Thema's en onderzoek

Het Vlaamse Departement Omgeving heeft, samen met het Team Vlaams Bouwmeester en verschillende overheidsinstanties,  klimaat- en milieufactoren die aan de kust spelen, samengebracht in een handige gids. De auteurs voeren een pleidooi om de klimaatuitdagingen aan de kust niet fragmentair te benaderen, maar geïntegreerd verder naar oplossingen te zoeken. 

De Vlaamse kust is een uniek gebied. Het is gekend en geliefd als toeristische trekpleister, maar de bredere kustzone, die zich uitstrekt van het strand tot in de polders, is ook van strategisch belang omwille van haar havens en industrie, haar vruchtbare landbouwgronden en haar waardevolle natuur.

Het laagstgelegen gebied van Vlaanderen is erg kwetsbaar voor de klimaatverandering. De kust is de plek waar land en zee elkaar raken en waar zoet en zout met elkaar botsen. Door de zeespiegelstijging neemt de kans op overstromingen toe. Langere periodes van droogte, en de verzilting die ermee gepaard gaat, kunnen ernstige gevolgen hebben voor landbouw, drinkwatervoorziening, toerisme en industrie.

Deze gids biedt een overzicht van de gevolgen van klimaatverandering in het kustgebied, en reikt mogelijke oplossingen aan. De vele uitdagingen waarvoor de kust vandaag staat – niet alleen klimaatverandering maar ook vergrijzing, natuurbehoud, de transitie in mobiliteit en economie – vergen een geïntegreerde en gebiedsgerichte aanpak. Deze gids is daarom een uitnodiging aan alle sectoren en beleidsniveaus, aan middenveld en bedrijven, om samen te werken aan een wervend toekomstperspectief voor onze Vlaamse kust.

De resultaten van de studie ‘De Lage Landen 2020–2100’ zijn beschikbaar. Het onderzoek werd gevoerd door het Nederlandse ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het Vlaamse departement Omgeving, het Nederlandse College van Rijksadviseurs en het Team Vlaams Bouwmeester. 

‘De Lage Landen 2020-2100’ is een verkennend onderzoek, uitgevoerd in het kader van Labo Ruimte, naar de grote transities en de daarmee verbonden ruimtelijke opgaven en kansen binnen het deltagebied van Rijn, Maas en Schelde: de Eurodelta Metropool.De landen in de delta van Maas, Schelde en Rijn behoren tot de welvarendste ter wereld. Ze delen hun rijke geschiedenis, hun gunstige ligging aan de Noordzee en hun unieke ruimtelijke configuratie als decentrale metropool. Vandaag kijkt de wereld aan tegen een aantal ingrijpende transities op het vlak van klimaat, energie, mobiliteit, landbouw en economie. Die mondiale transities zetten het decentraal stedelijk systeem van de eurodelta, en daarmee ook onze welvaart, onder druk. Ze vormen een bedreiging, maar ook een kans. 

Metropolitaan Kustlandschap 2100 is een onderzoekstraject dat gezamenlijk gelanceerd werd door de partners Ruimte Vlaanderen, de Vlaams Bouwmeester en het Departement Mobiliteit en Openbare Werken. Het onderzoekstraject wordt uitgevoerd  binnen het samenwerkingsverband Labo Ruimte. Het heeft als doel om te onderzoeken voor welke uitdagingen de kust staat en hoe die kunnen leiden tot bouwstenen voor een gedeelde ontwikkelingsvisie voor het gehele kustlandschap, inclusief zee en achterland.

De studie houdt rekening met een tijdshorizon tot 2100 en wil een aantal bouwstenen  aanreiken voor lopende processen en studies binnen het beleid. De studie zal in fases worden aangepakt en wordt het begeleid door een stuurgroep.

Dit rapport is het resultaat van de eerste fase (van 9/2012 tot 1/2013) en is een verkennende en methodologische analyse.

Metropolitaan Kustlandschap 2100 is een onderzoekstraject dat gezamenlijk gelanceerd werd door de partners Ruimte Vlaanderen, de Vlaams Bouwmeester en het Departement Mobiliteit en Openbare Werken. Het onderzoekstraject wordt uitgevoerd  binnen het samenwerkingsverband Labo Ruimte. Het heeft als doel om te onderzoeken voor welke uitdagingen de kust staat en hoe die kunnen leiden tot bouwstenen voor een gedeelde ontwikkelingsvisie voor het gehele kustlandschap, inclusief zee en achterland.

De studie houdt rekening met een tijdshorizon tot 2100 en wil een aantal bouwstenen  aanreiken voor lopende processen en studies binnen het beleid.

Dit is het rapport van fase 2, uitgevoerd door het team H+N+S Landschapsarchitecten & Deltares & atelier 1:1. Dit multidisciplinaire team heeft de ontwerpopgaves gedefinieerd en verbeeld.

Na twee voorbereidende fases, een analyse en het formuleren van ontwerpopgaves, werd in de derde fase van “Metropolitaan Kustlandschap 2100” de methode van exploratief ontwerpend onderzoek ingezet om mogelijke toekomstige ontwikkelingen van de kustzone te verbeelden en te verkennen. De resultaten van dit ontwerpend onderzoek bieden stof voor het ontwikkelen van concrete projecten en zijn aanleiding om met alle betrokkenen verder in gesprek te gaan over de toekomst van de kust.

Het eindrapport van deze derde fase bestaat uit 3 delen: deelrapport 1 met vier mogelijke toekomsten voor de kustzone 2100 en globale conclusies, deelrapport 2 bevat thematische analyses, toekomstige uitdagingen en onderbouwing voor de toekomsten, deelrapport 3 geeft een overzicht van de werkateliers met betrokken diensten en actoren.

Labo Ruimte start een traject op van ontwerpend onderzoek naar hoe we uitdagingen op vlak van betaalbaar en kwaliteitsvol wonen enerzijds, en op vlak van ruimte-inname, klimaat en duurzaamheid anderzijds, aan elkaar kunnen koppelen. Het multidisciplinaire team van Atelier Romain, Endeavour, Orelium, Michael Ryckewaert, Arie Lengkeek, Peter Pelzer en Housing Europe gaat aan de slag voor de eerste fase van het onderzoek.

Tijdens die verkennende fase willen we nagaan welke factoren meespelen in het betaalbaarheidsvraagstuk, in kaart brengen hoe de uitdagingen ruimtelijk verschillen naargelang van de stad of de regio, met welke uitdagingen verschillende doelgroepen te kampen hebben, en het debat opstarten – met stadsbesturen, lokale woonactoren en verenigingen, ontwikkelaars, financiers, ontwerpers,… – over mogelijke oplossingsrichtingen.  

Dit verkennend onderzoek, dat de complexiteit en de verschillende facetten van betaalbaar wonen op een toegankelijke manier in beeld en in kaart moet brengen, zal in een tweede fase de basis vormen van ontwerpend onderzoek op een aantal stadsregio’s.  

Het verkenningsteam heeft ook als opdracht om – in overleg met de opdrachtgevers – de onderzoeksgebieden en focus voor de ontwerpcases te bepalen, en zal tijdens de tweede fase tevens een coördinatie- en begeleidingsopdracht opnemen, om aan het eind van het traject aanbevelingen en conclusies te formuleren. 

Omdat de waterhuishouding ook een ruimtelijke opgave is waar planners en ontwerpers nog te weinig voeling mee hebben, lanceerde Labo Ruimte het ontwerpend onderzoek De Droge Delta. De eerste fase van het onderzoek leverde een droogte-atlas op die de uitdagingen en mogelijke ruimtelijke ingrepen in kaart brengt. Omdat die ingrepen erg verschillend zijn per gebied, afhankelijk van het reliëf, de ondergrond en de locatie in het watersysteem, gingen drie ontwerpteams aan de slag met drie gebieden. De studie van de Dendervallei illustreert hoe ook elders in Vlaanderen het landschap sturend kan worden om droogte én wateroverlast te bestrijden.