PPZ1 - Sint-Truiden - Zorg Maakt Stad

Projectbeschrijving

In het hart van Sint-Truiden, op nog geen tien minuten wandelen van de Grote Markt, ligt een ommuurd domein met een verlaten, negentiende-eeuws ziekenhuiscomplex. De eigenaar van de gronden, het regionaal ziekenhuis Sint-Trudo, wil de Sint-Annasite omvormen tot een gemengde wijk met zorgvoorzieningen voor ouderen met somatische beperkingen en dementerenden. Het antwoord van de architecten op de ontwerpvraag is resoluut stedelijk. Gezien de keuze voor een (zij het bescheiden) stapeling, is het zelfs een tikkeltje gedurfd voor het provinciale Sint-Truiden. Wie een eerste blik werpt op de plannen, ontwerpschetsen en tekeningen ziet geen zorgproject, maar een stuk stad. Er wonen mensen van allerlei slag: ‘gewone’ gezinnen met kinderen, maar ook ouderen, minder mobielen of dementerenden. Zorgbehoevenden wonen er tussen andere mensen, alsof dat de normaalste zaak van de wereld is. En zo hoort het ook, aldus de architecten.

De stad is de meest levensloopbestendige woonomgeving.
NU architectuuratelier

Het project voor de Sint-Annasite is geen zorgproject in de stad, maar een stuk stad waar ook zorg kan plaatsvinden. Om de zorg in te bedden in de stad, maken de architecten de moeilijke evenwichtsoefening tussen concentratie en ‘verkorreling’ van de zorg. De verkorreling is nodig om de zorg te integreren in het sociale en stedelijke weefsel. Door de zorg evenwichtig te spreiden, wordt de zorg ‘onzichtbaar’ gemaakt. Concentratie is daarentegen nodig om de dienstverlening binnen het grotere geheel voldoende efficiënt te maken. Te veel concentratie zou leiden tot het klassieke model van het woonzorgcentrum of rusthuis; te veel verkorreling zou de efficiëntie van de zorg in de weg staan. De architecten zien het zorgproject dan ook in de eerste plaats als een woonproject, maar dan met die bijzonderheid dat er allerlei extra diensten verbonden zijn aan het wonen. Niet de bewoners worden naar de zorg gebracht; de zorg wordt naar de bewoners gebracht. Zorg wordt niet meer gedacht vanuit de zorg zelf, vanuit de dienstverlening of de dienstverlener, maar in de eerste plaats vanuit de bewoner. Goede zorg begint met goed wonen.

De zorg wordt niet enkel onzichtbaar gemaakt. Men zou kunnen stellen dat zij tot op zekere hoogte zelfs overbodig wordt gemaakt door het wonen op zo’n manier te organiseren dat mensen beter in staat zijn om voor zichzelf en hun naasten te zorgen, en in mindere mate een beroep moeten doen op professionele zorg. Dat is precies wat de stad bij uitstek kan bieden. Door het zorgproject te ontwerpen als een stadsproject, kan de zorg profiteren van de vele voordelen van het wonen in de stad. De nabijheid en diversiteit van voorzieningen en mensen maakt van de stad potentieel de meest zorgvriendelijke en de meest levensloopbestendige woonomgeving.

De zorg kan variëren van een pakket van servicearrangementen dat facultatief kan afgenomen worden, tot een aanbod van 24-uurszorg en permanente aanwezigheid van zorgprofessionals.
NU architectuuratelier

Dankzij flexibele woningen is ‘levenslang wonen’ mogelijk. De woningen zijn aanpasbaar en kunnen ‘meegroeien’ met de bewoners. Dankzij de vermenging van woontypes kunnen de mensen in hun wijk blijven wonen. Ze behouden hun vertrouwde leven en hun opgebouwde sociale netwerken, zodat de ondersteuning vanuit de omgeving kan blijven bestaan. Het ontwerp stimuleert informele vormen van zorg: zorg door de partner (bijvoorbeeld door woningen te koppelen), door de familieleden (die bijvoorbeeld tijdelijk kunnen verblijven in het zorghotel), door de buren (waarmee een nauw contact bestaat dankzij gedeelde ruimtes) of door de omwonenden.

De visie op zorg die de architecten in hun project naar voren schuiven, is dan ook niets meer of minder dan een visie op de stad. In tijden van vergrijzing moet de hele stad zorgvriendelijk worden, stellen de architecten. Daartoe moet zorg als vanzelfsprekend verweven worden met het dagelijkse leven en met de inrichting van de stad. Ouderen en gezinnen met kinderen delen vaak dezelfde noden, denk aan veilige straten, toegankelijke voetpaden, aantrekkelijk openbaar groen, ontspanningsmogelijkheden, sportfaciliteiten, efficiënt openbaar vervoer, enzovoort. De stad moet op maat gemaakt worden van alle leeftijdscategorieën, niet enkel van doelgroepen. De architecten drukken dan ook de hoop uit dat de verwezenlijking van de Sint-Annasite een eerste stap kan betekenen in de transformatie van Sint-Truiden als een stad met veel zorgvoorzieningen tot een geïntegreerde zorgstad.

De opdrachtgever

Een van de voornaamste ambities van ons ziekenhuis is het tot stand brengen van een ‘Zorgstad Sint-Truiden’. We willen een prominente rol spelen in de integratie van zorg in heel de stad. Zo zijn we bij de Pilootprojecten Zorg terechtgekomen. Onzichtbare zorg is ook onze missie. We willen zorg aanbieden in een ‘natuurlijke omgeving’, dat wil zeggen daar waar de mensen wonen. Iedereen moet zich goed voelen in zijn wonen. Zorgbehoeftes verschillen van mens tot mens. Dat vraagt om een gediversifieerd zorgaanbod. Ook mensen die in een klassieke woning willen wonen, moeten toegang krijgen tot diverse vormen van zorg. Wonen en zorg moeten innig met elkaar verweven worden.

Door de verhuis van de ziekenhuisafdeling naar een andere campus kwam de Sint-Annasite vrij voor herontwikkeling. De site, zo’n 1,3 hectare groot, ligt midden in het historische stadscentrum, maar is volledig ommuurd. Het is onze wens om de plek terug te geven aan de stad. Het ontwerpvoorstel van NU architectuuratelier slaagt erin verstedelijking tot stand te brengen. De ganse site wordt ontsloten en doorwaadbaar gemaakt. Dat is nodig om voldoende activiteit en leven te brengen op de plek, waar in verhouding toch meer ouderen zullen wonen dan elders in de stad. De grootste moeilijkheid van het ontwerp is dat het heel ver gaat in de verkorreling van de zorg. We zullen het masterplan de komende maanden nog verder uitwerken en verfijnen.

De Pilootprojecten Zorg getuigen van een overheid met een visie. Bernard Himpens, Hoofdgeneesheer Regionaal Ziekenhuis Sint-Trudo

De Pilootprojecten Zorg waren een bijzonder aangename en leerrijke ervaring. Het grote voordeel van het proces is dat de verschillende overheidsdiensten, administraties en agentschappen van in het prille begin mee rond de tafel zitten. De kwaliteitskamer verzamelt een zeer brede expertise. Verschillende personen kijken vanuit hun eigen invalshoek naar hetzelfde project. Dat is verrijkend. Het schept de mogelijk om snel een duidelijk beeld te vormen van waar we naartoe moeten. Er is een snelle terugkoppeling van ideeën. Nieuwe denkpistes en voorstellen kunnen we snel aftoetsen. De overheid en administraties kennen het project. Ze zijn betrokken. Ze steunen het. Het initiatief verdient navolging. Als Vlaanderen toonaangevend wil zijn in bepaalde domeinen – zoals bijvoorbeeld in de zorg, maar ook in andere domeinen – dan zijn de Pilootprojecten een mooi instrument om die thema’s te implementeren. Ze kunnen anderen aanzetten om hierop voort te bouwen. Ze getuigen van een overheid met een visie.

Bernard Himpens,
Hoofdgeneesheer Regionaal Ziekenhuis Sint-Trudo

PPZ1 - Sint-Truiden - Zorg Maakt Stad VZW Sint-Trudo

NU architectuuratelier / AR-TE / STABO / Denis Dujardin & Stefaan Thiers

Plaats

Abdijstraat, Clement Cartuyvelstraat en Stenaertberg, 3800 Sint-Truiden

Bouwheer

Regionaal Ziekenhuis Sint-Trudo vzw

Programma

Herontwikkeling van een voormalige ziekenhuissite tot een binnenstedelijke woonwerklocatie met innovatief woonzorgconcept

Ontwerpend onderzoek

Nu Architecten - Arte - Stabo
Nu Architecten

OFFICE Kersten Geers David Van Severen, Twynstra - Gudde, Bureau Bas Smets, UTIL, Henk Pijpaert
Office

Atelier Kempe Thill, Van Doorslaer, Land landschapsarchitecten, BAS, Sudiebureau Boydens, DGMR
Kempe thill

Publicatie