Pilootproject Zorg, Klein Veldekens Geel

©hooyberghsbouw

Pilootproject Zorg, Klein Veldekens Geel

©hooyberghsbouw

Pilootproject Zorg, Klein Veldekens Geel
Pilootproject Zorg, Klein Veldekens Geel

©Astor vzw

Pilootproject Zorg, Klein Veldekens Geel

©Astor vzw

Pilootproject Zorg, Klein Veldekens Geel

©Astor vzw

Pilootproject Zorg, Klein Veldekens Geel

©Astor vzw

PPZ5 - Geel - Levensbestendig wonen zonder overheidssubsidies

Projectbeschrijving

Ouderdom is geen ziekte. Dat is in een notendop het uitgangspunt van vzw Astor. Die wil, op de site van de Kleine Veldekens in Geel, op nog geen 400 meter van het stadscentrum, een innovatieve woonomgeving voor ouderen bouwen. Het project is vernieuwend om verschillende redenen. In de eerste plaats omdat het radicaal breekt met het klassieke model van het rusthuis. Als ouderen geen zieken zijn, moeten we ze ook niet als zieken behandelen en in een ziekenhuisachtige instelling plaatsen. Vandaag zijn ouderen vaak gedwongen om naar een rusthuis te verhuizen wanneer ze niet meer voor zichzelf kunnen zorgen, of – in het geval van een koppel – worden ze van elkaar gescheiden wanneer ze niet meer voor elkaar kunnen zorgen. Een verhuis gaat bij veel ouderen gepaard met heel wat ongemakken en angst. Angst om de vertrouwde woonomgeving te verlaten en voortaan in een groep wildvreemden te belanden. Angst om de regie over het eigen leven te verliezen. Mensen willen helemaal niet in een rusthuis wonen. Ze willen zelfstandig wonen, in hun eigen woning. Ze willen zelf kiezen wat en wanneer ze eten, wanneer ze gaan slapen, waar ze gaan wandelen en wanneer ze in bad gaan.

Het zorgmodel van Astor biedt een antwoord op deze al te menselijke verzuchtingen. Het project voorziet 190 zorgflats voor ouderen, verdeeld over een negental gebouwen in een ruim park. Negentig daarvan zijn erkend als RVT-bedden. Toch maakt het project geen onderscheid tussen de zorgvraag van de ouderen. Alle zorgflats zijn ontworpen als individuele, levensloopbestendige assistentiewoningen. Ze staan zowel open voor ouderen met en ouderen zonder nood aan zorg. Wanneer een oudere naar Astor verhuist, verhuist hij niet naar een rusthuis of een instelling, maar naar een nieuwe, private huurwoning. Met die bijzonderheid dat ze in hun nieuwe woning een beroep kunnen doen op zorgondersteuning afhankelijk van hun individuele zorgvraag. De negentig RVT-bedden zijn dan ook zogenaamde ‘zwevende bedden’. In Astor hoeft de bewoner niet meer te verhuizen. Niet de woning past zich aan, maar wel de zorg. De bewoners houden de regie over hun leven zelf in handen. Ze kunnen hun flat zelf inrichten met eigen meubelen. Ze staan zelf in voor hun maaltijden. Ze kunnen zelf koken, ze kunnen naar het restaurant in het gemeenschapscentrum gaan of een maaltijd laten bezorgen.

Er zijn zorgflats in alle soorten en maten, voor één, twee of drie personen. Dankzij de zorgflats voor twee personen hoeft een koppel niet gescheiden te worden wanneer een van de partners te zorgbehoevend wordt. Dankzij de zorgflats voor drie personen kunnen ook cliënten van het psychiatrisch zorgcentrum OPZ Geel langer samen blijven wonen. Ook de pleegouders in de gezinsverpleging worden soms te oud om voor hun inwonende patiënt te zorgen. In zo’n situatie wordt het ‘gezin’, dat vaak al tientallen jaren samenwoont, bruusk uit elkaar gerukt. 

Kwaliteit in de architectuur bevordert niet alleen het welzijn van de ouderen, maar drukt bovendien de kosten van de zorg.
Astor / Osar

Astor geeft die gezinnen de kans om samen in een ruimere flat te kunnen wonen, waarbij elk van de bewoners de zorg krijgt die nodig is.

Om het zelfstandig wonen in individuele flats te kunnen laten functioneren, zijn alle woningen verbonden met een gemeenschapscentrum. Het gemeenschapscentrum is een soort uitgebreid lokaal dienstencentrum. Er zijn ontmoetingsruimtes, een restaurant, een brasserie, een badhuis met zwembaden en vergaderruimten. Het gemeenschapscentrum staat zowel open voor de bewoners als voor ouderen uit de omgeving. In een hotel met een tiental kamers kunnen familieleden of stagiairs overnachten.

Wanneer het zelfstandig wonen echt niet meer mogelijk is, en de bewoner nood heeft aan zeer intensieve zorg, is er alsnog de mogelijkheid voorzien dat hij verhuist naar een groepswoning. De groepswoningen liggen verspreid over de verschillende gebouwen op de site. Bewoners kunnen verhuizen naar een zorgwoning die zich bevindt in hetzelfde gebouw als waar ze reeds woonden. Dat wordt minder als een breuk ervaren.

Behalve de 190 zorgflats biedt Astor plaats aan dertig woongelegenheden voor de bewoners van MPI-Oosterlo. Het MPI-Oosterlo is een instelling voor mensen met ernstige mentale en lichamelijke beperkingen. Deze mensen wonen al heel hun leven in een instelling. Ze zijn gewend geraakt aan het wonen in een groep. Ook zij worden ouder. Dat is een nieuw gegeven. Vroeger leefden zulke mensen niet zo lang. Er bestaat tot op heden geen goede infrastructuur voor deze doelgroep. De woningen staan een beetje apart op de site, want ze vragen om een heel bijzonder, beschermend programma. Het zijn grondgebonden groepswoningen, die afgeschermd zijn van de rest van de site en van de straat. De kamers zijn geschakeld rond een buitenruimte. De bewoners, sommigen met het mentale ontwikkelingsniveau van een peuter, kunnen dankzij de open ruimte rudimentaire sensaties gewaarworden zoals licht, lucht, regen, warmte en koude.

Het project is ook vernieuwend op economisch vlak. Het businessplan is opmerkelijk. Zo doet de bouwheer-architect geen beroep op VIPA-subsidies voor infrastructuur. Hij gaat ervan uit dat een slimme omgeving bijdraagt tot het welzijn en op die manier de kost van de zorg kan reduceren. De architectuur versterkt de autonomie. Zo kan de zorgvraag verminderen.

De opdrachtgever

De vergrijzingsgolf zet een enorme druk op de zorginfrastructuur. De overheid, en meer bepaald het VIPA, zal in de toekomst niet meer in staat zijn om al de bijkomende zorginfrastructuur te betoelagen. De overheid worstelt dan ook met de vraag of het mogelijk is om kwalitatieve woonzorgcentra te bouwen zonder subsidies. Ze vreest dat wanneer ze niet subsidieert, er een terugval kan zijn van kwaliteit. Die vrees is terecht. Er bestaan vandaag immers al tal van autonome woonzorgcentra, die weliswaar erkend zijn door het Riziv voor hun uitbating, maar geen subsidies ontvangen van het VIPA voor hun infrastructuur. Het zijn vaak internationale, beursgenoteerde consortia die slechts één doelstelling hebben: zoveel mogelijk winst maken.

De Kwaliteitskamer van de Pilootprojecten Zorg heeft ons gevraagd om een referentieproject te verwezenlijken om aan te tonen dat het ook mogelijk is om kwalitatief te bouwen zonder subsidies. Wij hebben ons hiervoor geëngageerd. Als het lukt, is dat een goede zaak, niet alleen voor de zorgsector, maar ook voor de architectuur. De commerciële consortia zijn immers niet geïnteresseerd in goede architectuur omdat de perceptie leeft dat dit duur zou zijn. Wij willen bewijzen dat het ook anders kan.

De erkenning voor ‘zwevende bedden’ is revolutionair voor de hele zorgsector
Michiel Verhaegen Bestuurder Astor vzw

Met het architectenbureau Osar werken wij bijna uitsluitend in de zorgsector. Veel van onze klanten staan er open voor om vernieuwende elementen te introduceren. Er bestaat echter een grote terughoudendheid om op alle vlakken innovatief te zijn. Als ontwerper willen wij nadenken over de essentie van de zorg. Is het bijvoorbeeld nog verstandig om de ouderen in groepen samen te zetten, terwijl er bij hen een enorme weerstand bestaat tegen het wonen in een vreemde groep waar ze de regie over hun leven kwijt zijn? Onze opdrachtgevers geven ons gelijk, maar echte vernieuwing komt er nog niet van. We vervallen nog te vaak in klassieke patronen. Dat is niet zo verwonderlijk. Er bestaan immers geen referenties dat het ook anders kan en toch betaalbaar blijft.

Daarom hebben we besloten om het zelf te doen. Ik heb samen met twee ondernemers met een sociale betrokkenheid de vzw Astor opgericht waarbij OPZ Geel en MPI-Oosterlo mee initiatief nemen. Het is onze doelstelling een kwalitatief en rendabel project te verwezenlijken. Wij zijn ervan overtuigd dat de kwaliteit van de architectuur kan bijdragen aan het welbevinden van de bewoners en dus ook de kosten kan drukken. Goede architectuur biedt comfort en schept voorwaarden voor zelfstandig wonen. De bewoners zullen daardoor minder druk zetten op het verzorgende personeel. Ze zullen minder gauw op de bel duwen. Dat willen we proberen te bewijzen.

Dankzij de Pilootprojecten Zorg hebben we een toezegging gekregen voor zogenaamde ‘zwevende bedden’. Dat is revolutionair voor de hele zorgsector. Vlaanderen is nu bevoegd voor de hele ouderenzorg. Tot nog toe is een vergunning voor een RVT gekoppeld aan de infrastructuur, aan een bed, bij wijze van spreken. Als een cliënt een bijdrage wil van het Riziv, moet hij met andere woorden verhuizen naar een erkende kamer. Wij hebben verkregen dat het label voor het RVT-bed flexibel is. Het wordt niet op de woning gekleefd, maar op wie er woont. Op die manier hoeven de ouderen niet te verhuizen. Dat maakt een wereld van verschil. Die nieuwe aanpak is nu nog ad hoc bedacht, maar de overheid denkt eraan om haar uit te breiden. Je zou dan bijvoorbeeld een label kunnen krijgen terwijl je gewoon in je eigen woning blijft wonen. Dat zou de manier waarop we over zorg nadenken fundamenteel veranderen.

Michiel Verhaegen
Bestuurder Astor vzw

PPZ5 - Geel - Levensbestendig wonen zonder overheidssubsidies VZW Astor

Plaats

Klein Veldekensstraat, 2440 Geel

Bouwheer

Astor vzw

Programma

190 zorgflats met één of twee slaapkamers, waarvan 90 RVT-bedden; 30 woningen voor MPI-Oosterlo; gemeenschapscentrum met publieke voorzieningen

Publicatie
Video realisatie