05. Munkzwalm - dorpsrand

verdoken oevers

Een bruisend verleden gedragen door de verdoken rivier, die klaar is om uit haar oevers te treden en het juk van de versnippering weg te spoelen.

In het zuiden van Oost-Vlaanderen, in de Vlaamse Ardennen, stroomt een zijrivier van de Schelde: de Zwalm. Deze rivier creëert, samen met haar vertakkingen, een heuvelachtig landschap bijgenaamd Klein Zwitserland. In de vallei liggen verschillende kleine dorpen geschakeld langs het water. Munkzwalm is er een van. Het telt 1.600 inwoners en het dorpscentrum is gelegen in de vallei. Verschillende molens langs de Zwalm getuigen van een tijd toen de rivier, met haar moerassige oevers die plaats boden aan een diverse fauna en flora, een centrale rol speelde in de dorpsgemeenschap.

We onderzochten de relatie tussen landschap en dorpskern. Al snel werd duidelijk hoe deze relatie verstoord wordt door de steenweg, de spoorweg en rommelige dorpsranden. De natuur wordt hier als het ware genegeerd, waardoor ze niet bijdraagt aan een dorpse identiteit. De karaktervolle topografie en bossen zitten verstopt achter rijen vrijstaande woningen en de rijke oevers liggen verdoken tussen private domeinen. Zichtassen naar omliggende dorpen zijn zeldzaam en het uitzicht wordt verstoord door een overmaat aan signalisatie.

Op pittoreske wijze willen wij suggereren om de versnipperde en verdrongen natuur weer een plaats te geven in het dorpse tafereel. Het heropenen van de dorpskern en de dorpsstraat naar de omgeving biedt kansen om opnieuw een sterk dorps karakter te ontwikkelen, voortbouwend op een rijk verleden. De Zwalm fungeert hierbij als een ruggengraat, waaraan verschillende activiteiten gebonden kunnen worden. Het concentreren van bebouwing maakt een heropleving van het dorpse plein mogelijk, geeft het landschap de kans om weer tot in de kern door te dringen en heropent zichtassen naar omliggende buurten.

Deze ambities zitten vervat in ons beeld, waar de confrontatie tussen natuur en verdorpelijking centraal staat. De bruuske overgang van de rivier in de steenweg toont aan welke impact, positief en negatief, beide als centrale assen hebben op het dorpse leven. Voor onze beeldopbouw trachtten we zoveel mogelijk beelden uit Munkzwalm zelf te gebruiken. Zo wilden we aantonen dat oplossingen gezocht moeten worden in de lokale omgeving.