Antwerpen - KMSK Antwerpen

Na wijzigingen in de organisatie bij het ontwerpteam, werd de opdracht uitgevoerd door Kaan Architecten (onderdeel van het vroegere Claus en Kaan Architecten)

In februari 2003 werd de Open Oproep voor de architectenkeuze voor het masterplan en de renovatie van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen gepubliceerd, in juni 2004 werd de opdracht aan de architecten toegewezen en na bijna 20 jaar is de renovatie klaar en het gebouw en de collectie opnieuw toegankelijk voor het publiek. Voor een dergelijk omvangrijk project vond de eerste Vlaams Bouwmeester een masterplan aan de orde, mede omdat het budget voor een gehele renovatie aanvankelijk grotendeels ontbrak. Het concept voor een inbreiding van het museum, destijds ingezonden door het Nederlandse ontwerpteam Claus en Kaan, is door die meer dan twaalf jaar verbouwings- en restauratiewerken bijna zonder afwijkingen gerealiseerd.

Het was de bedoeling de zes patio’s, die het 19de-eeuwse museumgebouw kenmerkte, op te vullen met nieuwe museumruimte die als een apart parcours het oude museum met een nieuw museum zou aanvullen. De werken waren van lange duur, maar vandaag is dan ook alles inclusief de buitengevels en de omringende tuin tot in de puntjes verzorgd. Het masterplan beoogde dat het nieuwe dak en het museum buiten het blikveld zouden vallen van wie flaneert in de straten rondom het museum. Dat is een bijzondere houding in een tijd waar nieuwe toevoegingen aan oude architectuur vaak contrasterend de aandacht opeisen.

Het oude museumgebouw was geheel op de bewaring van kunstschatten geconcipieerd, nadat het voorgaande museum op de huidige academiesite ter nauwer nood een brand op de Stadswaag was ontsnapt. Een vrijstaand museum met een verhoogd gelijkvloers zou tegen overslaande brand en overstromingen bestand zijn. De grote schilderijen van de oude meester in de Rubenszalen konden bij calamiteiten snel geborgen worden via luiken naar de gewelfde bakstenen kelder. Dat laatste bewees zijn nut. Tijdens de bouwwerken bleven deze kunstwerken behouden ter plaatse. Ook de massieve museummuren zijn nog steeds een goede basis voor de klimaatbeheersing door hun thermische inertie. Het 19de-eeuwse dak was echter onvoldoende naar huidige inzichten van energiezuinigheid en klimatisatie. Door het dak te vernieuwen en de inbreiding te realiseren binnen de patio’s is het museumgebouw heel compact en thermisch geactualiseerd. . Dat kon zonder veel impact omdat daar op dat verhoogde gelijkvloers reeds bij een vorige verbouwing zalen waren ingebracht en op de verdieping in het oorspronkelijke museumconcept geen ramen waren, zoals deze die voor lateraal licht zorgen op het gelijkvloers.

De parcours van de oude museum was ook doorgeknipt omdat de vleugel aan de voorgevel als depotruimte in gebruik was genomen. Deze zalen en het parcours werden hersteld. Op enkele plaatsen werden de oude zalen verkleind voor de breedte van een gang, waardoor de nieuw ingebrachte museumzalen ook een circuit konden vormen. Het oude museum en het nieuwe zijn zo in mekaar verstrengeld, maar blijven twee apart te doorlopen werelden. Door de restauratie van de oude zalen in hun donkere kleurstelling, warme parket en fluwelen zetels vormen ze inderdaad een andere wereld dan de integraal witte zalen van het nieuwe gedeelte, of de intieme blauwe zalen in de tussenverdieping. Voor de presentatie van de kunstwerken werd hier en daar van de moderne opstelling in ‘cimaise’ of mooi naast elkaar afgeweken door de werken ook in de hoogte te hangen met het knipoog naar de volgehangen wanden van een ‘kunstkamer’. Daardoor krijgt de kunstliefhebber nu, na die lange tijd wachten, heerlijk veel kunstwerken te zien.

Meer informatie over het museum op de website van vrt.be

Dit museumgebouw werd door de stad Antwerpen gebouwd in 1890 naar ontwerp van J.J. Winders en F. Van Dijck. Het herbergt nog steeds de collectie van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, vandaag een museum van de Vlaamse Gemeenschap met een wetenschappelijk statuut. Het gebouw kan gerekend worden tot de waardevolle beschermde monumenten in het bezit van de Vlaamse overheid. Sinds de bouw onderging het museum wijzigingen, waarvan de belangrijkste dateren van de jaren twintig van de vorige eeuw. Toen werden de gelijksvloerse galerijen tot zalen omgebouwd en de vier grote binnenkoeren tot museumzaal overdekt. Verder gebeurden belangrijke herstellingen en aanpassingen in functie van de twee grote Rubenstentoonstellingen en werden herschikkingen doorgevoerd omwille van nieuwe noden, zowel voor beheer en presentatie van de collectie als voor de publiekswerking van het museum.

Er moet worden nagedacht over de hedendaagse noden van collectiebeheer, tentoonstelling, art-handling en publiekswerking. Hoe kan het gebouw hiervoor worden aangepast, alst antwoord op de steeds grotere ruimtebehoefte van alle museumfuncties?

Het nieuwe masterplan zal uiteraard een visie op lange termijn bieden. Toch moet - met het beschikbare budget - een fasering opgemaakt worden om een duurzame investering en een waardevolle bouwcampagne te realiseren. Op zeer korte termijn zullen ook aanpassingswerken aan de orde zijn.