Leefbuurten: resultaten onderzoekstraject Buurten met lef, buurten vol leven

Fietsberaad Vlaanderen en het Team Vlaams Bouwmeester delen de ambitie om de publieke ruimte in woonbuurten beter in te richten, zodat die buurten wandel- en fietsvriendelijker worden, gezonder en aangenamer om in te verblijven, mét meer ruimte voor groen en water. Onder de noemer Leefbuurten lanceerden we, hierin ondersteund door Artgineering en VUB Cosmopolis, een onderzoekstraject, dat zijn neerslag vond in een inspirerende brochure.

Tijdens de periode van lockdown als gevolg van de coronacrisis hebben velen hun eigen buurt op een bijzondere manier herontdekt.  De afwezigheid van gemotoriseerd verkeer had veel positieve effecten: minder geluidshinder en een betere luchtkwaliteit, meer bewegingsruimte voor voetgangers en fietsers. Buurten met veel groen werden sterker gewaardeerd dan andere. Het inzicht groeide dat een kwalitatieve, gevarieerde inrichting van het publieke domein, met meer ruimte voor een dagelijkse wandeling of fiets-tocht, een belangrijke rol speelt bij het realiseren van de modal shift naar minder gemotoriseerd verkeer. Ook de steeds frequentere droogteperiodes en hit-tegolven maken de bevolking bewuster van de nood aan voldoende waterinfiltratie en bomen die beschut-ting bieden tegen direct zonlicht. Een aangename verblijfsruimte met meer groen en beschutting gaat samen met meer ruimte voor actieve mobiliteit.  

Burgemeesters, schepenen en ambtenaren zijn op zoek naar overtuigende argumenten en verbeel-dingskracht. Het concept van de 15-minutenwijk speelt daar goed op in: winkels, scholen, ontspan-ningsmogelijkheden,… alles ligt binnen het bereik van een kwartiertje fietsen, in aangename buurten. Buurten vol leven. De maatregelen die daarvoor no-dig zijn, stimuleren mensen ook om te wandelen of de fiets te nemen. De Vlaamse herstelmaatregelen voor de coron-acrisis gaan in op dit sterke concept. Terecht, want in veel Vlaamse gemeenten liggen alle diensten op fietsafstand, vaak is het niet meer dan een kwartier-tje fietsen naar de volgende dorpskern. De nabijheid blijft, de bereikbaarheid verandert én de beleving van de omgeving wordt rijker. Deze filosofie is ook toe-gepast in het traject ‘Leefbuurten’, dat nog voor de coronacrisis werd afgerond. Leefbuurten zijn levendige, klimaatrobuuste en autoluwe buurten waar het aangenaam wandelen, 

fietsen én wonen is. De inrichting van het publieke domein in Leefbuurten draagt bij aan de evolutie naar veilige, gezonde, sociale en duurzame gemeen-ten door de verkeersfunctie te overstijgen en ruimte te bieden voor de vele noden en claims waar onze straten het voorwerp van zijn. Het zijn aangename verblijfsplekken op maat van jong en oud. De inrich-ting ervan biedt ruimte voor ontmoeting en activiteit, natuur en groen, water en bomen die de zomerse hitte en droogte kunnen temperen, gezonde lucht en stille plekken. Fietsen en wandelen zijn er vanzelf-sprekend. De auto is er niet dominant aanwezig.

Fietsberaad Vlaanderen en het Team Vlaams Bouwmeester sloegen de handen in elkaar om de kansen van deze moeilijke opgave beter in beeld te brengen. In een traject van drie workshops betrokken we verschillende steden en gemeenten, die concrete kwesties voorlegden aan een team van experts. In elk van deze workshops bespraken we samen de uitda-gingen en kansen om van een gewone wijk een echte 

Leefbuurt te maken. Telkens gingen we op zoek naar positieve overtuigings- en verbeeldingskracht. Hoe kunnen we beter inzicht geven in de positieve effec-ten van soms gecontesteerde maatregelen? Wat is nodig om bewoners mee te krijgen? Kan dat door als beleidsmaker of adviseur duidelijk te zijn over het waarom? Kunnen inspirerende voorbeelden helpen om met lef een Leefbuurt te realiseren?

In het traject ‘Leefbuurten’ zetten het Team Vlaams Bouwmeester en Fietsberaad Vlaanderen een unieke samenwerking op. Met ondersteuning van Artgineering en de Vrije Universiteit Brussel gingen we op zoek naar inspirerende voorbeelden, concrete bouwstenen voor de aanpak én heldere ontwerpprinci-pes. Die werden allemaal gebundeld in deze brochure.