PPPL1 - Noorderwijk - De Kijfelaar

De kernvraag bij de aanvang van dit onderzoek was hoe De Kijfelaar leefbaar kan worden gemaakt voor de toekomst. Welke aanvullende functies kunnen de renovatie (en aankoop) ruimtelijk en financieel verantwoorden, en zijn ze juridisch haalbaar?

We zochten een oplossing in de doorontwikkeling als multifunctionele boerderij met extra verblijfsfunctie. Hierbij konden de locatie dichtbij de dorpskern en de erfgoedwaarde optimaal worden benut. Uit het onderzoek naar mogelijke programmaverbredingen destilleerden we een aantal tentatieve scenario’s voor de site, waarvan er vervolgens twee architecturaal werden uitgewerkt. Het selectieproces werd vooral geleid door inhoudelijke criteria – de gepastheid binnen de ruimtelijke context en sociale draagvlak –eerder dan door vragen rond vergunbaarheid.

We stelden vast dat onze visie (van initiatiefnemer en ontwerpers) kon worden vertaald in een project dat normaliter vergunbaar moet zijn binnen de huidige wet- en regelgeving. Dit is het uitgewerkte scenario 1. De resterende onzekerheid houdt vooral verband met verschillende eisen rond de ‘volwaardige’ boerderij tussen beleidsdocumenten. Het is uiteraard aan te bevelen om deze zo veel mogelijk weg te werken.
Bij een iets ambitieuzere vertaling stootten we duidelijk op de grenzen van wet- en regelgeving. Er geldt immers nog steeds het principe ‘1 plaats, 1 boer, 1 woning’. Als men echter co-farming als een tendens erkent, dan lijkt het ook logisch om de mogelijkheden te onderzoeken voor bijhorende co-housing. Ook een verblijf op de boerderij voor personen met een beperking die er ook werken, vraagt door de nieuwe persoonsvolgende financiering om een nieuwe inkadering.

In het verlengde van het ontwerp hebben we de toepasselijke wet- en regelgeving uitvoerig geanalyseerd, uitmondend in een reeks bedenkingen die aansporen tot een actualisatie van het beleid. Om multifunctionaliteit te introduceren in landbouwgebied moet men momenteel terugvallen op het besluit rond de zonevreemde functiewijzigingen. Dit maakt pand per pand wel een en ander mogelijk maar is nauwelijks geschikt voor een integrale aanpak van een multifunctioneel gebied. Want ruimer beschouwd lijkt ons vooral dit de uitdaging: kansen scheppen voor een meer diverse invulling van ‘leefbare landbouw’, vooral in het beladen en kwetsbare peri-urbane gebied, en tegelijk de handhavingsproblematiek te bedwingen. Aan het eind van het onderzoek bevestigde boer Bavo dat hij samen met een partner de pachthoeve heeft kunnen aankopen. Het pilootproject heeft hiertoe bijgedragen door de mogelijkheden helder te stellen. Hoewel geen financiële haalbaarheidsstudie werd uitgevoerd, is wel gebleken dat deze aankoop niet mogelijk zou zijn geweest zonder de inbreng van middelen die niet voortkomen uit landbouw.

Agrarisch hergebruik is uitdagend, zowel juridisch, financieel, bouwtechnisch als ruimtelijk. Vernieuwende initiatieven moeten als voorbeeld kunnen gelden voor gelijkaardige problemen in de sector maar mogen de deur niet openzetten voor ongewenste evoluties