren met één, twee of drie slaapkamers. Daarbij wordt de ambitie geformuleerd om toekomstgericht te bouwen en flexibiliteit en aanpasbaarheid van woningen te onderzoeken. Floortje van Sandick en Dido Woelders vormden een team en ontwikkelden een eenvoudig type van twee of drie woonsten onder één kap. De sobere houten constructies laten ze met veel gevoel voor het landschap over het terrein uitwaaieren. Laurent Vanhaverbeke schikt drie compacte volumes dicht bijeen. De clusters van duplexwoningen zijn met vlonders verbonden en lijken te zweven op het maaiveld. Stijn Baets combineert op een zeer overtuigende manier verschillende types woningen tot drie eenvoudige volumes. Die omsluiten een woonerf en richten zich aan de andere zijde, zonder private tuinen, direct naar het landschap. De drie ontwerpers onderzoeken ook de vraag naar flexibiliteit en aanpasbaarheid. Hun diverse voorstellen gaan van het flexibel toewijzen van slaapkamers tussen aanpalende woningen, bij Floortje, over collectieve kernen waarin kamers kunnen uitgebouwd en toegeëigend, bij Laurent, tot een modulaire bouwwijze waarbij duplexruimten kunnen worden dichtgelegd voor extra slaapkamers, maar ook gestapelde woningen kunnen gekoppeld worden tot kangoeroe- of co-woningen, bij Stijn. Een bijzonder boeiend onderzoek dat natuurlijk ook op grenzen stuit, die verband houden met de kost en complexiteit van bouwen vandaag.

De kunstenaars Maika Garnica en Willem Coenen willen het omgevingsgeluid in een parabolische, in de aarde gevormde schelp versterken voor de voorbijganger. Pierre Coric onderzoekt de interactie tussen mens en natuur en maakt een bomenalfabet met eiken-, appel-, peren- en kersenbomen, om een zin in het landschap te schrijven. Tom Volkaert monteert op een speelse manier zijn epoxy sculptuur op een veer, als een ‘wipkip’ voor de kinderen. De huisvestingsmaatschappij kiest voor de parabolische luisterschelp en zal met de gemeente Temse in overleg treden om het bomenalfabet te realiseren in uitbreiding van de bestaande Durmetuin.