Hoe kan bouwen in een dorp samengaan met de ontwikkeling van nieuwe woontypologieën en van manieren om dorpen klimaatbestendiger en verblijfsvriendelijker te maken? Deze vraag staat centraal in het onderzoekstraject ‘Dorpelijk wonen’. Na een oproep aan lokale besturen en ontwerpers kunnen nu vier ontwerpteams aan de slag met acht sites, onder begeleiding van projectregisseur Ward Verbakel.
Met het onderzoekstraject ‘Dorpelijk wonen’ wil het Team Vlaams Bouwmeester de zoektocht naar ruimtelijke en architecturale kwaliteit in landelijke kernen faciliteren door enerzijds te inspireren met alternatieve en vernieuwende woonvormen, en anderzijds handvaten te bieden aan lokale besturen om een kwalitatief ruimtelijk beleid te voeren. De oproep aan lokale besturen, ontwerpers en projectregisseurs voor het traject ‘Dorpelijk wonen’ kon rekenen op een ruime belangstelling. Respectievelijk 52 ontwerpers en 15 projectregisseurs toonden hun interesse. Lokale besturen stelden 28 potentiële cases voor. Een bewijs dat het thema leeft en dat ontwerpers en opdrachtgevers proactief naar oplossingen willen zoeken.
In zijn open brief ‘Dorpelijk wonen’ benoemt Vlaams Bouwmeester Erik Wieërs in dit verband drie opgaven:
- de zoektocht naar een nieuwe woontypologie
- de vormgeving van een graduele overgang tussen de publieke en de private ruimte
- de ontwikkeling van een specifieke beeldtaal die spoort met het ritme, het coloriet en het karakter van het dorp.
De projectoproep aan lokale besturen leverde een brede waaier aan concrete opgaven op. Aspecten als schaal, ligging, multimodale bereikbaarheid, thematiek en eventuele samenwerkingsverbanden waren richtinggevend bij de keuze. De acht weerhouden cases werden thematisch gebundeld. Ieder thema wordt toevertrouwd aan één ontwerpteam, dat de opdracht krijgt om voor twee aanverwante cases onverwachte woonconfiguraties uit te testen en te onderzoeken welke strategieën kunnen bijdragen tot ruimtelijke, sociale en ecologische kwaliteit.
Cases per thema en per ontwerpteam:
Thema ‘binnengebied’ – AE architectenbureau en MAAT ontwerpers
- Landbouwstraat te Niel
- ’t Laarhof te Beerse
Thema ‘erfgoed’ – Agmen en Studio Thomas Willemse
- Oude gemeenteschool te Olsene
- Pastorij Sint-Gerardus te Grasheide
Thema ‘naast de kerk’ – GRAFT en Alba
- Omgeving Onze-Lieve-Vrouw-kerk te Wijnegem
- Zevensterre te Grimbergen
Thema ‘vraag ontwikkelaar’ – Havana architectuur
- Brandweerpost te Zele
- Poort van Ottenburg te Huldenberg
Op 3 mei 2024 gaat het traject van start met een gezamenlijke werksessie. De thema’s en cases zullen nader worden toegelicht, waarna in groep gereflecteerd kan worden over de concrete ontwerpvraagstukken. Tevens zal de verdere aanpak van het traject worden besproken. Daarin is veel ruimte voorzien voor uitwisselings- en leermomenten, zowel onder de betrokkenen bij eenzelfde case, als in overkoepelend verband. Die kennisuitwisseling wordt ook aangemoedigd door de cases per thema in een samenwerkingsverband te plaatsen. Het Team Vlaams Bouwmeester koos ervoor om de begeleiding van het hele proces toe te vertrouwen aan Ward Verbakel, die als architect en stedenbouwkundig ontwerper, maar ook als participatieregisseur en docent de blik vaak gericht houdt op het dorp.
Het onderzoekstraject wordt afgerond in november 2024. De ontwerpers zullen de resultaten van hun ontwerpend onderzoek samenbrengen in een eindrapport. De neerslag van het procesverloop en de conclusies zullen na afloop worden gebundeld en in het voorjaar van 2025 gedeeld worden met het publiek.
