Torhout is een kleine stad gelegen in het hart van West-Vlaanderen, te midden van bossen, akkers en weilanden, maar tegelijkertijd bijzonder goed bereikbaar en verbonden met de omliggende centrumsteden Brugge, Roeselare en Oostende. Deze kwaliteiten zorgen voor een blijvende aantrekkingskracht. Het inwonersaantal van Torhout is de afgelopen decennia gestaag blijven groeien: van 13.500 inwoners in de jaren 1960 tot ongeveer 20.300 inwoners vandaag. Opvallend is dat vooral de groep van ouderen blijkt toe te nemen. Net als in de rest van West-Vlaanderen, en meer dan elders in het land, ondervindt Torhout een toenemende grijze druk. Momenteel is iets meer dan één op vier inwoners ouder dan zestig jaar. Tegelijkertijd is er een stijging van het aantal jonge gezinnen met kinderen merkbaar, vooral in de stadsranden. Wellicht speelt de aanwezigheid van het grote aantal scholen en de nabijheid van voorzieningen mee een rol. Naast tal van kleuter- en basisscholen in de verschillende wijken bezit Torhout ook secundaire scholen en een hogeschool. Maar liefst 6000 leerlingen gaan hier dagelijks naar school. Ook de aanwezigheid van diverse andere voorzieningen zoals het ziekenhuis, de wekelijkse markt, het cultureel centrum, de sportinfrastructuur en het winkelcentrum trekken bezoekers aan vanuit de omliggende gemeenten. 

Vraag

Voor de geplande vernieuwing van de binnenstad schrijft de stad Torhout een opdracht uit voor de opmaak van een stadskernvernieuwingsproject. Deze opdracht omvat (1) de ontwikkeling van een toekomstvisie, (2) een ruimtelijk ontwerp en (3) een participatieve procesaanpak. Aan dit stadskernvernieuwingsproject worden een aantal deelprojecten gekoppeld, waarbij de herinrichting van de Markt en de nabije omgeving prioritair is. De uitvoering van dit deelproject maakt deel uit van de opgave.

Een drieledige opgave

1. Een geactualiseerde en meer geïntegreerde langetermijnvisie voor de stad
   In Torhout en omgeving zijn er de afgelopen jaren op verschillende schaalniveaus diverse initiatieven rond ruimtelijke projecten opgestart. Dat gaat van een landinrichtingsplan om de landelijke omgeving van Groenhove en het Vrijgeweid aantrekkelijker te maken voor bewoners en recreanten, tot plannen voor de ontwikkeling van woonuitbreidingsgebieden, of de aanleg van fietssnelwegen naar de omliggende gemeenten. Verder zijn er in de stedelijke kern een aantal potentieel interessante ontwikkelingssites en waardevolle publieke panden gelegen (zoals het voormalig stadhuis), die vandaag echter on(der)benut blijven. Er is nood aan een duidelijke toekomstvisie, zodat deze verspreide initiatieven en diverse kansen beter op elkaar kunnen worden afgestemd en op die manier ook een hogere kans van slagen hebben. Tegelijkertijd is het van belang dat in deze toekomstvisie ook wordt vooruitgeblikt op de demografische, economische en ecologische uitdagingen waar Torhout – als onderdeel van een veel ruimer verstedelijkend landschap – op de langere termijn mee te maken zal krijgen. Thema’s als vergrijzing, de relatie tussen stad en landschap, duurzame mobiliteit en de versterking van de lokale economie staan hierbij centraal. Op die manier kan ook de rol, positie en betekenis van de stad Torhout binnen de ruimere omgeving worden geherdefinieerd.
    
2. De herwaardering en herdefiniëring van de betekenis van de publieke ruimte als drager van stedelijke ontwikkeling
   De stedelijke kern en de omliggende gemeenten van Torhout worden gekenmerkt door een bijzonder stelsel van straten, (restanten van) wegels, holle (fiets)wegen, loop- en wandelpaden, pleinen en pleintjes, verborgen binnengebieden, parken, tuinen, speel- en sportvelden. Deze publieke plekken worden bemind, maar hun potentieel blijft voorlopig nog onbekend. Ze worden vandaag al gebruikt door diverse groepen voor uiteenlopende activiteiten, maar de inpassing in een bredere ruimtelijke visie voor de ontwikkeling van de stadskern ontbreekt. Ondanks het feit dat bepaalde publieke plekken een belangrijke centrumfunctie vervullen, zijn de aanleg, inrichting en vormgeving onvoldoende afgestemd op hedendaagse noden en wensen. De stad Torhout engageert zich om hier de komende jaren een inhaalbeweging te maken. Rekening houdend met de eigenheid en het karakter van de stad en haar inwoners, en op maat van Torhout zal werk worden gemaakt van de herinrichting van de meest strategisch gelegen publieke ruimtes en netwerken in de binnenstad. De Markt en omgeving vormen hierbij het vertrek-, maar niet het eindpunt. Om de stadskern op te laden en te versterken, is een meervoudige en geïntegreerde aanpak nodig, waarbij de vernieuwing van de stadskern ook wordt aangegrepen om na te denken over de verweving tussen landschappelijke structuren en bebouwd stedelijk gebied, de belevingswaarde, het potentieel voor herontwikkeling van strategisch gelegen sites, het ondersteunen van lokaal ondernemerschap, het stimuleren van ontmoeting en gemeenschapsvorming, het ruimte bieden aan waardevolle lokale initiatieven, enz.
3. Een participatieve procesaanpak en actieve samenwerking met lokale actoren
   Als voorbereiding op deze Open Oproep loopt momenteel een belevingsonderzoek in opdracht van de stad Torhout, dat wordt uitgevoerd door Architecture Workroom Brussels, in samenwerking met fotografe Marie-Françoise Plissart. Het doel van dit belevingsonderzoek is om zichtbaar te maken hoe Torhout vandaag beleefd en ervaren wordt door de Torhoutenaren, en waar, vanuit het perspectief van de bewoners en gebruikers van de stad, de belangrijkste uitdagingen liggen. Bijzondere aandacht gaat hierbij naar het gebruik en de toe-eigening van de publieke ruimte door diverse groepen. De resultaten van dit onderzoek zullen mee de opgave voor de Open Oproep voeden. Dit belevingsonderzoek vormt een eerste aanzet in het activeren van lokale kennis, inzichten en ideeën. De participatie van lokale actoren zal ook in de vervolgfase centraal blijven staan. Dit betekent dat naast ruimtelijk ontwerp ook specifiek aandacht wordt gevraagd voor een procesmatige aanpak, waarbij kennisuitwisseling en de verkenning van samenwerkingen tussen lokale partijen vooropstaat. Deze procesmatige aanpak is zowel gericht op de uitvoering van het stadskernvernieuwingsproject op de lange termijn (gefaseerd en flexibel), als op concrete acties op relatief korte termijn die een zichtbaar resultaat opleveren.

Voor de uitvoering van deze opdracht is de stad Torhout op zoek naar een multidisciplinair team met kennis en ervaring in ontwerp, ruimtelijke planning, landschapsarchitectuur en participatieprocessen.

De rioleringsstudie wordt door de rioolbeheerder Infrax in nauw overleg met de ontwerper uitgewerkt. De rioleringsstudie wordt afgestemd op de ruimtelijke visie en duurzame uitgangspunten van de ontwerper. De ontwerper verwerkt vervolgens de studie in het totaalplan van de aanleg.