In het kielzog van andere realisaties uit de Open Oproep, zoals Het Predikheren in Mechelen en de industriële erfgoedsite Eperon d’Or in Izegem, valt nu ook het Antwerpse Steen in de prijzen. Met de Onroerenderfgoedprijs 2022 zet de Vlaamse overheid de zorgzame en innovatieve wijze waarop de herbestemming van dit monument werd aangepakt, in de kijker.
De Onroerenderfgoedprijs beloont recente realisaties op het vlak van monumentenzorg, landschapszorg en archeologie. De zevende editie van de prijs stond in het teken van erfgoed dat publiek toegankelijk is. Uit 38 kandidaten nomineerde een externe jury drie laureaten: Het Steen in Antwerpen, de Sint-Odulphuskerk van Borgloon en de oude stadsfeestzaal van Mechelen. Op vrijdag 7 oktober 2022 werd Het Steen bekroond met de Onroerenderfgoedprijs 2022. Elke laureaat wint een bedrag van 2.500 euro. De winnaar ontvangt daarbovenop 12.500 euro, dus 15.000 euro in totaal.
Het Steen is het oudste gebouw van Antwerpen. Het was ooit deel van de voormalige ringwalburg aan de Schelde. Het deed jarenlang dienst als gevangenis en later als museum, maar sinds 2008 bleef de grote poort aan de ingang dicht voor het grote publiek. Via de Open Oproep van de Vlaamse Bouwmeester werd noAarchitecten aangesteld voor de herbestemming tot toeristisch onthaalcentrum.
Vóór de officiële opening lieten kritische stemmen zich horen op het publieke forum. De uitbreiding zou geen rekening hebben gehouden met het bestaande gebouw en de nieuwe toevoeging miste uitstraling. De vakjury beoordeelde het project echter op een andere manier en noteerde in het juryverslag: “De nieuwbouw sluit vrijwel naadloos aan bij de oude burcht” en “De keuze voor bakstenen in zachte bruine en grijze tinten is geïnspireerd op de zandsteen en Doornikse hardsteen waarmee het monument is gebouwd. Het project laat oud en nieuw op stijlvolle wijze hand in hand gaan, zonder dat ze elkaar in de weg staan.”
Vlaams minister van Erfgoed Matthias Diependaele zag de commotie als iets positiefs: “Het wijst op een grote betrokkenheid van de Antwerpenaars. Het Steen maakt deel uit van hun leefomgeving en van hun identiteit. Ik zie geen kloof tussen de vakjury en de Antwerpenaar, de meningen vullen elkaar aan.” De discussie “voedt het maatschappelijke debat over hoe we vandaag kunnen en willen omgaan met monumenten en begrippen als stijl, authenticiteit en esthetiek.”
De publieksprijs ging naar de Sint-Odolphuskerk in Borgloon, die een ontmoetingsplaats werd. De kerk won de publieksprijs op basis van een poll waaraan meer dan 10.000 mensen deelnamen.
