Antwerpen - Provinciehuis

Op 8 november 2019 vond de officiële opening plaats van het Antwerpse Provinciehuis, waarvan het ontwerp in 2011 via de Open Oproep werd toevertrouwd aan Xaveer De Geyter Architecten.  De compacte, zwenkende toren van net geen 58 meter hoog vormt niet alleen een nieuwe landmark: het provinciebestuur trok ook resoluut de kaart van efficiëntie, duurzaamheid en kwaliteitsvolle publieke ruimte.

De markante nieuwbouw met zijn 683 driehoekige ramen en zacht glinsterende gevel werd ingeplant op de site van het oude provinciegebouw aan de Koningin Elisabethlei, dat wegens betonrot en ondermaatse energieprestaties rijp was voor de sloop. Het nieuwe Provinciehuis heeft geen fossiele brandstof meer nodig en is bijna energieneutraal. Het telt 14 verdiepingen en omvat onder meer een open onthaalruimte, werkverdiepingen met verschillende werkplektypes en een bibliotheek. Het congresgebouw is een apart bouwvolume dat letterlijk ‘onder de toren’ staat. Hier liggen de provincieraadzaal, die ook als congreszaal kan worden gebruikt, en een auditorium voor 350 personen. Het congrescentrum kan door derden worden gehuurd voor studiedagen of seminaries. Een nieuwe tuin van 2,2 ha is wellicht het mooiste cadeau aan de Antwerpse bevolking. Hij zal vanaf 2020 toegankelijk zijn voor iedereen. De oude bomen zijn gebleven, en samen met de nieuwe bomen en heesters zorgen ze voor een extra groene schakel tussen het Harmoniepark en het Albertpark. Voor voetgangers en fietsers is de tuin een veilige en groene doorsteek tussen de Harmoniestraat en de Koningin Elisabethlei.

De bouw van het nieuwe Provinciehuis en de vraag naar de toekomst van de rijke Provinciale kunstcollectie vormde ook de aanleiding voor een van de Pilootprojecten Kunst in Opdracht ‘Meer dan Object’, een initiatief van het Departement Cultuur, Jeugd en Media, Kunstenpunt en het Team Vlaams Bouwmeester. Tijdens het bouwproces werden diverse kunstinterventies gerealiseerd, waaronder de installatie ‘Every Collection hides another collection’ van kunstenaar-curator Nico Dockx in de publieke zone van het congrescentrum: een ‘kunstenkabinet’ waar vanaf 2020 wisselende selecties uit de Provinciale kunstcollectie te zien zullen zijn.

Met de open oproep 1603 van juli 2008 werd de procedure gestart voor de aanduiding van een ontwerpteam voor het project provinciehuis Antwerpen. Onduidelijkheid in 2009 over de toekomstige rol van de provincie en over de effectieve beschikbaarheid van de voor het project gedefinieerde perimeter leidde tot de stopzetting van de procedure. Vandaag is er voldoende duidelijkheid over de contouren van het project zowel fysisch als inhoudelijk, zodat tot een heropstart kan overgegaan worden.

In het Provinciehuis zijn de centrale diensten en bestuursorganen van het Antwerps provinciebestuur gevestigd. Het gebouwencomplex is gelegen aan de Koningin Elisabethlei, in de negentiende-eeuwse gordel tussen de leien en de ring van Antwerpen. Deze ligging, kort bij het centrum van de provinciehoofdplaats, direct in verbinding met de belangrijke verbindingswegen tussen de stad en de regio is bijzonder gunstig. De gebouwen zijn echter niet meer aangepast aan de moderne noden en het provinciebestuur wil deze gelegenheid gebruiken om met architecturale middelen uitdrukking te geven aan de geactualiseerde maatschappelijke betekenis van het provinciebestuur. Deze nieuwe symboolwaarde zou moeten tot uiting komen zowel in de gebouwen als in de site en dit op schaal van de gebouwen, de site en de verankering van de site in haar omgeving.

Doelstelling van het project: het provinciehuis en de omgevende site omvormen tot een kwaliteitsvol complex dat vormelijk uitdrukking geeft aan de wijze waarop het provinciebestuur zijn maatschappelijke missie wenst te vervullen, open onthaal biedt aan het publiek en de goede werking van de diensten optimaal ondersteunt.

Kwaliteit en meerwaarde zijn te realiseren op gebied van duurzaamheid, functionaliteit, architecturaal beeld en bouwtechnische rationaliteit, toegankelijkheid van de openbare ruimte, versterking en integratie van de groenvoorziening,.

Op het vlak van specifiek energieverbruik is de doelstelling een laag-energie tot passief gebouw te realiseren. De exploitatiekosten vormen naast de initiële investeringskosten een belangrijk evaluatiecriterium bij de beoordeling van het concept.
De opgave omvat :
1) het huisvesten van alle centrale functies en diensten van het provinciebestuur in een nieuwbouw, waarbij de bruto-oppervlakte werd bepaald op circa  35.000 m²;  het integreren van de cruciale elementen van huidige voorbouw in het totaalconcept;
2) het uittekenen van een architecturaal concept waarbij het nieuwe provinciehuis een antwoord geeft op de uitdagingen van de toekomst met bijzondere aandacht voor de behoefte aan een efficiënte en moderne werkorganisatie en dito werkprocessen, duurzaamheid en milieuvriendelijkheid;
3) het heraanleggen van de volledige site inclusief parkeergelegenheid, circulatie en doorstroming, maar waarbij voldoende oog moet zijn voor de mogelijkheden van de site als stedelijke groene openbare ruimte.

globaal ereloon tussen 9% en 12%