1. Kan er verduidelijking gegeven worden bij de financiële ondersteuning van de geselecteerde projecten?
2. Zijn er ook subsidies voor uitvoering voorzien? Of worden we ondersteund in de zoektocht naar uitvoeringssubsidies?
3. Is er een deadline voor realisatie? Wat is precies de timing voor de verschillende fasen in het traject?
4. Moet het project op de meerjarenplanning staan van de gemeente, nu of later?
5. Er wordt een engagement voor realisatie gevraagd, maar wat doe je wanneer de uitvoeringsfase de huidige legislatuur overschrijdt? Mogelijks zitten we dus in een volgende legislatuur qua uitvoering maar dan, logischerwijs, zonder engagement.
6. Hoe kan participatie helpen opdat een project de verkiezingen kan overleven? Is er daar ervaring mee?
7. Hoeveel ontwerpteams worden, via de wedstrijd, gezocht om een ontwerp op te maken?
8. Waarom ontbreekt het sociale/participatieve aspect in de afwegingscriteria? Het opschalen naar buurtniveau hangt immers vooral afhangt van een zeker "eigenaarschap" die bij de buurtbewoners moet ontstaan.
9. Wanneer wordt participatie dan voorzien? En hoe werkt co-creatie met de buurt, niet top-down vanuit een ontwerp van een bureau, maar bottom-up vanuit de buurt? Hoe kan je dit rijmen met een wedstrijdontwerp? 
10. Hoe krijg je bewoners met een diverse sociale / culturele / etnische / religieuze / economische achtergrond aan boord? Het gaat uiteindelijk ook om hun buurt en niet enkel die van de witte middenklassers die hun stem laten horen. Hoe zorg je dat iedereen zij stem laat horen? Zijn er bepaalde technieken en komen die aan bod in de begeleiding?
11. Kan je ook een project indienen waarvoor al een ontwerpbureau is aangesteld, waarbij dus enkel beroep gedaan wordt op jullie expertise en ondersteuning in project-regie?
12. Wat met projecten die geen externe ontwerper behoeven omdat de stad voor heraanleg van wegen zelf ontwerpen uitwerkt?
13. Kan een buurtcomité, een dorpsraad of een Gecoro een project indienen?
14. Zijn intergemeentelijke projecten mogelijk? Bijvoorbeeld verschillende onderdelen van een ruimtelijke drager die op lange termijn een samenhangend beeld moet krijgen, en waar je op korte termijn in verschillende gemeenten nu al concrete projecten opstart.
15. We willen een terrein herinrichten dat nauw aansluit bij de aangrenzende buurt. Dit terrein is echter in privébezit. Kunnen wij ook indienen?
    
16. Hoe definieer je een buurt? Hoe groot moet die buurt zijn? Kan het ook over een route gaan?
17. Wat doe je met de architectuur rond die Leefbuurten die zo bepalend zijn? Wordt de gebouwde omgeving ook meegenomen of gaat het enkel om de publieke ruimte?
18. Wordt er op één of andere manier voorrang gegeven aan buurten waar minder gegoede doelgroepen wonen en waar de nood tot heraanleg publieke ruimte het grootst is?
19. Hoe garanderen jullie dat er ook tot realisatie wordt gegaan? Wordt er na aanduiding van de ontwerpers, in het traject tot aan realisatie, nog begeleiding voorzien?
20. Wat is het belang van de parkeerstrategie of hoe gaan jullie om met parkeren? Wordt dit meegenomen in de oproep en hoe? Hoe ga je om met erg gevoelige (politieke) discussies rond dit thema dat soms erg polariserend werkt?
21. Wat doe je met een gemeente die wil inzetten op hun publieke ruimte, maar nog geen enkel mobiliteitsplan hebben? Wat kan je hen aanbieden?
22. Welke studies moet een lokaal bestuur hebben afgerond? Dient de lokale overheid reeds te beschikken over een recente mobiliteitsstudie of over gegevens mbt het mobiliteitsgedrag van een buurt?
23. Er is veel kwaliteit te vinden in de private tuinen die aan elkaar gekoppeld zijn en waar wegels kunnen gecreëerd worden die een binnenpadenstructuur in de gemeente kunnen vormen. Worden dit soort opgaven ook meegenomen? En wat met private (voor)tuinen en vergroening?
24. Hoe definieer je een projectdefinitie?
25. Wat indien het voorwerp van de opdracht niet of slechts deels onder de beslissingsbevoegdheid van het lokaal bestuur valt? Bijvoorbeeld een woonwijk die rechtstreeks uitgeeft op een gewestweg.

Eerst en vooral willen we benadrukken dat we met de projectoproep Leefbuurten ambiëren om geplande projecten (waarvoor het lokaal bestuur dus middelen heeft voorzien) op een hoger niveau te tillen op vlak van kwaliteit en geïntegreerde aanpak, en die we daartoe omringen met extra expertise en projectregie. Het merendeel van het budget dat we voorzien hebben gaat daarom naar de externe deskundigen en de projectregisseur die we ten dienste stellen van de lokale besturen. Daarnaast, wat betreft rechtstreeks subsidie aan de lokale besturen, voorzien we ook een beperkte subsidie ter waarde van 1/3 van de ontwerpvergoedingen in de wedstrijdfase. Het uiteindelijke ontwerpteam willen we namelijk aanstellen op basis van een ontwerpwedstrijd tussen 3 teams, die elk een schetsontwerp uitwerken, en voor elk van die teams wordt een vergoeding voorzien voor hun geleverde werk in die wedstrijdfase. Het lokaal bestuur staat in voor de overige 2/3 van de wedstrijdvergoedingen, voor het ereloon van het ontwerpteam aan wie de opdracht gegund wordt en voor het uitvoeringsbudget. Meer uitgebreide info rond wat we aanbieden en wat we verwachten van de deelnemers vindt u in het oproepdocument op onze website, onder ‘projectoproep’.

Vanuit de projectoproep Leefbuurten zijn er geen uitvoeringssubsidies voorzien, maar er zijn diverse andere subsidies en relancemiddelen waarvan de projecten eventueel wel gebruik kunnen maken. Op onze website (onder inspiratie) verwijzen we ook naar een aantal gerelateerde projectoproepen, aan sommige daarvan zijn uitvoeringssubsidies verbonden. We kunnen niet garanderen dat er voor elk van de projecten ook uitvoeringssubsidies gevonden kunnen worden, en vragen daarom ook dat de gemeente zelf een budget voor uitvoering voorziet, maar zover we kennis hebben van beschikbare subsidies zullen we die uiteraard met de gemeenten delen.

Er is geen harde deadline voor realisatie, maar realisatie is wel een voorwaarde. We hebben in het oproepdocument een indicatieve timing uitgewerkt, maar die kan verschillend zijn van project tot project, naargelang wat er reeds is voorbereid, in hoeverre de buurt al betrokken is etc. In het oproepdocument staat die indicatieve timing opgenomen:

• De fase van uitwerking projectdefinitie neemt een aantal maanden in beslag (gemiddeld een 6-tal maanden, op maat van het project) en neemt een aanvang na selectie van de projecten, in juli 2021.
• Eens de projectdefinitie en het bijhorende projectdossier voor een aantal projecten rond is lanceren we een oproep aan ontwerpteams voor die projecten. Een eerste oproep kan dan bijvoorbeeld al gebeuren in november 2021, een volgende begin 2022 en een laatste rond mei 2022.
• Uit de kandidaten worden per project 3 teams gekozen die een wedstrijdvoorstel (schetsontwerp) zullen uitwerken. Die wedstrijdfase duurt ongeveer een 3-tal maand gemiddeld. Op basis van die schetsontwerpen kiest het bestuur het ontwerpteam waarmee verder gewerkt zal worden, hierin ondersteund door de Vlaams Bouwmeester en een jury.
• Het ontwerpteam dat op die manier zal worden aangesteld, werkt het schetsvoorstel uit tot een geïntegreerd ontwerp voor de herinrichting. Op basis van onze indicatieve timing schatten we dat dit kan starten vanaf juni 2022 ten vroegste ongeveer. De tijd die nodig is om tot aanbestedingsplannen te komen voor de uitvoering hangt uiteraard af van de grootte en complexiteit van het project, maar we schatten dat uitvoering dus eerder voor 2023 voorzien zal zijn.

Meer info over de timing en de verschillende stappen van het proces is te vinden in het oproepdocument, maar de timing bekijken we sowieso op maat van elk project.

Een van de voorwaarden is dat het project op de meerjarenplanning staat, maar we geven onder het criterium schaalniveau ook aan dat de herinrichting wel gefaseerd kan verlopen of starten met tijdelijke opstellingen of ingrepen in bepaalde straten.

+ een vraag die hiermee verband houdt: hoe realistisch is de voorziene timing met uitgebreide interne discussies en kwaliteitscontrole (tussen veel diensten), waardoor uitvoering wellicht pas onder de volgende legislatuur valt?

Door oa in te zetten op participatie , willen we bouwen aan een draagvlak dat je als bestuur moeilijk kan negeren, daarin zit o.a. de sterkte van Leefbuurten. Wat betreft haalbaarheid van uitvoering volledig binnen deze legislatuur: voor erg complexe en uitgebreide projecten die een langere conceptualisatie-, participatie en uitvoeringstermijn nodig hebben, kunnen we er ook voor kiezen om wel al het ontwerp voor de gehele inrichting uit te werken, en binnen deze legislatuur al te starten met een aantal (tijdelijke of plaatselijke) ingrepen, terwijl de volledige uitvoering pas in een volgende fase volgt.

De beste manier om dit te voorkomen is om er een gezamenlijk project van te maken. Een project dat zowel interessant is voor het huidige als het volgende bestuur. Als je de oppositie kan betrekken bij het project, heb je de meeste kans dat het bij een bestuurswissel niet vastloopt. Maar uiteraard is de politieke logica daarin niet altijd gunstig. Algemeen zien we dat hoe breder het draagvlak is, hoe meer enthousiasme er bestaat rond het project, hoe groter de kans dat het ook de legislatuur overleeft. De uitdagingen voor Leefbuurten zullen ook niet verdwenen zijn binnen een aantal jaren, dus we zijn hoopvol dat toekomstige bestuursploegen er ook mee aan de slag willen.

We zullen per project 3 ontwerpteams uitnodigen om een ontwerpvoorstel op te maken in wedstrijdfase.

Opschalen is inderdaad niet evident, en betrokkenheid van buurtbewoners is daarin belangrijk. In het oproepdocument staat ook beschreven dat we op zoek zijn naar lokale besturen die bereid zijn om buurtbewoners te betrekken. Dit staat vermeld bij de omschrijving wie een project kan indienen en bij de verwachtingen tav het lokale bestuur geven we ook aan dat we verwachten dat het lokale bestuur zich engageert om het participatieve proces te organiseren.

+ aanvullend: kan er bijvoorbeeld gevraagd/ verwacht worden van de ontwerpteams tijdens de wedstrijdfase om intensief en co-creatief met bewoners aan de slag te gaan of valt dit niet onder deze ondersteuning?

De voorbereidende fase van uitwerking projectdefinitie, die voorafgaat aan de ontwerpwedstrijd, en waarin de vraag wordt scherp gesteld, de verschillende opgaven ten opzichte van elkaar worden afgewogen vinden we een van de belangrijkste fasen. Vooral in deze fase zullen ook de externe deskundigen als de projectregisseur ingeschakeld worden. Het is ook in deze fase dat het belangrijk is om al een eerste participatieronde te doen en te bekijken welke wensen en verlangens van bewoners je gaat meenemen in die projectdefinitie, die de ambities van het project omschrijft en het kader vormt voor de hele ontwerpwedstrijd op basis waarvan de ontwerpteams een voorstel gaan uitwerken. (zie verder ook vraag rond projectdefinitie). Het ontwerp dat gekozen wordt, op basis van die wedstrijd, is ook slechts een schetsontwerp dat, rekening houdend met de wensen van buurtbewoners, verder uitgewerkt kan worden. Participatie tijdens de wedstrijdfase zelf is juridisch niet evident te organiseren. Er zouden eventueel wel buurtbewoners uitgenodigd kunnen worden tijdens de briefing van de ontwerpteams, die dan allemaal dezelfde info krijgen.

Het lijkt ons vooral belangrijk voldoende in te zetten op participatie voorafgaand aan de wedstrijd.

In de opmaak van een participatietraject starten we met een stakeholderanalyse, die brengt in kaart welke doelgroepen er zijn. Dan formuleren we de strategie. En op basis van beiden gaan we nadenken over de implementatie. Een andere etnische achtergrond betekent niet automatisch dat je andere verwachtingen stelt aan het publiek domein. Ik weet dus niet of zij apart als doelgroep benoemd zouden worden voor de leefbuurten. Het gaat er vooral om dat iedereen toegang heeft tot het participatieve proces. Daarin zien we dat de klassieke participatiemomenten (denk aan hoorzittingen) niet zo toegankelijk zijn voor heel veel doelgroepen. Behalve etnische of sociaal-economische achtergrond zijn er bijvoorbeeld ook op vlak van leeftijd doelgroepen die onderbelicht blijven via de klassieke momenten. Wil je een brede betrokkenheid bij je doelgroepen dan zal je moeten kiezen voor een brede mix van kanalen, methodieken en formats. Een andere aanpak kan effectiever zijn wanneer een aantal drempels wegvallen. Bijvoorbeeld (1) het observeren, waaruit je veel kan leren zonder iets van de bewoners zelf te verwachten, of (2) experimenteren op de plek zelf en mensen de ruimte laten gebruiken. Zo neem je mensen mee in een dialoog zonder dat dit als ‘een dialoog’ aanvoelt. Dergelijke technieken zijn zinvol om meer dan de usual suspects te bereiken.

Een van de ontvankelijkheidscriteria is dat er nog geen procedure voor de gunning van een ontwerpopdracht werd opgestart. Er werd dus nog geen ontwerper aangesteld.

We zijn op zoek naar ambitieuze en geïntegreerde projecten waarin voluit ingezet wordt op ontwerpkwaliteit, dus gaan we er min of meer vanuit gaan dat hiervoor ook een extern ontwerpteam nodig zal zijn. Hoe breed de opdracht aan zo’n ontwerpteam gedefinieerd wordt moet echter bekeken worden op maat van het project, en het lijkt ons zeker mogelijk dat bepaalde eenvoudiger aspecten van het ontwerp, of tijdelijke ingrepen, opgenomen worden door de stad of gemeente zelf.

+ hierbij aansluitende vraag: wanneer er vanuit burgerbewegingen al een voorontwerp (voorstel van visie) gemaakt is, dat we verder met de gemeente willen behandelen, kan dit de zaak versnellen?

Enkel lokale besturen kunnen een project indienen, maar als buurtcomité kan u het lokaal bestuur wel proberen overtuigen om een project in te dienen. Een voorstel vanuit buurtbewoners of verenigingen dat al is uitgewerkt, kan wel als basis dienen of meegenomen worden in de projectdefinitie.

Dit kan zeker, indien alle gemeenten een engagement nemen tot realisatie en samenwerking.

Een van de voorwaarden voor onze projectoproep is dat een lokaal bestuur indiener is van het project. Indien jullie het lokaal bestuur kunnen overtuigen om samen met jullie in te dienen en ook de omliggende straten (al dan niet op termijn) ook mee te herdenken, dan kan dat misschien wel. We zouden voorstellen dat jullie met de stad hierover in gesprek gaan om te zien of jullie een gezamenlijk dossier kunnen indienen.

We hebben (bewust) geen specifieke afbakening of definitie gemaakt van wat we als een buurt beschouwen, omdat dit ook afhangt van de context en de ambities van het project. Een buurt dan dus een groep straten zijn, een dorpskern met omliggende straten, maar eventueel kan ook een lijnvormiger traject (een fietsroute) de aanleiding zijn om de omliggende straten en woonbuurt te herdenken. We geven wel graag mee dat we deze 2 criteria hanteren die mee zullen bepalen welke projecten we uiteindelijk kiezen:

• Minimaal schaalniveau We zijn op zoek naar projecten waarvan de impact ruimer is dan enkel één straat, en minstens voelbaar is in de hele buurt. De herinrichting kan wel gefaseerd verlopen of starten met tijdelijke opstellingen of ingrepen in bepaalde straten.
• Winst voor bewoners (en gebruikers) De oproep mikt op projecten die de woonkwaliteit van een groot aantal bewoners kunnen verhogen. Daarom zoeken we eerder woonbuurten dan winkelstraten. We zijn geïnteresseerd in buurten waar de herinrichting van het publieke domein werkelijk een verschil kan maken voor de woon- en leefkwaliteit in de buurt.

Uiteraard is de architectuur bepalend voor het karakter van een kwalitatieve woon- en leefomgeving, maar in deze oproep zetten we expliciet in op de herinrichting van het publiek domein, die ook als hefboom kan dienen om in de toekomst ook de kwaliteit van de bebouwde omgeving te verbeteren. Het is uiteraard een pluspunt wanneer de gemeente naast de heraanpak van de publieke ruimte ook inzet op verbeteringen in het bebouwde weefsel. Een van de criteria aan de hand waarvan we projecten willen beoordelen is de geïntegreerde aanpak en koppeling aan andere opgaven. In die zin zullen gemeenten die ook gelijktijdig (in een ander traject of beleidsplan) werk maken van die bebouwde omgeving in de buurt een streepje voor hebben.

Een van de criteria die we hanteren voor de beoordeling van de projecten is de winst voor bewoners (en gebruikers). De oproep mikt op projecten die de woonkwaliteit van een groot aantal bewoners kunnen verhogen. Daarom zoeken we eerder woonbuurten dan winkelstraten en zijn we vooral geïnteresseerd in buurten waar de herinrichting van het publieke domein werkelijk een verschil kan maken voor de woon- en leefkwaliteit in de buurt. Het sociaal-economische is dus geen expliciet criterium, maar woonbuurten waar we echt het verschil kunnen maken en de woonkwaliteit verbeteren hebben dus een streepje voor.

Realiseerbaarheid is een criterium bij selectie, lokale besturen moeten ook een budget voorzien hebben om te kunnen kandideren, dus gaan we ervan uit dat de projecten ook gerealiseerd zullen worden. We willen immers geen theoretische oefeningen maken, maar concrete realisaties begeleiden. Die begeleiding voorzien we vooral in de fase tem opmaak projectdefinitie, en tot aan de aanstelling van een ontwerpteam. Momenteel is er geen budget om de projecten intensief te begeleiden tot aan realisatie, maar we voorzien wel nog een aantal stuurgroepmomenten om ook in die fase nog terug te koppelen.

Parkeren is inderdaad heel bepalend en is dus een van de zaken die meegenomen zal worden in de opmaak van de projectdefinitie én in het uiteindelijke ontwerp. In de inspiratiebrochure Leefbuurten vind je al een aantal insteken om met dat parkeerverhaal om te gaan. We zullen het thema niet uit de weg gaan, maar we willen ook op zoek naar

methoden om niet teveel in een anti-auto verhaal te belanden, maar vanuit een positieve insteek en ambitie voor de toekomst vertrekken.

We kunnen en willen in deze fase nog niet ingaan op concrete vragen of een project al dan niet in aanmerking komt, en dus nog geen voorafname doen op een uitspraak van de selectiecommissie. We geven wel al graag mee dat we projecten zoeken die op de agenda staan en waarvoor een budget voorzien is. We willen ook een gewogen selectie maken met een gevarieerde mix aan projecten die representatief zijn en als voorbeeld voor anderen kunnen dienen, in die zin zullen daar ook een aantal gemeenten tussen zitten die minder ver staan, en een aantal voortrekkers.

Er zijn geen dwingende voorwaarden op vlak van uitgevoerde mobiliteitsstudies, maar in het inschrijvingsformulier vragen we, onder het selectiecriterium over het schaalniveau, wel om te omschrijven wat de schaal van de wijk is die zal worden heringericht, en om toe te lichten hoe dit project past binnen ambities op een groter schaalniveau of binnen een bredere visie in de stad of gemeente (bijv. een mobiliteitsplan, ruimtelijke visie,…). De mate waarin het project dus past binnen een grotere visie op mobiliteit zal mee gewogen worden in de uiteindelijke keuze van projecten.

Mooi meegenomen als dit meegenomen kan worden in een project voor heraanleg voor publiek domein, en indien – daaraan gekoppeld – een participatietraject kan uitgewerkt worden om burgers en bewoners te overtuigen ook op eigen, privaat domein ingrepen te doen, maar de essentie van deze oproep blijft wel het publiek domein, en dergelijke ingrepen moeten dus gekoppeld worden aan een concreet herinrichtingsproject op publiek domein.

De projectdefinitie is het document dat de uitdagingen en ambities beschrijft voor het project en dat als basis dient voor de ontwerpwedstrijd. De projectdefinitie is een cruciaal onderdeel van het ruimere projectdossier en het bestek voor de ontwerpwedstrijd, en vormt gedurende het hele proces het referentiekader voor elke beslissing. In de projectdefinitie expliciteert de opdrachtgever immers zijn ambities en verwachtingen. Elk geselecteerd project krijgt voor de projectaanpak en de uitwerking van de projectdefinitie ondersteuning

van de projectregisseur en de externe deskundigen mobiliteit, landschap en participatie, wanneer nodig aangevuld met bijkomende expertise op afroep. De projectdefinitie wordt op maat van de opdracht uitgewerkt en bevat minstens:

• De betekenis van de missie van de opdrachtgever voor de maatschappij, de locatie, de gebruiker.
• De ambities die de bouwheer wil verbeeld zien in het project op het vlak van: de stedenbouwkundige betekenis en meerwaarde voor de omgeving, de historische verbondenheid met en de historische duiding van het project (indien van toepassing), de betekeniswaarde van het project voor de bouwheer, de betekeniswaarde voor de gebruiker/bezoeker, de symboolwaarde van het project, de publieke toegankelijkheid van het openbaar domein, duurzaamheid als een globale benadering, leefkwaliteit, actieve mobiliteit, ruimte voor ontharding en vergroening, biodiversiteit,…
• De integrale visie op de gebruiksbeleving van het project en de plaats van de gebruiker in het project
• Het proces, de weg die moet gevolgd worden van opdracht naar realisatie.

De projectdefinitie wordt aangevuld met de opsomming van de specifieke regel- en wetgeving met betrekking tot de opdracht en het programma van eisen.