Typologie 2 : Werkhuis

De plek

De locaties voor het Werkhuis liggen overal in Vlaanderen. In de binnengebieden van stedelijke bouwblokken bevonden zich garages, kleine ateliers of heuse fabrieken. Wanneer deze activiteiten uitdoofden, werden de makkelijkere projecten snel ontwikkeld met inbreidingsprojecten of ze werden lucratief opgevuld met parkeergarages, moeilijkere projecten bleven liggen. 

De ongebruikte binnengebieden beperken de kwaliteit van de omliggende woningen, terwijl ze eigenlijk een meerwaarde zouden kunnen zijn. Monofunctionele en residentiële inbreiding leidt op zich wel tot ruimtelijk rendement, maar zorgt er ook voor dat de voordelen van functiemenging op deze plekken worden verloren

De ambitie

Het Werkhuis is een gemengd project in de ruimste zin van het woord. Het mengt niet alleen wonen en werken, maar zet ook sterk in op diversiteit van doelgroepen voor de verschillende projectonderdelen. 

Menging van wonen en werken zorgt voor een dubbele winst: de nabijheid van de woonplaats en de werkplek verminderen het woon-werkverkeer, de nabijheid van diensten voor omwonenden maakt zachte mobiliteit en nieuwe ontmoetingen mogelijk. Daarom wil het Werkhuis ook activiteiten ontwikkelen gericht op de buurt: duurzame horeca, kinderopvang, stadslandbouw, co-workingplekken, een lokaal fablab, een herstelwerkplaats….

Maar het Werkhuis kan ook een sociaal gemengd project zijn. Het samenbrengen van wonen en werken is voor veel kwetsbare groepen een mogelijkheid om economisch actief te worden in een beschermde werkplaats, een zorgproject,…

Het Werkhuis is een pioniersproject, dat voor een eerste activering zorgt van een verontreinigd binnengebied, zonder onmiddellijk grootschalig en risicogedreven te gaan saneren. Terwijl het Werkhuis zijn activiteiten ontwikkeld op een niet- of minder verontreinigd deel van het terrein, kan de rest van het terrein via tragere technieken aangepakt worden. Fytoremediatie en de resulterend biomassa of WKO bieden mogelijk specifieke voordelen: er is minder hinder, de energie kan gebruikt worden in de woonunits of in een serre die voor lokale voedselproductie zorgt.

Zo wordt sanering een stuk van het leven zelf, ze wordt beredeneerd aangepakt om er ook de maximale voordelen uit te halen.

Het proces

Een Werkhuis vraagt om een andere aanpak dan een klassiek residentieel vastgoedproject. Om tot een goede integratie te komen van wonen en werken, worden de toekomstige gebruikers van bij de start betrokken in de projectuitwerking. Zeker wanneer er specifieke doelgroepen zijn, worden hun noden best van bij het begin geïntegreerd.

Het project wordt dus voorbereid én gerealiseerd door een coalitie tussen verschillende partners: de ontwikkelaar, de exploitant én de gebruiker.

Waar het tot meerwaarde kan leiden voor landschapsontwikkeling of energievoorziening, wordt sanering traag aangepakt. Na volledige sanering kunnen bijkomende ontwikkelingen op de site mogelijk zijn. De financiering houdt rekening met deze meerwaarde op lange termijn.

 

Lokale warmteuitwisseling

Sanering wordt vaak als een probleem in plaats van als een kans gezien. Het kan waardevol zijn de sanering van een terrein te koppelen aan andere uitdagingen in de omgeving. Een voorbeeld hiervan is het koppelen van de bodemsanering met de installatie van een warmtenet waar het hele bouwblok mee van profiteert. Hierdoor wordt de totale investering en financiering aantrekkelijker gemaakt, het saneringsproces ondersteund en het draagvlak bij de omwonenden vergroot.

 

Stapgsgewijs saneren

Indien het om operationele of financiële redenen onhaalbaar is om een sanering in één keer uit te voeren kan een gefaseerde aanpak een antwoord bieden. Door reeds met een deel van de sanering te starten en de investering niet langer uit te stellen wordt het negatieve imago rond de site doorbroken en trekt men potentiële investeerders aan die een volledige sanering in de toekomst helpen mogelijk maken.

Een voorbeeld van een stapsgewijze sanering is de Leerfabriek in Oisterwijk. Zowel de site als de gebouwen zijn er sterk verontreinigd en vele plannen blijven/bleven? onuitgevoerd. Uit een analyse blijkt echter dat beperkte delen van het terrein schoon genoeg zijn om te programmeren. Men kiest ervoor om de saneringsprocedure gefaseerd op te starten, door eerst een route aan te leggen die via de veilige en propere zones loopt. Op de plekken naast deze route wordt de sanering zichtbaar gemaakt voor de omwonenden. Hiermee wil men aantonen dat er actie wordt ondernomen en dat de site in ontwikkeling is. Meer info

 

Geworteld gemengd gebruik

De schaal van de ingesloten loodsen, de maatschappelijke context en de situering binnen in het bouwblok maakt van deze sites een ideale locatie voor sociaal – culturele projecten met een lokaal karakter. Het ingesloten programma kan interessante confrontaties tussen de dagelijkse leefomgeving van de bewoners en het specifieke programma opleveren. Wohn & Werk te Basel is een huisvestingsproject met werkplaatsen voor mensen met een lichamelijke beperking. Twee volumes werden in het bouwblok ingepland, één voor wonen en één voor werken, waarbij het streefdoel was om het zorgprogramma sterker te verweven en zichtbaar te maken in de buurt. Meer info

 

Zelfvoorzienend bouwblok

Kleinschalige productie binnen het bouwblok brengen, van stadslandbouw tot co-workingspace, kan een parallelle doelstelling zijn van het saneringsproces en bevordert de contacten binnen de buurt, wat het draagvlak voor sanering vergroot. Het zelfvoorzienende karakter van dergelijke programma’s resulteert in een belangrijke collectieve dimensie in het anders privaat georiënteerde binnengebied.

Roof food is een lokaal stadslandbouwproject in Gent dat inzet op duurzame stadsontwikkeling (zowel economisch, ecologisch als sociaal) door moestuinen op daken in te richten. Een moestuin op het dak voorziet er in ingrediënten voor kookworkshops en in de moestuinen worden workshops stadstuinieren gegeven. Met de overige geteelde groenten wordt er een cateringdienst opgezet. Hierdoor krijgt het project een belangrijke maatschappelijke dimensie. Meer info

 

Typologie 2 : Werkhuis

Sociaal-economische inbreiding

Schema

Schema werkplaats
Schema Werkhuis